مَعروش و غیر مَعروش (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَعروش و غیر مَعروش:
(وَ هُوَ الَّذی أَنْشَأَ مَعْروشاتٍ وَ غَيْرَ مَعْروشاتٍ ) مَعروش و غیر مَعروش: از مادّه «عرش» گرفته شده
و مفسران در تفسير كلمه
«معروش» و
«غير معروش» سه احتمال داده‌اند:
۱- همان معنايى كه در ترجمه آيه مورد بحث آمده، يعنى درختانى كه روى پاى خود نمى‌ايستند و نياز به داربست دارند و درختانى كه بدون نياز به داربست روى پاى خود مى‌ايستند (زيرا «عرش» در لغت به معنى برافراشتن و هر موجود برافراشته است و به‌همين جهت به سقف و يا تخت پايه‌بلند، عرش گفته مى‌شود).
۲- منظور از معروش، درخت اهلى است كه به‌وسيله ديوار و امثال آن در باغ‌ها حفاظت مى‌شود و غير معروش درختان بيابانى و جنگلى و كوهستانى است.
۳- معروش درختى است كه بر سر پا ايستاده و يا از روى زمين بلند شده، اما غير معروش درختى است كه به روى زمين مى‌خوابد و پهن مى‌شود.
ولى معنى اوّل مناسب‌تر به نظر مى‌رسد و شايد ذكر «معروشات» در آغاز سخن (آيه مورد بحث) به خاطر ساختمان عجيب و شگفت‌انگيز اين گونه درختان است. يک نگاه كوتاه به درخت انگور و ساقه و شاخه پر پيچ و خم آن‌كه با قلاب‌هاى مخصوصى مجهز است و خود را به اشياء اطراف مى‌چسباند تا كمر راست كند، شاهد اين مدعاست.
به موردی از کاربرد
مَعروش و غیر مَعروش در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ هُوَ الَّذی أَنشَأَ جَنّاتٍ مَّعْروشاتٍ وَ غَيْرَ مَعْروشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَ الزَّيْتونَ وَ الرُّمّانَ مُتَشابِهًا وَ غَيْرَ مُتَشابِهٍ كُلواْ مِن ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ آتواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصادِهِ وَ لا تُسْرِفواْ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفينَ) (اوست كسى كه باغ‌هاى معروش (باغ‌هايى كه درختانش روى داربست‌ها قرار دارد) و باغ‌هاى غير معروش (باغ‌هايى كه نياز به داربست ندارد) را آفريد و همچنين نخل و انواع زراعت را، كه ازنظر ميوه و طعم باهم متفاوتند و نيز درخت زيتون و انار را، كه از جهتى با هم شبيه و از جهتى تفاوت دارند؛ برگ و ساختمان ظاهريشان شبيه يكديگر است، ولى طعم و ميوه آن‌ها متفاوت مى‌باشد. از ميوه آن، به هنگامى كه به ثمر مى‌نشيند، بخوريد و حق آن را به هنگام برداشت محصول) بپردازيد و اسراف نكنيد، كه خداوند مسرفان را دوست ندارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ هُوَ الَّذی أَنْشَأَ جَنّاتٍ مَعْروشاتٍ وَ غَيْرَ مَعْروشاتٍ) شجره معروشه آن درختى را گويند كه شاخه‌هايش به وسيله داربست بالا رفته و يكى بر بالاى ديگرى قرار گرفته باشد، مانند درخت انگور و عرش در اصل لغت به معناى رفع و بلندى است. بنابراين
(جَنّاتٍ مَعْروشاتٍ) عبارت خواهد بود از تاكستان‌ها و باغ‌هاى انگور و مانند آن‌ها و جنات غير معروشات، باغ‌هايى كه درخت‌هاى آن بر تنه خود استوار باشد نه بر داربست.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَعروش و غیر مَعروش»، ج۳، ص۱۴۸-۱۴۹.
