• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حق اخوت دینی (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حق اخوت دینی
۱. اهمیت و ارزش حق برادری دینی، در اسلام :
«... ویسـلونک عن الیتـمی‌قل اصلاح لهم خیر وان تخالطوهم فاخونکم...»
[۱] بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
«...و از تو درباره یتیمان سؤ ال می‌کنند، بگو: اصلاح کار آنان بهتر است. و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، (مانعی ندارد؛) آنها برادر (دینی) شما هستند (و همچون یک برادر با آنها رفتار کنید!)... .»
این جمله به مساواتی اشاره می‌کند که خدای تعالی در میان تمامی برقرار کرده می‌خواهد، تمامی صفات و تعیناتی که باعث امتیاز یک طبقه از طبقه دیگر است، و ریشه بروز همه انواع فساد در میان مردم می‌شود مثلا این آن دیگری را برده خود می‌کند، و آن این دیگری را به استضعاف می‌کشد، و ذلیل خود نموده به او بزرگی می‌فروشد، و نیز باعث انواع ظلم‌ها و تجاوزات می‌شود لغو شده اعلام کند، آری با این اعلام برادری است که موازنه و هم سنگی میان دو طبقه مردم میان یتیم ضعیف و ولی قوی، میان توانگر میلیونر و فقیر خاکسترنشین، و همچنین میان هر ناقص و تامی بر قرار می‌شود.
[۲] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
.
[۳] طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۵۹.    
[۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۲۲.    
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۸۲.    
[۶] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۲۵۰.    

«انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون»
[۷] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
«مؤمنان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید، و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت او شوید. »
۲. اقدام برای ایجاد صلح و آشتی میان برادران دینی درگیر جنگ لازمه حق اخوت دینی:
«و ان طـائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما فان بغت احدهما علی الاخری فقـتلوا التی تبغی حتی تفیء الی امر الله فان فاءت فاصلحوا بینهما بالعدل واقسطوا ان الله یحب المقسطین• انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون»
[۸] حجرات/سوره۴۹، آیه۹.    
[۹] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
«هر گاه دو گروه از مؤ منان با هم به نزاع و جنگ پردازند در میان آنها صلح برقرار سازید و اگر یکی از آنها بر دیگری تجاوز کند با طایفه ظالم پیکار کنید تا به فرمان خدا بازگردد، هر گاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد) در میان آن دو بر طبق عدالت صلح برقرار سازید، و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشه گان را دوست دارد• مؤمنان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید، و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت او شوید.»
۳. اجتناب از غیبت لازمه حق اخوت دینی:
«انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون• یـایها الذین ءامنوا اجتنبوا کثیرا من الظن ان بعض الظن اثم ولا تجسسوا ولا یغتب بعضکم بعضـا ایحب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتـا فکرهتموه واتقوا الله ان الله تواب رحیم»
[۱۰] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
[۱۱] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۲.    
«مؤمنان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید، و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت او شوید•ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است، و هرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید، و هیچیک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (به یقین ) همه شما از این امر کراهت دارید، تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه پذیر و مهربان است.»
گفتاری در معنای اخوت
باید دانست که جمله «انما المؤمنون اخوة» قانونی را در بین مسلمانان مؤمن تشریع می‌کند، و نسبتی را برقرار می‌سازد که قبلا برقرار نبود، و آن نسبت برادری است که آثاری شرعی، و حقوقی قانونی نیز دارد.
اخوت یک معنایی است که هم می‌تواند طبیعی باشد و هم اعتباری. و اخوت طبیعی در شرایع و قوانین هیچ اثری ندارد، و قوانین به صرف اینکه دو انسان دارای یک پدر و یا یک مادر و یا یک پدر و مادر باشند ارتباطی بین این دو از نظر قانون نمی‌بیند، ولی اخوت اعتباری در اسلام آثاری اعتباری دارد. و اخوت در اسلام عبارت است از نسبتی که بین دو نفر برقرار است، و در نکاح و ارث آثاری دارد، حال چه اینکه اخوت طبیعی باشد و چه رضاعی که البته اخوت رضاعی آثاری در مسأله ازدواج دارد ولی در ارث ندارد - و چه اخوت دینی که آثاری اجتماعی دارد، و در نکاح و ارث اثر ندارد. امام صادق (علیه‌السلام) در باره حقوق اخوت دینی فرموده : مؤمن برادر مؤمن و چشم او و راهنمای او است، به او خیانت نمی‌کند، و ستم بر او روا نمی‌دارد و او را فریب نمی‌دهد، و اگر وعده‌ای به او داد خلف وعده نمی‌کند.
و این معنا بر بعضی از مفسرین مخفی مانده و اطلاق اخوت در آیه را در باره مؤمنین، اطلاقی مجازی و از باب استعاره گرفته و گفته‌اند: شرکت دو نفر در داشتن ایمان، شبیه است به شرکت آن دو در اصل تولد ، برای اینکه هم تولد، اصلی است برای بقاء، چون منشاء حیات است، و هم ایمان منشاءای است برای بقاء ابدی در بهشت. بعضی هم گفته‌اند: این اخوت از باب تشبیه بلیغ است، از این حیث که مؤمنین همه به یک ریشه منسوبند آن هم ایمان است، که باعث بقاء ابدی است.
[۱۲] طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۴۷۰.    
[۱۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۱۶۵.    
[۱۴] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۶، ص۵۲۰.    
[۱۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۲۲۲.    

۴. حق اخوت دینی مقتضای طلب مغفرت برای یکدیگر:
«والذین جاءو من بعدهم یقولون ربنا اغفر لنا ولاخوننا الذین سبقونا بالایمـن ولاتجعل فی قلوبنا غلا للذین ءامنوا ربنا انک رءوف رحیم»
[۱۶] حشر/سوره۵۹، آیه۱۰.    
«و کسانی که بعد از آنها آمدند و می‌گویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز، و در دلهایمان حسد و کینه‌ای نسبت به مؤمنان قرار مده، پروردگارا! تو مهربان و رحیمی.»
[۱۷] طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۵۸.    
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۲۱.    
[۱۹] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۵، ص۱۵۷.    
[۲۰] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۴۳۴.    

۵. حق اخوت دینی مقتضای حسن معاشرت با ایتام:
«فی الدنیا والاخرة ویسـلونک عن الیتـمی‌قل اصلاح لهم خیر وان تخالطوهم فاخونکم والله یعلم المفسد من المصلح ولو شاء الله لاعنتکم ان الله عزیز حکیم»
[۲۱] بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
«(تا اندیشه کنید) درباره دنیا و آخرت! و از تو درباره یتیمان سؤال می‌کنند، بگو: « اصلاح کار آنان بهتر است. و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، (مانعی ندارد؛) آنها برادر (دینی) شما هستند». (و همچون یک برادر با آنها رفتار کنید! ) خداوند، مفسدان را از مصلحان، باز می‌شناسد. و اگر خدا بخواهد، شما را به زحمت می‌اندازد؛ (و دستور می‌دهد در عین سرپرستی یتیمان، زندگی و اموال آنها را بکلی از اموال خود، جدا سازید، ولی خداوند چنین نمی‌کند؛) زیرا او توانا و حکیم است.»
۶. حق اخوت دینی مقتضای گذشت از حق قصاص:
«یـایها الذین ءامنوا کتب علیکم القصاص فی القتلی الحر بالحر والعبد بالعبد والانثی بالانثی فمن عفی له من اخیه شیء فاتباع بالمعروف واداء الیه باحسـن ذلک تخفیف من ربکم ورحمة فمن اعتدی بعد ذلک فله عذاب الیم».
[۲۲] بقره/سوره۲، آیه۱۷۸.    
«ای افرادی که ایمان آورده‌اید! حکم قصاص در مورد کشتگان بر شما نوشته شده است، آزاد در برابر آزاد، و برده در برابر برده و زن در برابر زن، پس اگر کسی از ناحیه برادر (دینی) خود مورد عفو قرار گیرد (و حکم قصاص او تبدیل به خونبها گردد) باید از راه پسندیده پیروی کند (و در طرز پرداخت دیه، حال پرداخت کننده را در نظر بگیرد) و قاتل نیز به نیکی دیه را به ولی مقتول بپردازد (و در آن مسامحه نکند این تخفیف و رحمتی است از ناحیه پروردگار شما و کسی که بعد از آن تجاوز کند عذاب دردناکی خواهد داشت.»
[۲۳] طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۶۵۶.    
[۲۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۶۰۳.    
[۲۵] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۲۱۵.    
[۲۶] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۴۹۰.    
[۲۷] حویزی، علی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۱۵۶.    
[۲۸] سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۱، ص۴۱۸.    


فهرست مندرجات

۱ - پانویس
۲ - منبع

۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
۲. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
۳. ↑ طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۵۹.    
۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۲۲.    
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۸۲.    
۶. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۲۵۰.    
۷. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
۸. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۹.    
۹. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
۱۰. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
۱۱. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۱۲.    
۱۲. ↑ طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۴۷۰.    
۱۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۱۶۵.    
۱۴. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۶، ص۵۲۰.    
۱۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۲۲۲.    
۱۶. ↑ حشر/سوره۵۹، آیه۱۰.    
۱۷. ↑ طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۵۸.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۲۱.    
۱۹. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۵، ص۱۵۷.    
۲۰. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۴۳۴.    
۲۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
۲۲. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۷۸.    
۲۳. ↑ طباطبائی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۶۵۶.    
۲۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۶۰۳.    
۲۵. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۱، ص۲۱۵.    
۲۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۴۹۰.    
۲۷. ↑ حویزی، علی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۱۵۶.    
۲۸. ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۱، ص۴۱۸.    


فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حق اخوت دینی».    



جعبه ابزار