ولادت امام جواد و دوران کودکی و جوانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام جواد،
دوران کودکی،
دوران جوانی،
امام رضا.
پرسش: ولادت امام جواد (علیه‌السّلام) در چه سالی و تحت چه شرایطی بود، دوره کودکی و جوانی حضرت را بیان کنید.
پاسخ اجمالی: امام رضا (علیه‌السّلام) در تعیین
جانشین خود و معرفی امام بعدی، با مشکلاتی روبرو بود؛ ایشان به سن ۴۷ سالگی رسیده بودند اما هنوز فرزندی نداشتند و این مسئله، اصحاب و
شیعیان حضرت را
متاثر کرده بود. تولد امام جواد (علیه‌السّلام) نه تنها پایان بخش دلهره‌های شیعیان و افشای نیت فرصت‌طلبان و سود‌جویان بود، بلکه
خیر و
برکت خاصی برای شیعیان به ارمغان آورد و آغاز فصل نوینی از تاریخ تشیع شد. تاریخ ولادت حضرت در سال ۱۹۵ ه.ق گزارش شده؛ اما در تاریخ روز
ولادت اختلاف نظر وجود دارد. دوران کودکی امام جواد (علیه‌السّلام) از مهمترین دوران زندگی آن حضرت به شمار می‌رود، چرا که اولین کودکی بود که در چنین سنی به
امامت می‌رسید. ایشان در همان دوران کودکی
اسلام و تشیع را احیا کرد و دشمنان را به حیرت و تعجب واداشت. امام جواد (علیه‌السّلام) تلاش‌های زیادی را در این راه از خود نشان داد و در دوران کوتاه عمرش
انقلابی علمی و فرهنگی به راه انداخت و در همین راه به
شهادت رسید.
در انتظار جواد آل محمد (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، عمر امام رضا (علیه‌السّلام) به چهل و هفت سال رسیده بود و عقربه تاریخ، سال ۱۹۵ هجری را نشانه می داد ولی هنوز امام نهم متولد نشده بود.
مسئله جانشینی امام رضا (علیه‌السّلام)، اصحاب و شیعیان حضرت را متاثر کرده بود. این اندوه، زمانی به فزونی رفت که
فرقه واقفیه که بنا به دلائل مادی و تصرف سهم امام و عدم بازگرداندن آن به حضرت رضا (علیه‌السّلام) قائل به
غیبت امام کاظم (علیه‌السّلام) شده بودند و در تبلیغات خویش نداشتن فرزند پسر از برای امام رضا (علیه‌السّلام) را دلیل بر ادعای موهوم خود می دانستند... تا جایی که یکی از همین افراد در نامه‌ای خطاب به حضرت نوشت: تو چگونه امام هستی در حالیکه فرزندی نداری!
حضرت در پاسخ فرمودند: تو از کجا می دانی که فرزندی ندارم، به
خدا سوگند روزها و شب‌ها سپری نمی‌شود مگر اینکه خداوند فرزند پسری به من
عنایت فرماید که
حق و
باطل را از هم جدا سازد.
همچنین یکی از یاران به حضرت عرض می کند: امام پس از تو کیست؟ آن حضرت فرمودند: فرزندم.
سپس گفت: آیا کسی که فرزند ندارد چگونه جرات آن را دارد که بگوید فرزندم؟
راوی همین
حدیث گوید: چند روز سپری نشده بود که امام جواد (علیه‌السّلام) به دنیا آمد.
همچنین
ابن قیام واسطی جزو فرقه واقفیه که
امامت حضرت رضا (علیه‌السّلام) را قبول نداشت، نزد آن حضرت آمد و به قصد
عیب‌جویی گفت: آیا می شود که دو امام در یک مقطع زمانی با هم باشند؟
حضرت فرمود: نه مگر آنکه یکی از آن دو
صامت (خاموش) باشد.
ابن قیام گفت: پس چطور برای تو صامت نیست؟
امام فرمود: چرا، به خدا سوگند خداوند برای من (فرزندی) قرار می دهد که حق و حق خواهان را استوار می بخشد و باطل و باطل‌خواهان را نیست و نابود می‌کند.»
تولد امام جواد (علیه‌السّلام) نه تنها پایان بخش دلهره‌های شیعیان و افشای
نیت فرصت‌طلبان و سود‌جویانی چون فرقه واقفیه بود، بلکه آغاز فصل نوینی از تاریخ تشیع است.
در تاریخ ولادت امام جواد (علیه‌السّلام) اقوال مختلفی وارد شده از جمله:
شیخ کلینی در
اصول کافی و
شیخ مفید در
ارشاد، ولادت حضرت را در
رمضان سال ۱۹۵ هجری
دانسته‌اند.
ابن شهرآشوب در
مناقب و
اربلی در
کشف الغمه روز ولادت را ۱۹ رمضان سال ۱۹۵ هجری ذکر کرده‌اند.
شیخ طوسی از
احمد بن محمد عیاشی در
انوار البهیه ۱۰
رجب سال ۱۹۵ هجری را روز ولادت حضرت دانسته است.
در میان اقوال سه گانه، فرازی از
زیارت ناحیه مقدسه که در ماه رجب خوانده می شود قول سوم را تایید می نماید.
آنجا که حضرت می فرمایند: «اللهم انی اسالک بالمولودین فی رجب محمد بن علی الثانی و ابن علی بن محمد المنتجب» علاوه بر آن مشهور بین شیعه همین قول سوم است یعنی ولادت آن حضرت روز دهم ماه رجب سال ۱۹۵ هجری قمری می باشد.
گزاره‌های تاریخی درباره زندگی امام جواد (علیه‌السّلام) چندان گسترده نیست؛ زیرا افزون بر آنکه محدودیت‌های سیاسی همواره مانع از انتشار اخبار
امامان معصوم (علیهم‌السّلام) می گردید،
تقیه و شیوه‌های پنهانی مبارزه که برای «حفظ امام و شیعیان از فشار
حاکمیت» بود، عامل مؤثری در عدم نقل اخبار در منابع تاریخی است. ولی شکی نیست که دوران کودکی امام جواد (علیه‌السّلام) از مهمترین دوران زندگی آن حضرت به شمار می رود چرا که اولین کودکی بود که در چنین سنی به امامت می‌رسید و معادلات فکری سیاسی مردم خصوصا حکم‌رانان را به هم می ریزد و برگ جدیدی در تاریخ زندگی ائمه (علیهم‌السّلام) رقم می زند.
مهمترین رویدادهایی که در دوران کودکی آن حضرت به وقوع پیوست:
در خانواده امام رضا (علیه‌السّلام) در محافل شیعه، از حضرت جواد (علیه‌اسّلام) به عنوان مولودی پرخیر و برکت یاد می‌شد. چنان که از امام رضا (علیه‌السّلام) منقول است که فرمودند: «این مولودی است که برای شیعیان ما، بابرکت‌تر از او زاده نشده است.»
خلع سلاح واقفیه توسط امام جواد (علیه‌السّلام):
واقفیه کسانی بودند که در
امامت امام موسی کاظم (علیه‌السّلام) توقف کرده بودند.
آزمایش حضرت توسط جمعی از شیعیان و پاسخ امام جواد (علیه‌السّلام)به پرسش‌های آنان در پرتو علم امامت.
از جمله امتیازهای امام جواد (علیه‌السّلام) اظهار علم اهل بیت (علیهم‌السّلام) است که نظیرش وجود ندارد.
در تاریخ آمده که چون حضرت رضا (علیه‌السّلام) از دنیا رفت عده‌ای از بزرگان و
علما به
مدینه آمدند و سی هزار مسئله در چند روز از حضرت سئوال نمودند و حضرت بدون تامل و فکر جواب دادند در حالی که ده سال بیشتر نداشتند.
مناظره علمی با گروهی از
معتزله و نیز با دانشمندان نامدار زمان
مامون از جمله
یحیی بن اکثم و تحیر یحیی از طرح فروعات زیادی در مورد مسئله‌اش توسط امام (علیه‌السّلام)
تزویج توطئه‌آمیز
ام‌الفضل به امام (علیه‌السّلام) توسط مامون؛ این ازدواج که مامون بر آن اصرار داشت، کاملا جنبه سیاسی داشت و اهداف
شومی را دنبال می کرد.
ایجاد شبکه ارتباطی
وکالت توسط حضرت؛ امام جواد (علیه‌السّلام) با تمام محدودیت‌های موجود، از طریق نصب وکلا و نمایندگان، ارتباط خود را با شیعیان حفظ می کرد و با این عمل از تجزیه نیروهای شیعه جلوگیری می کرد. حتی امام به هواداران خود اجازه می داد که به درون دستگاه
حکومت نفوذ کرده مناصب حساس را در دست گیرند.
چنانکه گفته شد مهمترین عملکرد و فعالیت علمی، فرهنگی و سیاسی ـ اجتماعی امام جواد (علیه‌السّلام) که تاریخ را به حیرت واداشته است همان دوران کودکی آن حضرت بوده است ولی دوران جوانی امام (علیه‌السّلام) نیز خالی از اتفاق و رویداد نبوده است. در ذیل به مهمترین وقایع دوران جوانی امام جواد اشاره می‌کنیم.
تربیت شاگردان و انتشار علوم و دانش‌های خود توسط آنان؛ گرچه دوره امام جواد (علیه‌السّلام) به دلیل فشارهای سیاسی و کنترل شدید فعالیت آن حضرت از طرف دربار خلافت، شعاع فعالیت ایشان بسیار محدود بود با این حال
تربیت شاگرد در دستور کار حضرت هر چند به تعداد کم قرار داشت. بنابراین اگر می خوانیم که تعداد راویان و
اصحاب حضرت جواد (علیه‌السّلام) قریب صد و ده نفر بوده‌اند
و جمعا ۲۵۰ حدیث از آن حضرت نقل شده، نباید تعجب کنیم، زیرا از یک‌سو، آن حضرت شدیدا تحت
مراقبت و کنترل سیاسی بود و از طرف دیگر، زود به شهادت رسید و به اتفاق دانشمندان بیش از بیست و پنج سال عمر نکرد.
امام پس از شهادت پدر بزرگوارش به سفر
حج رفت و از آنجا به مدینه بازگشت و تا پایان خلافت مامون در آن شهر ساکن بود.
مامون در سال ۲۱۸ هـ. ق درگذشت و پس از او برادرش «
معتصم» جای او را گرفت او در سال ۲۲۰ هـ. ق امام را از مدینه به بغداد آورد تا از نزدیک مراقب او باشد. در مجلسی که برای تعیین محل قطع دست دزد تشکیل داده بود، امام را نیز شرکت داد و
قاضی بغداد و دیگران
شرمنده شدند و بذر
کینه در درون معتصم نهاده شد، معتصم که درصدد قتل حضرت بود این قضیه او را بیشتر تحریک کرد و سرانجام منظور پلید خود را عملی ساخت و امام را توسط ام‌الفضل
مسموم و
شهید نمود.
بنابر آنچه گفته شد تولد حضرت جواد (علیه‌السّلام) در شرایطی صورت گرفت که
خیر و برکت خاصی برای شیعیان به ارمغان آورد، بدین معنا که عصر امام رضا (علیه‌السّلام) عصر ویژه‌ای بود و حضرت در تعیین جانشین خود و معرفی امام بعدی، با مشکلاتی روبرو بود که در عصر امامان قبلی، بی سابقه بوده است، روی همین بود که خداوند چنان علمی به حضرت بخشید که در همان دوران کودکی اسلام و تشیع را احیا کرد و دشمنان را به حیرت و تعجب واداشت؛ امام جواد (علیه‌السّلام) تلاش‌های زیادی را در این راه از خود نشان داد و در دوران کوتاه عمرش انقلابی علمی و فرهنگی به راه‌انداخت و در همین راه به شهادت رسید.
۱ـ
شیخ عباس قمی،
منتهی الامال ، ج۲.
۲ـ
مهدی پیشوایی،
سیره پیشوایان .
۳ـ
رسول جعفریان،
حیات فکری و سیاسی امامان شیعه.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "ولادت امام جواد علیه السلام در چه سالی و تحت چه شرایطی بود، دوره کودکی و جوانی حضرت را بیان کنید."، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۲۹.
