اقتباس از آیات در خطبه فاطمه زهرا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خطبه به ضم خا به کلامی گفته می شود که مشتمل بر ستایش
خدا و نعت
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) باشد.
حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در پی اثبات و احقاق حق خویش مبنی بر
ارث بردن از پدر خویش و اعتراض به اقدامات
خلیفه اول و دوم، در طرح قضیه
فدک و اعتراض شدید نسبت به
غصب آن از طرف
حکومت در میان جمعی از
زنان بنی هاشم در
مسجد پیامبر (ص) خطبه غرایی ایراد نمودند که به
خطبه فدکیه مشهور است.
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در خطبه خویش از جملاتی استفاد نموده اند، که اقتباسی از آیات
قرآن مجید می باشد، و خود این اقتباسات را می توان به دو گروه تقسیم نمود : ۱. اقتباسهای بدون تغییر. ۲. اقتباسهای همراه با تغییر.
در سرزنش آنان که از دین فاصله گرفتند می فرماید آن کسی که غیر از
اسلام (و تسلیم محض در برابر خداوند) دینی دیگر برای خویش انتخاب کند از او پذیرفته نگردد و در
آخرت نیز از زیان کاران خواهد بود، این فرمایش اقتباسی است از
آیه ۸۵
سوره آل عمران : «و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الآخره من الخاسرین »(آل عمران:۸۵)
پس از بیان
حکمت برخی از
احکام و مسائل دین اسلام در مورد اینکه
انسان باید
تقوی پیشه کند و حق تقوی را ادا کند و واقعا خداترس گردد و تا دم مرگ و آخرین لحظه عمرش اسلام خود را حفظ نماید قسمتی از آیه ۱۰۱ سوره آل عمران را اقتباس کرده اند: «اتقوا الله حق تقاته و لا تموتن الا وانتم مسلمون.»(آل عمران:۱۰۱)
برای یادآوری وضعیت ناشایست
اعراب قبل از اسلام و اینکه همواره در پی
جنگ و خونریزی های بی هدف و ناشی از هواهای نفسانی بودند و در واقع در لبه پرتگاه و
سقوط در آتش
جهنم بودند و در بیان نجات مردم بواسطه
بعثت وجود نازنین پیامبر اکرم(ص) قسمتی از آیه ۱۰۳ سوره آل عمران را اقتباس کرده اند: «.. و کنتم علی شفا حفره من النار...» «.. فانقذکم...»(آل عمران:۱۰۳)
در مورد اینکه
مرگ برای پدر گرامیشان همچون انبیای سابق
قضای حتمی بوده است می فرماید: محمد(ص) جز پیامبری (از جانب خدا) نیست که پیش از او نیز پیامبرانی بوده اند (که از این جهان خاکی رخت بربسته اند) اگر او نیز بمیرد یا به شهادت برسد، آیا دوباره به دین و مرام
جاهلیت باز خواهید گشت؟ هر کس که عقب گرد کند و
مرتد شود به خدا
ضرر نرسانده و البته خداوند، آنها را که در
دین ثابت قدم ماندند و راه ارتداد را پیش نگرفتند نیز پاداش شکرگزاریشان را خواهد داد. این جملات اقتباسی است از آیه ۱۴۴ سوره آل عمران: «و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضر الله شیئا و سیجزی الله الشاکرین.»(آل عمران:۱۴۴)
پس از خطاب به مردم و طلب کمک و یاری از آنان برای احقاق حق، آنان را تشویق می کند و می خواهد با برانگیختن
غیرت آنها ترس از جو حاکم را از وجودشان بشوید لذا از آیه ۱۳ سوره توبه اقتباس کرده و می فرمایند: «الا تقاتلون قوما نکثوا ایمانهم و هموا باخراج الرسول و هم بدؤکم اول مره اتخشونهم فالله احق ان تخشوه ان کنتم مؤمنین » آیا با آنان که عهد شکنی کرده و بر اخراج پیامبر (از مکه) اهتمام ورزیدند، پیکار نمی کنید؟ و حال آنکه آنها بودند که نخستین بار (دشمنی و پیکار با شما را) آغاز کردند، آیا از آنان می ترسید؟ با آنکه خداوند سزاوارتر است که از او بترسید، اگر مؤمن می باشید.(توبه:۱۳)
در پی توبیخ مردم نادان که دنبال هواها و آرزوهای فانی خود رفتند و حق را رها نمودند و مساله
سقیفه و
غصب خلافت را پیش آوردند و اینکه در گناه و
فتنه واقع گشتند و در واقع هم اکنون
جهنم آنها را احاطه کرده و در قیامت هم این احاطه تجلی خواهد یافت و تا ابد در آتش سوزان دوزخ خواهند ماند، قسمتی از آیه ۴۹
سوره توبه را اقتباس کرده اند: «.. الا فی الفتنه
سقطوا و ان جهنم لمحیطه بالکافرین »(توبه:۴۹)
در مورد معرفی خویش می فرماید من
دختر همان پیامبری هستم که از جنس خود شما بود و رنج و گرفتاری شما برایش سخت و نگران کننده بود و بر
هدایت نمودن شما اصرار داشت و امیدوار بود و اصولا نسبت به
مؤمنین رافت داشت و به آنها مهربانی می کرد. که این فرمایش اقتباس است از آیه ۱۲۸ سوره توبه: «لقد جآءکم رسول من انفسکم عزیر علیه ما عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رؤف رحیم ».(توبه:۱۲۸)
در مورد اینکه پدر بزرگوارشان برای
تبلیغ اسلام هر رنجی را بر خود خریدند و همواره با فتنه انگیزی و آتش افروزی مخالفان روبر می گشتند ولی به مدد غیبی الهی آن فتنه ها سرکوب می شد و حضرت به راه خویش ادامه می دادند، از قسمتی از آیه ۶۴
سوره مائده اقتباس کرده اند: «.. کلما او قدوا نارا للحرب اطفاها الله ..»(مائده:۶۴)
پس از رد
اعتقاد حاکمان
غاصب مبنی بر عدم ارث بردن فرزندان
انبیاء از پدران خود، می فرماید: آیا (با وجود احکام نورانی اسلام) باز هم سراغ احکام جاهلیت می روید. و اصولا کدام حکم از حکم خدا برای آنان که اهل یقین می باشند بهتر و نیکوتر است؟ این فرمایش اقتباس است از آیه ۵۰ سوره مائده: «افحکم الجاهلیه یبغون ومن احسن من الله حکما لقوم یوقنون »(مائده:۵۰)
در ادامه
تهدید به
عذابهای الهی می فرمایند: بزودی خواهید دانست که کدام یک از ما یا شما دچار عذاب ذلت بار شده و عذاب همیشگی و جاودان دامن گیرش خواهد گشت. این فرمایش اقتباسی است از آیه ۳۹
سوره هود : «فسوف تعلمون من یاتیه عذاب یخزیه و یحل علیه عذاب مقیم »(هود:۳۹)
در ادامه تهدید داعیان باطل
خلافت می فرماید: شما منتظر جزای اعمال (پست) خود باشید ما هم در انتظار نتیجه و پاداش اعمال خود می باشیم. این فرمایش اقتباسی است از آیه ۱۲۲ سوره هود: «وانتظروا انا منتظرون.»(هود:۱۲۲)
خشیت عبارت است از خوفی که همراه با درک عظمت حق «جل و علی » و صفات جلالیه او باشد و این جز با ترک گناه حاصل نخواهد شد، پس گنهکار نمی تواند ادعا کند که از خدا خشیت دارد و فقط آگاهان از مقام ربوبی دارای چنین صفتی می باشند (که مصداق کامل آن
علی (ع) می باشد)، «انما یخشی الله من عباده العلماء» قسمتی از آیه ۲۸
سوره فاطر می باشد که حضرت آن را اقتباس فرموده اند.(فاطر:۲۸)
در ادامه توبیخ ستمکاران که بجای پیروی از
احکام قرآن بدنبال هوسهای فانی دنیوی خویش شتافتند و جای گزین بدی بجای تبعیت از احکام قرآن برگزیدند، ذیل آیه ۵۰
سوره کهف را اقتباس کرده اند: «.. بئس للظالمین بدلا»(کهف:۵۰)
در ادامه توصیف مردم و ویژگیهای آنان قبل از اسلام در مورد نداشتن
امنیت می فرماید شما در آن دوران
ترس این را داشتید که مبادا شما را بربایند. که این فرمایش اقتباس از قسمتی از آیه ۲۶
سوره انفال می باشد: «.. تخافون ان یتخطفکم الناس...»(انفال:۲۶)
در مورد تهدید ظالمین و اینکه برای وعیدهای الهی زمانی مشخص وجود دارد و ستمکاران بالاخره به عذاب دچار خواهند شد، می فرمایند: هر خبر و وعیدی که پیامبران از جانب خدا داده اند وقت معینی دارد. که این فرمایش اقتباس است از صدر آیه ۶۷
سوره انعام : «لکل نباء مستقر ..»(انعام:۶۷)
پس از اظهار یاس و ناامیدی از یاری مردم، می فرماید: اگر شما و تمام آنانکه روی زمین زندگی می کنند همگی
کافر شوید (به خدا زیان نمی رسانید) که خدا از همگان بی نیاز است و ستوده. این فرمایش اقتباس است از قسمتی از آیه ۸
سوره ابراهیم : «.. ان تکفروا انتم و من فی الارض جمیعا فان الله لغنی حمید»(ابراهیم:۸)
در توصیف آتش قهر الهی که در انتظار غاصبین خلافت می باشد می فرماید: آتش برافروخته الهی است که (درون
انسان را پیش از جسم و ظاهر وی شعله ور می سازد و) از دلها سر می زند. این فرمایش اقتباسی است از آیه ۶ و۷
سوره همزه : «نار الله الموقده التی تطلع علی الافئده »(همزه:۶؛ همزه:۷)
در ادامه تهدید مجرمان زمان خویش ذیل آیه ۲۲۷
سوره شعراء را اقتباس کرده اند: «و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون » آنان که
ظلم و ستم روا داشتند بزودی خواهند دانست که به چه کیفر گاهی (در
دوزخ ) بازگشت می کنند.(شعراء:۲۲۷)
در مقابل طفره رفتن غاصبان حکومت و عدم پذیرش
حق ذیل آیه ۱۸
سوره یوسف را اقتباس کرده اند: «.. بل سولت لکم انفسکم امرا فصبر جمیل و الله المستعان علی ما تصفون »
حضرت یعقوب در برابر دروغ گویی برادران یوسف که گفتند: «یوسف را گرگ درید و این پیراهن خون آلود اوست » فرمود: بلکه این کار زشت را هوسهای نفسانی شما در نظرتان زیبا جلوه داده و آراسته نموده است. (و البته من در برابر این حادثه) صبری جمیل و
زیبا پیشه می سازم (و بردباری همراه با شکر در درگاه الهی از خود نشان خواهم داد) و از خدا (نیز) در مقابل آنچه شما اظهار می دارید، یاری می طلبم.(یوسف:۱۸)
در مورد
قیامت و رسوایی ستمکاران و اهل باطل که به حق
اهل بیت ظلم و ستم روا داشتند ذیل آیه ۷۸
سوره غافر را اقتباس کرده اند: «.. و خسر هنا لک المبطلون »(غافر:۷۸)
در بیان اهتمام و کوششهای طاقت فرسای پدر عزیزش در راه تبلیغ دین اسلام و انذار مردم از عذاب الهی قسمتی از آیه ۹۴ سوره حجر: «فاصدع بما تؤمر ..» (حجر:۹۴) را اقتباس کرده و فرموده اند: «.. صا دعا بالنذاره ».
در ادامه توصیف پیامبر اکرم(ص) صدر آیه ۱۲۵
سوره نحل : «ادع الی سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه » (نحل:۱۲۵)را اقتباس کرده و فرموده اند: «.. داعیا الی سبیل ربه بالحکمه والموعظه الحسنه » ..
مردم را به راه پروردگارش فراخوان بود و روش او در این کار
حکمت (و
برهان ) و
موعظه نیکو بود.
در هم شکسته شدن هیمنه
بت پرستان و از هم گسیختگی آنان به دست توانای پیامبر اسلام(ص) را با استفاده از اقتباس آیه ۴۵
سوره قمر : «سیهزم الجمع و یولون الدبر» (قمر:۴۵)بیان کرده و فرموده اند: «(حتی) هزم (انهزم) الجمع و ولوا الدبر. »
در توصیف حالت مردم تن پرور زمان خویش می فرماید: در حالیکه پیامبر(ص) و علی(ع) در دوران سختی و فشارهای همه جانبه از سوی دشمنان برای پیشبرد اهداف مقدس اسلام از خود گذشتگی می نمودند و آسایش را از خود سلب کرده بودند، شما دنبال
رفاه و
عیش و نوش خویش بودید و این مطالب را با یک کلمه «فاکهون » افاده کرده اند که اقتباسی است از آیه ۲۷
سوره دخان : «(و نعمه کانوا فیها) فاکهین »(دخان:۲۷)
پس از بیان زحمات و رنجهای
امیرالمؤمنین (ع) در راه اسلام و سرزنش مردم
منافق صفت بخاطر راحت طلبی و رفاه زدگی آنان به یاد ایشان می آورد که شما در آن دوران سخت و کمرشکن هماره منتظر آن بودید که حوادث دردناکی (مانند شهادت پیامبر(ص)) برای ما پیش آید تا شما به اهداف خود برسید: «.. تتربصون بنا الدوائر». این فرمایش اقتباسی است از قسمتی از آیه ۹۸ سوره توبه: «.. و یتربص بکم الدوائر ..»(توبه:۹۸)
پس از توبیخ و سرزنش
ابوبکر که مدعی بود: «چون زهرا(س) فرزند پیامبر است لذا نمی تواند از پدرش ارث ببرد»، می فرماید: آیا در کتاب خدا آمده که تو از پدرت ارث ببری اما من از پدرم ارث نبرم؟ اگر چنین نسبتی به کتاب خدا بدهی: لقد جئت شیئا فریا [ کار بسیار زشت و عجیبی مرتکب شده ای. این فرمایش اقتباسی است از ذیل آیه ۲۷
سوره مریم : «.. لقد جئت شیئا فریا».(مریم:۲۷)
رای تهدید غاصبان خلافت رسول خدا(ص) ذیل آیه ۲۷
سوره جاثیه : «.. یوم تقوم الساعه یومئذ یخسر المبطلون » را اقتباس کرده و فرموده اند: «و عند الساعه یخسر المبطلون » هنگام قیامت
اهل باطل به خسران و زیان خویش واقف می شوند.(جاثیه:۲۷)
انذار پیامبر(ص) نسبت به عذابهای الهی را یکی از اوصاف پدر خویش برشمرده و از ذیل آیه ۴۶
سوره سبا : «ان هو الا نذیر لکم بین یدی عذاب شدید» اقتباس کرده و فرموده اند: «انا ابنه نذیر لکم بین یدی عذاب شدید» من دختر همان بیم دهنده شما در برابر عذاب شدید الهی هستم (آن چنان عذابی که گویی پیش روی شماست، چرا که قیامت نزدیک است).(سبأ:۴۶)
در مورد عدم عمل به قرآن و پشت سر انداختن احکام آن توسط
حکومت جور زمان خویش می فرماید: «و نبذتموه وراء ظهورکم » که اقتباسی است از قسمتی از آیه ۱۸۷ سوره آل عمران: «.. فنبذوه وراء ظهورهم..».(آل عمران:۱۸۷)
پس از سرزنش مردم به جهت عدم همراهی آنان در راه احقاق حق اهل بیت، که سبب آن عدم درک
حقیقت قرآن و آن نیز معلول تیرگی قلب و دل آنان بواسطه
جهل و
نفاق بود می فرمایند: «افلا تتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها؟» که اقتباسی است از آیه ۲۴
سوره محمد : «افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها؟».(محمد:۲۴)
در ادامه سرزنش مردمان تیره دل از آیه ۱۴
سوره مطففین : «کلا بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون » اقتباس کرده و فرموده اند: کلا بل ران علی قلوبکم ما اساتم من اعمالکم .. چنین نیست، بلکه ظلمت ظلم و تیرگی اعمال ناشایست شما موجب زنگار قلبهایتان گشته (و از این روی است که قرآن را نمی فهمید تا بدان عمل کنید).(مطففین:۱۴)
در پی توبیخ و بیان علت ارتکاب اعمال مجرمین وقت از قسمتی از آیه ۴۶
سوره انعام : «قل ارایتم ان اخذ الله سمعکم و ابصارکم ..» اقتباس نموده و فرموده اند: «.. فاخذ بسمعکم و ابصارکم » آن زنگار
قلب شما باعث شده تا
گوش و چشم های شما کر و کور گردد (و از درک حقیقت باز مانید).(انعام:۴۶)
به دنبال توبیخ و سرزنش مردم دل مرده و غفلت زده از قسمتی از آیه ۲۲
سوره ق : «... فکشفنا عنک غطاءک ..» اقتباس کرده و فرموده اند: «.. اذا کشف لکم الغطاء» هنگامی که بمیرید و پرده غفلت از جلوی چشمانتان کنار زده شود خواهید دانست که چه عذابهای دردناکی در انتظار بوده است.(ق:۲۲)
در توصیف عذاب شدید الهی در قیامت ذیل آیه ۴۷
سوره زمر : «.. وبدا لهم من الله ما لم یکونوا یحتسبون » را اقتباس کرده و فرموده اند: «و بدا لکم من ربکم ما لم تکونوا تحتسبون.»در قیامت از جانب خدا برای شما عذابهایی رو می شود که هرگز به
ذهن و فکرتان هم خطور نکرده بود.(زمر:۴۷)
