وقت تهجد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این نوشتار
زمان مناسب برای
تهجد از زبان
قرآن کریم مطرح شده است.
به پا داشتن نیمی از
شب یا کمتر یا بیشتر از آن برای
تهجد و
عبادت، توصیه
خداوند به
پیامبر صلی الله علیه وآله می باشد.
قم الیل الا قلیلا(شب را، جز کمی، بپاخیز!) نصفه او انقص منه قلیلا(نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن،) او زد علیه ورتل القرءان ترتیلا.(یا بر نصف آن بیفزا، و
قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان؛)
مراد از" قیام در لیل" قیام در شب برای نماز است، پس کلمه" لیل"
مفعول فیه است، که مجازا
مفعول به واقع شده، مثل اینکه می‌گویند: " دخلت الدار- داخل شدم خانه را"، که حقیقتش" دخلت فی الدار- داخل شدم در خانه" است. بعضی
گفته‌اند: معمول" قم" در تقدیر است، و کلمه" لیل" به خاطر ظرفیت منصوب شده، و تقدیر کلام" قم الی الصلاة فی اللیل" است، و جمله" الا قلیلا" استثنا از کلمه" لیل" است. و از ظاهر سیاق بر می‌آید که جمله" نصفه او انقص منه قلیلا او زد علیه"، بدل باشد از جمله" اللیل الا قلیلا"، که متعلق تکلیف" قم" است، و دو ضمیر" منه" و" علیه" به کلمه" نصف"، و ضمیر در" نصفه" به کلمه" لیل" بر می‌گردد، و معنای
آیه این است که نیمی از شب را بپا خیز، و یا کمی از نصف کم کن، و یا اندکی بر نصف بیفزا، و این تردید بین سه امر تردید تخییر است، می‌خواهد بفرماید: مخیری بین اینکه درست نیمی از شب را زنده بداری، و یا کمی کمتر از نصف، و یا کمی بیشتر از آن را.
بعضی
از مفسرین گفته‌اند: کلمه" نصفه" بدل از مستثنی، یعنی کلمه" قلیلا" است، و اگر اینطور باشد، معنا چنین می‌شود: شب را بپا خیز الا نصف آن را، و یا از نصف کمی کمتر کن، یعنی بیشتر از نصف را بپا خیز، و یا کمی زیادتر کن، یعنی کمتر از نصف بپا خیز. و در این صورت بر عکس وجه قبلی جمله بدل، ابهام را از مستثنی به مطابقه و از مستثنی منه به التزام بر می‌دارد.
و این دو وجه هر چند در نتیجه یکی هستند، و لیکن وجه قبلی زودتر به
ذهن می‌رسد، چون احتیاج به رفع ابهام کردن به وسیله بدل از متعلق حکم، سابقه بیشتری دارد، تا احتیاج به رفع ابهام از توابع و ملحقات آن. پس بدل بودن جمله" نصفه... " از کلمه" لیل" که لازمه آن رفع ابهام از متعلق تکلیف است به دلالت مطابقی زودتر به ذهن می‌رسد، از اینکه بدل باشد از کلمه" قلیلا". بعضی
دیگر گفته‌اند: کلمه" نصفه" بدل از لیل است، و لیکن مراد از قلیل، قلیل از شبهاست، نه قلیل از ساعتهای یک شب، و معنای آیه این است که: همه نیمه شب‌ها بر خیز،
یا شبهای اندکی از آن کم کن، و یا شبهای اندکی بر آن اضافه کن، و منظور از این شبهای اندک آن شبهایی است که
انسان عذر دارد، یا بیمار است، و یا
خواب بر او غلبه کرده و یا عذری دیگر دارد. و این وجه عیبی ندارد، جز اینکه وجه اول زودتر به ذهن می‌آید.
خداوند از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
صحابه، برای
تهجد آنان در مقدار دو سوم شب یا کمتر و یا نیمی از آن تمجید کرده است.
ان ربک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی الیل ونصفه وثلثه وطـائفة من الذین معک والله یقدر الیل والنهار علم ان لن تحصوه فتاب علیکم فاقرءوا ما تیسر من القرءان علم ان سیکون منکم مرضی وءاخرون یضربون فی الارض یبتغون من فضل الله وءاخرون یقـتلون فی سبیل الله فاقرءوا ما تیسر منه...(پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛
خداوند شب و
روز را اندازه گیری می‌کند؛ او می‌داند که شما نمی‌توانید مقدار آن را (به دقت) اندازه گیری کنید (برای عبادت کردن)، پس شما را بخشید؛ اکنون آنچه برای شما میسر است
قرآن بخوانید او می‌داند بزودی گروهی از شما بیمار می‌شوند، و گروهی دیگر برای به دست آوردن
فضل الهی (و کسب
روزی) به
سفر می‌روند، و گروهی دیگر در راه خدا
جهاد می‌کنند (و از
تلاوت قرآن بازمی مانند)، پس به اندازه‌ای که برای شما ممکن است از آن تلاوت کنید و
نماز را بر پا دارید و
زکات بپردازید و به خدا «
قرض الحسنه» دهید (در راه او
انفاق نمایید) و (بدانید) آنچه را از کارهای نیک برای خود از پیش می‌فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین
پاداش خواهید یافت؛ و از خدا
آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است! )
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «وقت تهجد».
