نقد نفس المهموم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب نفس‌المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین اثر شیخ عباس قمی می‌باشد، حاج
شیخ عباس قمی (۱۳۵۹ق/ ۱۳۱۹ش) این کتاب را به
زبان عربی، نگاشته است. وی در این کتاب _بنا بر گفته خود_ کوشیده است تا بر اساس کتابهای معتبر گذشتگان، کتابی معتبر بنگارد. (چنان که خود گفته است: جمعته من الکتب المعتبرة الی علیه الاعتماد و ال کون والاستناد)
بیشتر مطالب این اثر، نقل قول‌هاست و مباحث تحلیلی و نقد و بررسی در آن، چندان به چشم نمی‌خورد.
این کتاب دارای یک مقدمه، پنج باب _که هر باب دارای فصل‌های متعدد است_ و یک خاتمه است. مقدمه کتاب، کوتاه و درباره ولادت
امام حسین (علیهالسّلام) شده است.
باب نخست درباره مناقب امام حسین (علیهالسّلام)، پاداش گریستن بر او، لعن کشندگان او و اخباری درباره
شهادت اوست.
باب دوم، که مفصل‌ترین باب کتاب است، درباره قیام آن حضرت و شهادت او و یاران و خاندانش است و در آن، وقایع
روز تاسوعا و عاشورا با تفصیل بیشتر بیان شده است.
باب سوم درباره حوادث پس از شهادت آن حضرت است؛ مانند ربودن جامه شهدا، غارت خیمه‌ها، دفن اجساد شهدا، ورود
اهل بیت (علیهالسّلام) به
کوفه، خطبه
حضرت زینب در این شهر، و فرستادن سرهای شهدا به شام.
باب چهارم درباره حوادث خارق العاده‌ای است که پس از شهادت حضرت، روی داده است؛ همانند گریستن
آسمان و
زمین و مردم و
فرشتگان در عزای حضرت و اشعاری که در سوگ وی سروده شده است.
باب پنجم به فرزندان و همسران امام و پاداش
زیارت او و تعرض و
ستم خلفا به قبر حضرت، اختصاص یافته است.
خاتمه درباره شرح حال توابین،
قیام مختار و کشتن کشندگان امام حسین (علیهالسّلام) نه به دست وی و مرگ یزید است. مؤلف، این کتاب را در بیستم
جمادی الثانی ۱۳۳۵ قمری (سالروز ولادت
حضرت زهرا (علیهالسّلام)) به پایان رسانده است.
به پیوست نفس المهموم، کتاب نفثه المصدور فیما یتجدد به حزن یوم العاشور از همین مؤلف است که در آن بیشتر به مناقب امام حسین و یارانش پرداخته شده است. خاتمه این کتاب، اندرزهایی است که مؤلف به پیروی از استادش، محدث نوری در کتاب لؤلؤ و مرجان، به اهل منبر و تعزیه خوانان داده است. تاریخ پایان نگارش کتاب، یازدهم
ذی قعده ۱۳۴۲ قمری (سالروز ولادت
امام رضا (علیهالسّلام)) می‌باشد.
با وجود آنکه
محدث قمی کوشش بسیار کرده است که اخبار و گزارش‌های غیرمعتبر و ضعیف را در این کتاب نیاورد، برخی از آنها به این کتاب نیز راه یافته است. برای نمونه، گزارش چگونگی به میدان رفتن و نبرد
حضرت عباس،
گزارش وداع امام (علیهالسّلام) با زنان
اهل بیت (علیهالسّلام) جریان رفتن امام حسین (علیهالسّلام) با اسبش کنار شریعه
فرات و تعارف کردن
آب به یکدیگر،
گزارش وداع دوم امام، (علیهالسّلام)
نقل گزارش
ابن شهر آشوب درباره کشته شدن ۱۹۵۰ نفر به دست امام (علیهالسّلام)
و جریان مسلم جصاص (گچکار) و
نان و
خرما دادن کوفیان به کودکان اهل بیت (علیهالسّلام)،
از گزارش‌های ضعیف و نامعتبر این کتاب، به حساب می‌آید.
نفس المهموم، در دهه‌های اخیر، با مقدمه محقق محترم سیداحمد حسینی و تحقیق
آیت‌الله رضا استادی، چاپ شده است. همچنین این اثر به فارسی ترجمه شده است. نخستین ترجمه آن با حواشی و تعلیقات ارزشمند، به خامه
آیت‌الله ابوالحسن شعرانی با عنوان دمع السجوم ترجمة نفس المهموم چاپ شده است. ترجمه دیگر این کتاب و نیز کتاب نفثة المصدور به قلم
آیت‌الله محمدباقر کمره‌ای با نام رموز الشهادة ترجمه کامل نفس المهموم و نفثة المصدور، چاپ شده است. افزون بر این، ترجمه اخیر با عنوان «در
کربلا چه گذشت» نیز عرضه شده است.
پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۳۹_۱۴۱.
