• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پیشواز در قرآن اصلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


پیشواز : استقبال از تازه وارد را گویند.


پیشواز یا پیشباز در لغت به معنای استقبال از تازه وارد
[۱] لغت نامه، ج۴، ص۵۲۳۷.
[۲] فرهنگ فارسی، ج۱، ص۹۳۷، «پیشواز».
و معادل عربی آن استقبال
[۳] فرهنگ جامع، ج۱، ص۲۹۶، «الاستقبال».
[۴] الواعد، ص۱۱۴.
[۵] فرهنگ اصطلاحات معاصر، ص۶۸، «پیشواز».
است. که برخی مشتقات ماده «ل ـ ق ـ ی»
[۶] مفردات، ص۷۴۵.
[۷] تهذیب اللغه، ج۹، ص۲۹۹.
نیز بر آن دلالت دارد. پیشواز، سنتی دیرینه و کهن است و از دیرزمان مرسوم بوده که انسانها به پیشواز مهمانان و مسافران خود می‌رفته‌اند.
[۸] لغت نامه، ج۱، ص۱۸۴۰، «استقبال».
نمونه‌هایی از این سنت در تاریخ اسلام نیز به چشم می‌خورد؛ نظیر استقبال و پیشواز مردم مدینه از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هنگام هجرت و ورود ایشان به مدینه ، که بنا به نقل مورخان همه مردم مدینه شادی کنان از شهر خارج شدند و در بیرون مدینه به پیشواز پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم رفته، ورود آن حضرت را به شهرشان خوش آمد گفتند.
[۹] البدایة والنهایه، ج۳، ص۲۲۸.    
[۱۰] السیره النبویه، ج۲، ص۲۵۰.
[۱۱] خاتم النبیین، ج۱، ص۷۰۷.


پیشواز به طور صریح و از ریشه استقبال در قرآن به کار نرفته است؛ امّا از تعبیرهایی نظیر «تَتَلَقـّهُم»
[۱۲] انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۰۳.    
؛ «فَادخُلوها»
[۱۳] زمر/سوره۳۹، آیه۷۳.    
[۱۴] ق/سوره۵۰، آیه۳۴.    
و «ادخُلوا مِصر»
[۱۵] یوسف/سوره۱۲، آیه۹۹.    
می‌توان این معنا را به دست آورد.
آیات مزبور را می‌توان در دو مورد خلاصه کرد که یکی ماجرایی تاریخی و دیگری مربوط به حوادث آخرت است:

۲.۱ - استقبال یوسف از پدر و برادران

یوسف علیه‌السّلام پس از آنکه برادرانش وی را شناختند آنان را با تمام خاندانشان به مصر دعوت کرد.
[۱۶] یوسف/سوره۱۲، آیه۹۳.    
هنگام ورود کاروان کنعان به مصر، یوسف علیه‌السّلام نیز به پیشواز پدر و مادر از شهر بیرون آمد.
[۱۷] تاریخ طبری، ج۱، ص۲۵۳-۲۵۴.    
[۱۸] المیزان، ج۱۱، ص۲۴۶.    
به فرمان پادشاه مصر، بسیاری از کارگزاران حکومت و نیز جمع زیادی از مردم یوسف را در این راه همراهی کردند.
[۱۹] الجوهر الثمین، ج۳، ص۳۰۸.
[۲۰] تفسیر شبر، ج۱، ص۲۴۹.    
یوسف در بیرون شهر با پدر و مادر خویش ملاقات کرد و سپس آنها را به مصر فرا خواند: «فَلَمّا دَخَلوا عَلی یوسُفَ ءاوی اِلَیهِ اَبَوَیهِ و قالَ ادخُلوا مِصرَ اِن شَـاءَ اللّهُ ءامِنین».
[۲۱] یوسف/سوره۱۲، آیه۹۹.    
به گفته برخی مفسران از جمله «دَخَلوا عَلی یوسُف» استفاده می‌شود که یوسف فرمان داده بود در بیرون شهر خیمه‌هایی برپا کنند تا از پدر و مادر و برادران خود پذیرایی مقدماتی کند.
[۲۲] تفسیر لاهیجی، ج۲، ص۵۵۸.
[۲۳] کشف الحقایق، ج۲، ص۵۸.
[۲۴] نمونه، ج۱۰، ص۷۹.    

شاید بتوان از آیه ۴۴ نمل «قیلَ لَهَا ادخُلِی الصَّرح...»
[۲۵] نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
نیز استفاده کرد که درباریان و خادمان سلیمان به پیشواز بلقیس ملکه سبا رفته‌اند.

۲.۲ - پیشواز فرشتگان از بهشتیان

هنگام ورود بهشتیان به بهشت فرشتگان به پیشواز آنان آمده، ورود آنها را به بهشت و نعمتهای بی منتهای آن خوش آمد می‌گویند و فرا رسیدن روز موعود را به آنان مژده می‌دهند:
[۲۶] مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۳.
[۲۷] نثر طوبی، ج۲، ص۶۰۴.
«... و تَتَلَقـّهُمُ المَلـئِکَةُ هـذا یَومُکُمُ الَّذی کُنتُم توعَدون».
[۲۸] انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۰۳.    
برخی از روایات این آیه را در شان امیرمؤمنان ، علی علیه‌السّلام و شیعیان وی دانسته‌اند.
[۲۹] الامالی، ص۶۵۷.
[۳۰] فضائل الشیعه، ص۱۶.
[۳۱] بحارالانوار، ج۸، ص۲۸.    

گروهی دیگر از آیات قرآن نیز ضمن پرداختن به نحوه ورود دسته‌های بهشتیان به بهشت بدین معنا تصریح کرده‌اند که درهای بهشت بر روی آنها گشوده می‌شود و خازنان بهشت بر آنان درود و سلام فرستاده، آنها را به بهشت ابدی فرا می‌خوانند:
«و سیقَ الَّذینَ اتَّقَوا رَبَّهُم اِلَی الجَنَّةِ زُمَرًا حَتّی اِذا جاءوها وفُتِحَت اَبوبُها وقالَ لَهُم خَزَنَتُها سَلـمٌ عَلَیکُم طِبتُم فَادخُلوها خــلِدین».
[۳۲] زمر/سوره۳۹، آیه۷۳.    
[۳۳] فرقان/سوره۲۵، آیه۷۵.    
[۳۴] ق/سوره۵۰، آیه۳۴.    


الامالی، صدوق؛ بحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر شریف لاهیجی؛ تفسیر القرآن الکریم، شبر؛ تفسیر نمونه؛ تهذیب اللغه؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین؛ خاتم النبیین صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم؛ السیرة النبویه، ابن کثیر؛ فرهنگ اصطلاحات معاصر؛ فرهنگ جامع کاربردی فرزان (عربی ـ فارسی)؛ فرهنگ فارسی؛ فضائل الشیعه؛ کشف الحقایق عن نکت الآیات والدقایق؛ لغت نامه؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نثر طوبی؛ الواعد (معجم فارسی ـ عربی).

۱. ↑ لغت نامه، ج۴، ص۵۲۳۷.
۲. ↑ فرهنگ فارسی، ج۱، ص۹۳۷، «پیشواز».
۳. ↑ فرهنگ جامع، ج۱، ص۲۹۶، «الاستقبال».
۴. ↑ الواعد، ص۱۱۴.
۵. ↑ فرهنگ اصطلاحات معاصر، ص۶۸، «پیشواز».
۶. ↑ مفردات، ص۷۴۵.
۷. ↑ تهذیب اللغه، ج۹، ص۲۹۹.
۸. ↑ لغت نامه، ج۱، ص۱۸۴۰، «استقبال».
۹. ↑ البدایة والنهایه، ج۳، ص۲۲۸.    
۱۰. ↑ السیره النبویه، ج۲، ص۲۵۰.
۱۱. ↑ خاتم النبیین، ج۱، ص۷۰۷.
۱۲. ↑ انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۰۳.    
۱۳. ↑ زمر/سوره۳۹، آیه۷۳.    
۱۴. ↑ ق/سوره۵۰، آیه۳۴.    
۱۵. ↑ یوسف/سوره۱۲، آیه۹۹.    
۱۶. ↑ یوسف/سوره۱۲، آیه۹۳.    
۱۷. ↑ تاریخ طبری، ج۱، ص۲۵۳-۲۵۴.    
۱۸. ↑ المیزان، ج۱۱، ص۲۴۶.    
۱۹. ↑ الجوهر الثمین، ج۳، ص۳۰۸.
۲۰. ↑ تفسیر شبر، ج۱، ص۲۴۹.    
۲۱. ↑ یوسف/سوره۱۲، آیه۹۹.    
۲۲. ↑ تفسیر لاهیجی، ج۲، ص۵۵۸.
۲۳. ↑ کشف الحقایق، ج۲، ص۵۸.
۲۴. ↑ نمونه، ج۱۰، ص۷۹.    
۲۵. ↑ نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
۲۶. ↑ مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۳.
۲۷. ↑ نثر طوبی، ج۲، ص۶۰۴.
۲۸. ↑ انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۰۳.    
۲۹. ↑ الامالی، ص۶۵۷.
۳۰. ↑ فضائل الشیعه، ص۱۶.
۳۱. ↑ بحارالانوار، ج۸، ص۲۸.    
۳۲. ↑ زمر/سوره۳۹، آیه۷۳.    
۳۳. ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۷۵.    
۳۴. ↑ ق/سوره۵۰، آیه۳۴.    


دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«پیشواز در قرآن»    



جعبه ابزار