• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نخودکی اصفهانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


نخودکی اصفهانی، حسنعلی، عالم و عارف امامی قرن سیزدهم و چهاردهم. حسنعلی مقدادی در ۱۲۷۹ در اصفهان به دنیا آمد.


اشتهار وی به نخودکی در اواخر عمر، به سبب اقامتش در نخودک، یکی از روستاهای اطراف مشهد ، بود
[۱] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۴ـ ۱۵، ص۸۰ـ۸۱، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش؛
[۲] جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، ص‌۱۳۶، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش؛).


پدر نخودکی، علی اکبر مقدادی، فردی عامی و از کاسبان اصفهان و متصف به زهد و پارسایی بود.
[۳] محمدامین امامی خویی، مرآةالشرق: موسوعة تراجم اعلام الشیعة الامامیة فی القرنی الثالث عشر و الرابع عشر، ج‌۲، ص‌۹۶۵، چاپ علی صدرائی خویی، قم ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
[۴] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۵] محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۱، قم ۱۳۵۴ش.
[۶] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
[۷] محمدهادی امینی، ج‌۳، ص‌۱۲۲۸، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام،که از پدر نخودکی با عنوان آخوند و ملا یاد کرده اند، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
وی همچنین مرید محمد صادق تخت پولادی ، از مشایخ سلسلۀ چشتیه ، و مشهور به استجابت دعا و کرامت بود.
[۸] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۹] جلال‌الدین همایی، تاریخ اصفهان: مجلد ابنیه و عمارات فصل تکایا و مقابر، ج۱، ص‌۱۲۱، چاپ ماهدخت بانو همایی، تهران ۱۳۸۱ش.
[۱۰] نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
[۱۱] نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
علی اکبر فرزندش، حسن علی، را نیز نزد مرشدش برد و از او خواست تا تربیت و مراقبت از وی را برعهده بگیرد.

حسن علی از هفت سالگی تا یازده سالگی زیر نظر محمدصادق تخت پولادی به ریاضت های شرعی مشغول شد
[۱۲] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴-۱۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
. در ۱۲۹۰ محمد صادق تخت پولادی درگذشت و حسن علی سه سال دیگر نیز به ریاضت پرداخت، چنانکه شب‌ها تا صبح بیدار می‌ماند و هر روز، روزه می‌گرفت. پس از آن برای بهره بردن از محضر سیدجعفر حسینی قزوینی ، که گویا از مجذوبان سالک بود، به شهرضا رفت.
[۱۳] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۵ـ۱۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۱۴] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۸، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۱۵] محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۲، قم ۱۳۵۴ش.
[۱۶] مصلح‌الدین مهدوی، تذکرةالقبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۱، ص‌۱۸۴بیدآبادی دانسته است، اصفهان ۱۳۴۸ش.
[۱۷] عبدالحجت بلاغی، ج۱، ص‌۲۱۷، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، که او را از مریدان عارفی به نام رستم از سلسلۀ نعمت اللهی خوانده است،تهران ۱۳۲۷ش.


نخودکی در کنار تهذیب نفس ، به آموختن علوم دینی نیز پرداخت. او نزد استادان مشهور حوزۀ علمیۀ اصفهان ، مانند جهانگیرخان قشقایی و آخوند ملامحمد کاشی (کاشی، آخوند ملامحمد)، به آموختن علوم ادبی ، منطق ، فلسفه ، فقه ، اصول و ریاضی و نزد سید سینا ، فرزند سیدجعفر کشفی (کشفی، سیدجعفر)، به آموختن تفسیر قرآن مشغول شد.
[۱۸] محمدامین امامی خویی، مرآةالشرق: موسوعة تراجم اعلام الشیعة الامامیة فی القرنی الثالث عشر و الرابع عشر، چاپ علی صدرائی خویی، قم ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
[۱۹] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۶ـ ۱۷، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۲۰] محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۲، قم ۱۳۵۴ش.
[۲۱] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.


وی در ۱۳۰۳ به مشهد رفت و حدود یک سال در آن‌جا اقامت گزید و در یکی از حجره های فوقانی صحن عتیق در حرم امام رضا علیه‌السلام، به ریاضت پرداخت. سپس به اصفهان بازگشت و در ۱۳۰۴ به نجف رفت و تا ۱۳۱۱ در آن‌جا ماند و نزد استادان حوزۀ علمیۀ نجف به تکمیل معلومات خویش در درس های خارج‌ فقه و اصول پرداخت، استادانی چون میرزا حبیب الله رشتی (رشتی، میرزاحبیب الله)، سیدمحمد فشارکی اصفهانی ،
[۲۲] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی (طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم)، محمدحسن مامقانی (مامقانی، محمدحسن‌بن عبدالله) و ملا اسماعیل قره باغی.
[۲۳] علی مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌۱۷، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۲۴] علی مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌۲۰ ـ ۲۱، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۲۵] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج‌۳، ص‌۱۲۲۸، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۲۶] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
او در همین شهر به دیدار عالم و زاهد مشهور، سیدمرتضی کشمیری ، رفت و مدتها با او ارتباط داشت و در تهذیب نفس، از راهنمایی ‌های وی بهره برد.
[۲۷] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۷، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
نخودکی از ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ در مشهد اقامت گزید و به ریاضت‌های شرعی پرداخت و از درس استادانی همچون محمدعلی خراسانی (مشهور به حاجی فاضل)، سیدعلی حائری یزدی ، حاج‌آقا حسین قمی (قمی، حاج‌آقا حسین) و عبدالرحمن مدرس استفاده کرد.
[۲۸] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۷ـ ۱۸، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۲۹] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌ ۲۱، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
وی در ۱۳۱۹به شیراز سفر کرد و در آن‌جا به فراگرفتن طب و آموختن کتاب قانون نزد میرزا جعفر طبیب پرداخت.
[۳۰] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
نخودکی در رمضان همان سال به بوشهر و از آنجا، از طریق دریا ، به مکه رفت.
[۳۱] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
وی چند بار دیگر نیز به نجف و اصفهان سفر کرد
[۳۲] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
و سرانجام در ۱۳۲۹ به مشهد رفت و تا پایان عمر در آن‌جا ماند.
[۳۳] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۳ ـ ۲۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.


نخودکی در مشهد بیش‌تر اوقات خویش را به عبادت ، ریاضت، اعتکاف و زیارت قبور عرفا ، مانند ابوعلی فارمدی ، شیخ محمد کارَندِهی (مشهور به پیر پالان‌دوز ) و شیخ محمد مؤمن ، گذراند. وی با وجود عبادت بسیار، گاه در فقه و اصول و ریاضیات ، کتاب‌هایی چون شرح لمعه ، معالم‌الدین و خلاصةالحساب را تدریس می‌کرد.
[۳۴] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۴ ـ ۲۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۳۵] جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، ج۱، ص‌۱۳۶، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش.
[۳۶] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
نخودکی به علوم غریبه نیز مسلط بود و در این رشته شاگردانی داشت. پاره‌ای از اوقاتِ او نیز صرف پاسخگویی به سؤالات طالبان سیر و سلوک و دادن دعا و دوا به گرفتاران و بیمارانی می‌شد که از شهرهای دور و نزدیک به او مراجعه می‌کردند
[۳۷] عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص‌۲۵۲ ـ ۲۵۳، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.


از نخودکی کرامتهای بسیاری نقل شده است.
[۳۸] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۴۹، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
برخی وی را قطب یا شیخ سلسلۀ چشتیه معرفی کرده و لقب طریقتی وی را‌ بنده‌علی دانسته‌اند، اما وی کسی را به این سلسله دعوت نکرد.
[۳۹] نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
[۴۰] جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، ج۱، ص‌۱۳۶، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش.
[۴۱] عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ج۱، ص‌۲۱۷، تهران ۱۳۲۷ش.
او به درویشان خاکسار نیز علاقه‌مند بود و بیش‌تر شب‌های جمعه به تکیۀ گنبد سبز، که محل اجتماع خاکساران بود، می رفت و با آنان معاشرت می‌کرد.
[۴۲] نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
[۴۳] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.


نخودکی در۱۷ شعبان ۱۳۶۱ درگذشت. پیکر وی با حضور بسیاری از اهالی مشهد تشییع و در صحن عتیق حرم امام رضا علیه‌السلام به خاک سپرده شد.
[۴۴] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۳۴ ـ ۳۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۴۵] محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۲، قم ۱۳۵۴ش.
[۴۶] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج‌۳، ص‌۱۲۲۸ ـ ۱۲۲۹، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۴۷] عبدالحجت بلاغی، ج۱، ص‌۲۱۷، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، که به اشتباه سال درگذشت وی را ۱۳۶۵ نوشته است، تهران ۱۳۲۷ش.


برخی از شاگردان و مریدان نخودکی عبارت بودند از: فرزندش علی مقدادی اصفهانی ، عبدالنبی خراسانی ، ذبیح‌الله امیر شهیدی ، محمدحسین خراسانی ، محمود حلبی ، محمد احمدآبادی (مشهور به طبیب‌زاده )، سیدعلی رضوی ، و ابوالحسن حافظیان .
[۴۸] عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ج۱، ص‌۲۲۰ ـ ۲۲۱، تهران ۱۳۲۷ش.
[۴۹] محمدبن علی ابن بابویه، فضائل الاشهر الثلاثة، ج۱، ص‌۱۴۹ـ۱۵۰، چاپ غلامرضا عرفانیان، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۵۰] حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۳،مشهد ۱۴۰۰.
[۵۱] حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۱۱،مشهد ۱۴۰۰.
[۵۲] حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۳۳،مشهد ۱۴۰۰.
[۵۳] ابوالحسن حافظیان، شرح و تفسیر لوح محفوظ، ج۱، ص‌۱۳، تهران ۱۳۸۶ش.
[۵۴] مرتضی مدرس‌گیلانی، منتخب معجم‌الحکماء، ج۱، ص‌۲۵ ـ ۲۶، چاپ منوچهر صدوقی‌سها، تهران ۱۳۸۴ش.
آیت الله سیدشهاب¬الدین مرعشی نجفی
[۵۵] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، قم ۱۴۱۶.
و غلامرضا عرفانیان یزدی نیز ازشاگردان وی در حدیث و از جمله کسانی بودند که از او اجازۀ نقل حدیث گرفتند.
[۵۶] حسین‌بن سعید کوفی، کتاب الزهد، ج۱، ص‌۴۲، چاپ غلامرضا عرفانیان، قم ۱۳۹۹.
[۵۷] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.


آثار نخودکی را فرزند وی، مقدادی اصفهانی، در کتابی به نام نشان از بی نشانها، در دو مجلد، به چاپ رسانده، که مشتمل است بر تعلیقه‌ای بر کتاب تذکرةالمتقین اثر شیخ محمد بهاری همدانی ، نامه‌هایی به برخی از مریدان، تقریر برخی از مجالس وی، و رساله‌هایی با موضوع‌های بیش‌تر عرفانی و اخلاقی همچون توحید ، ولایت و محبت اهل بیت علیهم‌السلام، عشق و محبت ، زهد و پارسایی، حقوق مسلمانان بر یکدیگر، دعا و شرایط استجابت آن، و اخلاص‌ .
[۵۸] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۱۷ـ۱۶۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۵۹] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۶۸ـ ۴۹۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۶۰] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۵۰۴ـ ۵۹۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.

نخودکی کتابهای ارشاد البیان و اسرار نامۀ عطار نیشابوری را تصحیح و در ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ در تهران به چاپ رساند. او همچنین کتاب ترجمه الصلاة، اثر ملا محسن فیض کاشانی ، را به همراه تأویلاتی از خویش دربارۀ نماز ، چاپ کرد.
[۶۱] آقابزرگ طهرانی، ج‌۹، قسم ۳، ص‌۷۳۰.
[۶۲] آقابزرگ طهرانی، ج‌۱۱، ص‌۵۷.
[۶۳] عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص‌۲۵۲ ـ ۲۵۳، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
[۶۴] مصلح‌الدین مهدوی، تذکرةالقبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان ۱۳۴۸ش.
[۶۵] نورالدین مدرسی چهاردهی، ج۱، ص‌۱۸۳، سلسله‌های صوفیۀ ایران، تهران ۱۳۶۰ش.
[۶۶] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج‌۳، ص‌۱۲۲۹، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۶۷] محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، که به اشتباه ترجمۀ کتاب الصلاة را به نخودکی نسبت داده‌اند، قم ۱۴۱۶.
او گاهی شعر نیز می‌سرود.
[۶۸] حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۱۱، مشهد ۱۴۰۰.
[۶۹] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۲، ص‌۱۸۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.


اساس دستورهای سلوکی نخودکی به شاگردانش عبارت بود از: اهتمام فراوان به رعایت شرع ، حلال بودن غذا ، گزاردن نمازهای واجب در اول وقت، و سعی در تحصیل حضور قلب . وی همچنین به بیداری در سحرها، مراقبه در طول روز و محاسبه در شب بسیار توصیه می‌کرد.
[۷۰] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۴۱ـ۱۴۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۱] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۲] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۷ ـ ۱۴۸، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
بنا بر بعضی از نامه‌های نخودکی به شاگردانش، او اعتقاد داشته است که در زمان وی، عارف کامل و استادی که توانایی دستگیری از سالکان را داشته باشد، وجود ندارد. وی ضمناً مکرر اظهار می‌داشته است که کامل نیست و نمی‌تواند مرشد باشد و بنابراین، از سر ناچاری، برای کسانی که طالب بودند و اصرار داشتند، دستورهایی را از شخص‌ کاملی که موفق به درک او شده بود به طالبان می‌داد و مداومت بر آن‌ها را تا رسیدن به محضر یکی از عارفان کامل توصیه می‌کرد.
[۷۳] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۳۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۴] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۵] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۶] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۴ـ۱۴۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۷] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۵۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.


وی همچنین تصوف را طریق وصول الی‌الله می‌دانست و ازاین‌رو اعتقاد داشت که تصوف مخصوص ‌اسلام نیست و در همۀ ادیان وجود دارد و طریقۀ همۀ انبیا و اولیا بوده، ولی صورت کامل آن در اسلام به ظهور رسیده است. او همچنین ظاهر تصوف را شریعت اسلام و باطن و حقیقت آن را اتصال با ولایت ، یعنی ایمان به ولایت حضرت علی و جانشینان وی علیهم‌السلام، می‌دانست. ‌ بنابراین، از نظر وی قطب کسی است که رشتۀ اجازۀ وی به علی و فرزندان معصوم وی علیهم‌السلام اتصال داشته باشد تا بتواند راهنمایی دیگران را بر عهده بگیرد و آن‌که به ولایت متصل نیست، اگرچه ظاهر اعمالش با شرع نبوی مطابقت داشته باشد، از اسلام و تصوف بهره‌ای ندارد.
[۷۸] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۲۶۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
[۷۹] علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۲۵۶ـ۲۶۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.


(１) جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش.
(２) آقابزرگ طهرانی.
(３) حسن ابطحی، پرواز روح، قم ۱۳۷۶ش.
(４) محمدبن علی ابن بابویه، فضائل الاشهر الثلاثة، چاپ غلامرضا عرفانیان، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(５) لوح فشردۀ اهل بیت.
(６) محمدامین امامی خویی، مرآةالشرق: موسوعة تراجم اعلام الشیعة الامامیة فی القرنی الثالث عشر و الرابع عشر، چاپ علی صدرائی خویی، قم ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
(７) محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
(８)عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، تهران ۱۳۲۷ش.
(９) ابوالحسن حافظیان، شرح و تفسیر لوح محفوظ، تهران ۱۳۸۶ش.
(１０) محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، قم ۱۳۵۴ش.
(１１)عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
(１２) علی‌بن محمد علوی، المجدی فی انساب الطالبیین، چاپ احمد مهدوی دامغانی، قم ۱۴۰۹.
(۱۳) مرتضی مدرس‌گیلانی، منتخب معجم‌الحکماء، چاپ منوچهر صدوقی‌سها، تهران ۱۳۸۴ش.
(۱۴) نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، تهران ۱۳۶۰ش.
(۱۵) محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، قم ۱۴۱۶.
(۱۶) علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
(۱۷) مصلح‌الدین مهدوی، تذکرةالقبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان ۱۳۴۸ش.
(۱۸) حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، مشهد ۱۴۰۰.
(۱۹) جلال‌الدین همایی، تاریخ اصفهان: مجلد ابنیه و عمارات فصل تکایا و مقابر، چاپ ماهدخت بانو همایی، تهران ۱۳۸۱ش.

۱. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۴ـ ۱۵، ص۸۰ـ۸۱، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش؛
۲. ↑ جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، ص‌۱۳۶، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش؛).
۳. ↑ محمدامین امامی خویی، مرآةالشرق: موسوعة تراجم اعلام الشیعة الامامیة فی القرنی الثالث عشر و الرابع عشر، ج‌۲، ص‌۹۶۵، چاپ علی صدرائی خویی، قم ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
۴. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۵. ↑ محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۱، قم ۱۳۵۴ش.
۶. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
۷. ↑ محمدهادی امینی، ج‌۳، ص‌۱۲۲۸، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام،که از پدر نخودکی با عنوان آخوند و ملا یاد کرده اند، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۸. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۹. ↑ جلال‌الدین همایی، تاریخ اصفهان: مجلد ابنیه و عمارات فصل تکایا و مقابر، ج۱، ص‌۱۲۱، چاپ ماهدخت بانو همایی، تهران ۱۳۸۱ش.
۱۰. ↑ نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
۱۱. ↑ نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
۱۲. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴-۱۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۱۳. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۵ـ۱۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۱۴. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۸، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۱۵. ↑ محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۲، قم ۱۳۵۴ش.
۱۶. ↑ مصلح‌الدین مهدوی، تذکرةالقبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۱، ص‌۱۸۴بیدآبادی دانسته است، اصفهان ۱۳۴۸ش.
۱۷. ↑ عبدالحجت بلاغی، ج۱، ص‌۲۱۷، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، که او را از مریدان عارفی به نام رستم از سلسلۀ نعمت اللهی خوانده است،تهران ۱۳۲۷ش.
۱۸. ↑ محمدامین امامی خویی، مرآةالشرق: موسوعة تراجم اعلام الشیعة الامامیة فی القرنی الثالث عشر و الرابع عشر، چاپ علی صدرائی خویی، قم ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
۱۹. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۶ـ ۱۷، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۲۰. ↑ محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۲، قم ۱۳۵۴ش.
۲۱. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
۲۲. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۲۳. ↑ علی مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌۱۷، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۲۴. ↑ علی مقدادی اصفهانی، ج‌۱، ص‌۲۰ ـ ۲۱، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۲۵. ↑ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج‌۳، ص‌۱۲۲۸، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۲۶. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
۲۷. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۷، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۲۸. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۷ـ ۱۸، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۲۹. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌ ۲۱، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۰. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۱. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۲. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۳. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۳ ـ ۲۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۴. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۴ ـ ۲۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۵. ↑ جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، ج۱، ص‌۱۳۶، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش.
۳۶. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
۳۷. ↑ عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص‌۲۵۲ ـ ۲۵۳، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
۳۸. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۴۹، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۳۹. ↑ نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
۴۰. ↑ جلال‌الدین آشتیانی، در حکمت و معرفت مجموعۀ مقاله‌ها و مصاحبه‌های حکمی معرفتی استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، ج۱، ص‌۱۳۶، چاپ حسن جمشیدی، تهران ۱۳۸۵ش.
۴۱. ↑ عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ج۱، ص‌۲۱۷، تهران ۱۳۲۷ش.
۴۲. ↑ نورالدین مدرسی چهاردهی، سلسله‌های صوفیۀ ایران، ج۱، ص‌۱۸۲، تهران ۱۳۶۰ش.
۴۳. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۲۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۴۴. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۳۴ ـ ۳۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۴۵. ↑ محمدشریف رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج‌۷، ص‌۱۱۲، قم ۱۳۵۴ش.
۴۶. ↑ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج‌۳، ص‌۱۲۲۸ ـ ۱۲۲۹، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۴۷. ↑ عبدالحجت بلاغی، ج۱، ص‌۲۱۷، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، که به اشتباه سال درگذشت وی را ۱۳۶۵ نوشته است، تهران ۱۳۲۷ش.
۴۸. ↑ عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ج۱، ص‌۲۲۰ ـ ۲۲۱، تهران ۱۳۲۷ش.
۴۹. ↑ محمدبن علی ابن بابویه، فضائل الاشهر الثلاثة، ج۱، ص‌۱۴۹ـ۱۵۰، چاپ غلامرضا عرفانیان، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۵۰. ↑ حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۳،مشهد ۱۴۰۰.
۵۱. ↑ حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۱۱،مشهد ۱۴۰۰.
۵۲. ↑ حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۳۳،مشهد ۱۴۰۰.
۵۳. ↑ ابوالحسن حافظیان، شرح و تفسیر لوح محفوظ، ج۱، ص‌۱۳، تهران ۱۳۸۶ش.
۵۴. ↑ مرتضی مدرس‌گیلانی، منتخب معجم‌الحکماء، ج۱، ص‌۲۵ ـ ۲۶، چاپ منوچهر صدوقی‌سها، تهران ۱۳۸۴ش.
۵۵. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، قم ۱۴۱۶.
۵۶. ↑ حسین‌بن سعید کوفی، کتاب الزهد، ج۱، ص‌۴۲، چاپ غلامرضا عرفانیان، قم ۱۳۹۹.
۵۷. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، قم ۱۴۱۶.
۵۸. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۱۷ـ۱۶۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۵۹. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۶۸ـ ۴۹۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۶۰. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۵۰۴ـ ۵۹۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۶۱. ↑ آقابزرگ طهرانی، ج‌۹، قسم ۳، ص‌۷۳۰.
۶۲. ↑ آقابزرگ طهرانی، ج‌۱۱، ص‌۵۷.
۶۳. ↑ عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، ج۱، ص‌۲۵۲ ـ ۲۵۳، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد ۱۳۴۱ش.
۶۴. ↑ مصلح‌الدین مهدوی، تذکرةالقبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان ۱۳۴۸ش.
۶۵. ↑ نورالدین مدرسی چهاردهی، ج۱، ص‌۱۸۳، سلسله‌های صوفیۀ ایران، تهران ۱۳۶۰ش.
۶۶. ↑ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج‌۳، ص‌۱۲۲۹، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۶۷. ↑ محمود مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج‌۲، ص‌۳۰۷، که به اشتباه ترجمۀ کتاب الصلاة را به نخودکی نسبت داده‌اند، قم ۱۴۱۶.
۶۸. ↑ حجت هاشمی خراسانی، کتاب مرآة الحجة شرح حال حجت هاشمی خراسانی، ج۱، ص‌۱۱، مشهد ۱۴۰۰.
۶۹. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۲، ص‌۱۸۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۰. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۴۱ـ۱۴۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۱. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۵، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۲. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۷ ـ ۱۴۸، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۳. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص‌۱۳۴، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۴. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۵. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۲، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۶. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۴۴ـ۱۴۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۷. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۱۵۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۸. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۲۶۳، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.
۷۹. ↑ علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج‌۱، ص۲۵۶ـ۲۶۶، ج۱ و۲، تهران ۱۳۸۲، ۱۳۷۸ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «نخودکی اصفهانی»، شماره ۷۳۱۲.    



جعبه ابزار