غصب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غصب یکی از اقسام
احکام، در
اسلام است.
«غصب» عبارت است از
تسلّط جابرانه بر
مال یا
حق دیگری.
غصب از
گناهان کبیره و از بدترین انواع
ظلم است که
عقل و
شرع (
کتاب،
سنت و
اجماع) بر زشتی آن اتفاق نظر دارند.
غصب کننده را «
غاصب»،
مال غصب شده را «
مغصوب» و
مالک آن را «مغصوبٌ منه» مینامند.
در
روایتی از
پیغمبر اکرم صلوات الله علیه آمده است:
«مَنْ خانَ جارَهُ شِبْراً مِنَ الارْضِ جَعَلَهُ اللَّهُ طَوْقاً فی عُنُقِهِ مِنْ تُخُومِ الْارْضِ السَّابِعَةِ، حَتَّی یَلْقَی اللَّهَ یَوْمَ الْقِیامَةِ مُطَوَّقاً، الَّا انْ یَتوُبَ وَ یَرْجِعَ؛
هر کس در مورد یک
وجب زمین به
همسایه خود
خیانت کند (آن را غصب کند)، خداوند آن را از طبقه هفتم
زمین، مثل
طوق به گردنش میاندازد تا در
قیامت،
خدا را با همان حالت
ملاقات کند، مگر (این که در
دنیا)
توبه کند و برگردد (صاحب زمین را
راضی نماید). »
در غصب، دو
حکم «
تکلیفی» و یک حکم «
وضعی» وجود دارد.
دو
حکم تکلیفی عبارتند از:
الف)
حرام بودن غصب بر غاصب .
ب)
وجوب رد آن به
مالک؛ یعنی بر شخص غاصب
واجب است که مال را هر چه زودتر به صاحبش برگرداند.
این دو حکم در همه انواع غصب (غصب اموال و غصب
حقوق) جریان دارد.
حکم وضعی عبارت است از «
ضمان»؛ یعنی اگر مال «مغصوب» به هر شکلی
تلف شود، هر چند «غاصب» در حفظ آن کوتاهی نکرده باشد،
ضامن است و باید
مثل یا
قیمت آن را بدهد.
این
حکم فقط در غصب اموال (
عین یا
منفعت) جاری میشود و در غصب
حقوق، جریان ندارد.
همان گونه که غصب موجب «ضمان» است،
اتلاف (تلف کردن مال) نیز موجب «ضمان» میشود، چه این که
غاصب به طور مستقیم و بدون واسطه، مالی را تلف کند- مثلا"
حیوانی را بِکُشد یا شیشهای را بشکند- و یا موجباتی فراهم نماید که منجر به
خسارتی بشود- مثلا" در
معبر عمومی چاهی بکند یا چیز
لغزندهای قرار دهد که موجب
مرگ یا شکستن
پای کسی شود یا چیزی را در
راه قرار دهد که
حیوانی رم کند و صاحبش را به
زمین بکوبد.
در همه این موارد مُسَبِّب، ضامن است.
کتاب آشنایی با ابواب فقه، ص۱۲۲-۱۲۴.
