ابوالفتح کراجکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قاضی ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان بن علی کراجکی، ثقه ای جلیل القدر، فقیهی سترگ و محدثی چیره دست است.
در مورد علت نامگذاری او به «کراجکی» و نحوه تلفظ این اسم در بین تاریخ نگاران چند ایده وجود دارد:
۱. برخی مانند:
صاحب ریاض العلما و
محدث قمی، در کتاب «
الکنی و الالقاب»، کراجک را ـ به فتح کاف و ضم جیم ـ روستایی واقع در دروازه واسط، در مرکز شرقی
عراق، سر راه
بغداد ـ
بصره دانسته اند.
۲.
ابن حجر عسقلانی، کراجک را بر گرفته از کلمه «کراجک» ـ به فتح کاف و جیم ـ می داند؛ که به معنای یک نوع کار بدنی است.
۳. یافعی، لقب «الخیمی» را نیز به القاب کراجکی اضافه نموده و در توضیح آن می گوید: الخیمی منسوب به «خیم»
است.
در مورد این که چرا او را قاضی خطاب کرده اند خبر دقیقی در دست نیست؛ زیرا تا کنون هیچ شهری شناخته نشده که منصب قضاوت یا حکومت آن بر عهده شخصیت مورد نظر ما بوده باشد؛ فقط احتمال می رود که منصب قضا، از سوی فرمانروایان طرابلس به او نسبت داده شده باشد.
تاریخ ولادت کراجکی به طور دقیق روشن نیست و در کتاب های تراجم نیز مطلبی در این باره دیده نمی شود؛ اما به طور احتمالی ـ با توجه به این که وی در سال (۳۹۹ هـ . ق)، از ابوالحسن علی بن احمد لغوی، معروف به «رکاز» روایت کرده و معمولاً این کار در سنین ۲۵ سالگی امکان پذیر است، می توان حدس زد که سال ولادت او (۳۷۴ هـ . ق) بوده و حدود ۷۵ سال عمر نموده است.
کراجکی عشق روز افزونی به تحصیل دانش داشت و در دوران زندگی اش، پیوسته برای آموختن تازها به سرزمین های مختلف اسلامی و غیر اسلامی سفر نمود. در این سفر ها علاوه بر تحصیل، آثار گرانسنگی را نیز برای برخی اشخاص مانند: امیران، صاحب منصبان و عالمان به رشته تحریر در آورده است. از تألیفات متعدد و متنوع این عالم فرزانه در زمینه های:
فقه،
اصول فقه، حساب، ریاضیات، فلک، ادب،
حدیث،
فلسفه،
کلام،
نحو،
اخلاق،
تاریخ،
رجال،
تفسیر و ... به روشنی می توان دریافت، که وی به معارف و دانش های موجود در عصرش، توجه خاصی داشته است. به دلیل تلاش کراجکی در فراگیری دانش های مختلف، تاریخ نگاران او را به اوصافی چون: نحوی، لغوی، منجم، طبیب،
متکلم،
محدث،
فقیه، و متفنن توصیف نموده اند.
اسامی سرزمین هایی که کراجکی بدانجا سفر کرده بدین شرح است:
۱.
دمشق؛
۲.
طرابلس؛
۳.
بغداد، (۳۹۹ هـ . ق) ؛
۴.
میافارقین، (۳۹۹ هـ . ق) ؛
۵.
قاهره، (۴۰۷ و ۴۲۶ هـ . ق) ؛
۶. صیدا ـ
لبنان، (۴۱۱ هـ . ق) ؛
۷.
مکه، (۴۱۳ هـ . ق) ؛
۸.
رمله، (۴۱۰ ـ ۴۱۶ هـ . ق) ؛
۹. صور ـ
لبنان، (۴۱۶ هـ . ق) ؛
۱۰.
ببلیس، (۴۱۸ هـ . ق) ؛
۱۱.
مصر، (۴۳۶ هـ . ق) ؛
۱۲.
حلب (۴۳۶ هـ . ق) ؛
۱۳. طبریه ـ
فلسطین، (۴۳۶ هـ . ق) ؛
یکی از دانش هایی که کراجکی بدان پرداخته،
علم حدیث است. وی از بزرگان این رشته در شهر های مختلف بهره برده و به
نقل حدیث مبادرت ورزیده است. اسامی تعدادی از
مشایخ وی در این دانش عبارتند از:
۱.
احمد بن حمزه الشریف ابو منصور حسینی عریضی،
۲.
احمد بن محمد بن احمد هالینی هروی (۴۱۰ هـ . ق)،
۳. اسد بن ابراهیم بن کلیب قاضی ابوالحسن سلمی خراسانی،
بغداد، (۴۱۰ هـ . ق)،
۴. عبدالله بن عثمان بن حماس ابو محمد،
۵. ابوالعباس بن نوح بن محمد حنبلی، (۴۱۱ هـ . ق)،
۶. علی بن محمد ابوالحسن بساط بغدادی، (۴۱۰ هـ . ق)،
۷. ابوالحسن بن موسی بن جعفر حسینی،
قاهره (۴۰۷ هـ . ق)،
۸. محمد بن علی بن محمد صخر قاضی ابوالحسن ازدی،
مصر (۴۲۶ هـ . ق)،
۹.
محمد بن احمد بن شاذان قمی،
مکه، (۴۱۲ هـ . ق)،
۱۰. علی بن احمد، ابوالحسن لغوی، معروف به
ابن رکاز، میافارقین (۳۹۹ هـ . ق)،
۱۱.
سید مرتضی انصاری، بغداد (۴۳۶ هـ . ق)
،
۱۲. شیخ ابوالعباس، احمد بن اسماعیل بن عثمان،
حلب (۴۳۶ هـ . ق)،
کراجکی آثار گوناگونی در رشته ای مختلف
علوم اسلامی به یادگار گذاشته است. برخی از این آثار در
مستدرک الوسایل و
روضات الجنات خوانساری و پاره ای از آن ها در
کنز الفوائد ذکر گردیده اند و ما برخی از این آثار را آورده ایم:
۱. الابانه عن المماثله فی الاستدلال لاثبات النبوه و الامامه:
۲. الاخبار فی الاحاد؛
۳. الاختیار من الاخبار؛
۴. ادکار
الاخوان بوجوب (حق) حقوق الایمان؛
۵. الاستطراف فیما ورد فی الفقه من الانصاف؛
۶. الاستنصار فی النص علی الائمه الاطهار ـ علیهم السلام ـ
۷. الاصول الی مذهب آل الرسول ـ علیهم السلام ـ
۸. الاعلام بحقیقه ایمان اسلام امیر المومنین ـ علیه السلام ـ (و ولده الکرام) ؛
۹. الاغلاط فیما یرویه الجمهور؛
۱۰. الاقناع عند تعذر الاجماع؛
۱۱. انتفاع المومنین بما فی ایدی السلاطین؛
۱۲. الانتقام ممن عذر بامیر المومنین ـ علیه السلام ـ ؛
۱۳. الایضاح بین طریقی الزیدیه و الامامیه؛
۱۴. ایضاح السبیل الی علم اوقات اللیل؛
۱۵. ایضاح المماثله؛ که «الابانه عن المماثله»
۱۶. الایضاح عن احکام النکاح؛
۱۷. الباهر فی الاخبار؛
۱۸. بر الوالدین؛
۱۹. البرهان علی صحه طول عمر الامام صاحب الزمان ـ عجل الله تعالی و فرجه الشریف ـ ؛
۲۰. البستان فی الفقه یا المشجر؛
۲۱. البیان عن اعتقاد اهل الایمان؛
۲۲. التأدیب؛
۲۳. التحفه فی الخواتیم؛
۲۴. التذکر باصول الفقه یا مختصر التذکره؛
۲۵. تسلیه الرؤساء؛
۲۶. الناصریه فی اللیل و الجمعه؛
۲۷. التعجب فی الامامه من اغلاط العامه؛
۲۸. التعریف بوجوب حق الوالدین؛
۲۹. التفضیل؛
۳۰. تفضیل الانبیاء علی الملائکه؛
۳۱. التلقین لاولاد المومنین؛
۳۲. رساله التنبیه علی اغلاط ابی الحسین البصری؛
۳۳. التنبیه علی حقیقه البلاغه؛
۳۴. تهذیب؛
۳۵. التهذیب متصل بالتلقین یا تهذیب المسترشدین؛
۳۶. الجدول فی طبقات الارث یا مختصر طبقات الوراث؛
۳۷. الجدول المدهش یا المدهش؛
۳۸. الجلیس؛
۳۹. جواب رساله الاخوان (الاخوین) ؛
۴۰. جواب الرساله الحازمیه؛
۴۱.
معدن الجواهر و ریاضة الخواطر
شیخ عالم ثقه ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، فقیه اصحاب، که نزد
سید مرتضی و
شیخ طوسی روایت قرائت نموده است و صاحب تصانیف نیز هست که از جمله آن ها می توان به کتاب «التعجب» و کتاب «النوادر» اشاره کرد و اخبار ما از او، به واسطه پدرم، از پدرش نقل شده است.
عالم، فاضل،
متکلم،
فقیه،
محدث، ثقه جلیل القدر.
عاملی در ادامه، پس از ذکر تعدادی از کتاب های کراجکی، آن چه را که
ابن بابویه و
ابن شهر آشوب در مورد کراجکی گفته اند آورده و سپس می گوید: کتاب الفهرست متعلق به کراجکی است، سید بن طاووس هم همین مطلب را در آخر کتاب «
الورع الواقیه» تأیید کرده است.
اما کراجکی، او از عالمان و متکلمان بزرگ است و جمیع ارباب اجازات به او مستند می شوند. کتاب «کنز الوائد؛ او از کتاب های مشهوری است که همه کسانی که بعد از او آمده اند از آن بهره برده اند و بقیه کتابهایش نیز در نهایت متانت هستند.
شهید اول در بسیاری از کتاب هایش از کراجکی به علامه تعبیر می کند؛ با این که از
علامه حلی به فاضل تعبیر می نماید.
تاریخ نگاران در مورد زمان دقیق وفات کراجکی اختلاف نظر دارند و اکثر مورخین زمان فوت وی را قرن پنجم هجری ذکر کرده اند و بر این نظر اتفاق دارند.
سایت اندیشه قم
