مَهِّل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَهِّل:
(بِمَآءٖ کَٱلۡمُهۡلِ) مَهِّل: بر وزن قفل، چنان‌كه
راغب در
مفردات گويد به معنى «درد ته‌نشين شده روغن» است كه معمولا چيز آلوده و كثيف و بدطعمى است، ولى جمعى ديگر از مفسران به معنى هرگونه «فلز گداخته» تفسير كرده‌اند و ظاهرا با توجه به جمله:
يشوى الوجوه «صورت‌ها را بريان مى‌كند» در
آیه مورد بحث، معنى دوم را مى‌رساند. اين آيه
آب آشاميدنى ستمگران را در دوزخ به فلز گداخته تشبيه كرده است، فكر كنيد آبى كه اگر نزديک صورت شود و حرارتش صورت را بريان كند، آيا قابل خوردن است؟ اين به خاطر آن است كه در دنيا انواع نوشابه‌هاى گوارا و خنک مى‌نوشيدند، در حالى كه
آتش به دل محرومان و
مستضعفان مى‌زدند، اين همان آتش است كه در اين‌جا به اين صورت تجسم‌يافته است. واژه
«مهل» در آيه ۴۵
سوره دخان و نيز در آيه ۸
سوره معارج (و مجموعا ۳ بار در كلّ قرآن مجيد)• به معنى «فلز مذاب و گداخته» به كار رفته است.
به موردی از کاربرد
مَهِّل در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قُلِ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّکُمۡ فَمَن شَآءَ فَلۡیُؤۡمِن وَ مَن شَآءَ فَلۡیَکۡفُرۡ اِنَّآ اَعۡتَدۡنَا لِلظَّـٰلِمِینَ نَارًا اَحَاطَ بِهِمۡ سُرَادِقُهَاۚ وَ اِن یَسۡتَغِیثُواْ یُغَاثُواْ بِمَآءٖ کَٱلۡمُهۡلِ یَشۡوِی ٱلۡوُجُوهَ بِئۡسَ ٱلشَّرَابُ وَ سَآءَتۡ مُرۡتَفَقًا) (بگو: «
حق از سوى
پروردگارتان براى شما آمده است! هركس مى‌خواهد
ایمان بياورد و اين
حقیقت را پذيرا شود و هر كس مى‌خواهد
کافر گردد.» ما براى ستمكاران آتشى آماده كرده‌ايم كه سرا پرده‌اش آنان را از هر سو احاطه كرده است. و اگر تقاضاى آب كنند، آبى براى آنان مى‌آورند كه همچون فلز گداخته صورت‌ها را بريان مى‌كند. چه نوشيدنى بدى و چه اجتماع ناپسندى!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده‌اند که در ذیل جمله
(بِماءٍ کَالْمُهْلِ) فرمود: مانند درد زیت آن قدر سوزاننده است که وقتی نزدیکش می‌شود که بخورد پوست صورتش می‌افتد.
و در
تفسیر قمی در ذیل جمله
(بِماءٍ کَالْمُهْلِ) گفته است: امام (علیه‌السّلام) فرمود: مهل آن چیزی را گویند که در ته زیت می‌ماند.
{{(آیه)
:كَٱلۡمُهۡلِ يَغۡلِي فِي ٱلۡبُطُونِ}}
(همانند فلز گداخته در شكم‌ها مى‌جوشد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مهل به معناى مذاب مس، قلع و ديگر فلزات مى‌باشد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(همان روزى كه
آسمان همچون فلز گداخته مى‌شود.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه مهل به معنای فلزات ذوب شده است، مس ذوب شده و یا
طلا و یا غیر آن. بعضی‌گفته‌اند: به معنای ته مانده روغن زیتون است.
بعضی دیگر گفته‌اند: به معنای قیر نامرغوب است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَهِّل»، ج۴، ص۳۵۵.
