آیت الله سیدابراهیم رئیسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سید ابراهیم رئیس‌الساداتی، معروف به رئیسی و ملقب به خادم‌الرضا (علیه‌السلام)، رئیس جمهور منتخب ملت ایران در سیزدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران، نایب رئیس اول
مجلس خبرگان رهبری و عضو
مجمع تشخیص مصلحت نظام بودند. ایشان دارای مدرک علمی
سطح چهار فقه و
اصول از
حوزه علمیه قم و دکترای فقه و مبانی حقوق با گرایش حقوق خصوصی از
مدرسه عالی شهید مطهری بوده و تالیفات متعددی را در حوزه‌های فقهی و حقوقی نگاشته‌اند. مهم‌ترین فعالیت‌ها و سوابق اجرایی و مدیریتی این روحانی مردمی و پرتلاش در طول دوران حیات عبارت است از: سیزدهمین رئیس جمهوری اسلامی ایران، ریاست
قوه قضائیه، نایب‌رئیس اول مجلس خبرگان رهبری، تولیت
آستان قدس رضوی، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضویت در
شورای عالی امنیت ملی، عضویت در
شورای عالی انقلاب فرهنگی.
این شخصیت برجسته و خستگی‌ناپذیر پس از سالها تلاش در عرصه های مدیریتی و قضایی کشور، سرانجام در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ در مسیر تلاش برای خدمت‌رسانی به مردم، در سانحه هوایی به همراه
امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه،
آیت‌الله آل هاشم امام جمعه تبریز، استاندار آذربایجان شرقی، و تنی چند به فیض
شهادت رسیدند.
سید ابراهیم رئیس‌الساداتی معروف به رئیسی در سال ۱۳۳۹ هجری شمسی در خانواده‌ای روحانی در محله نوغان
مشهد به دنیا آمد. پدر ایشان
حجت الاسلام سیدحاجی رئیس الساداتی و همچنین مادر وی سیده عصمت خدادادحسینی از سلاله سادات حسینی و نسبت‌اش از هر دو طرف به
حضرت زید بن علی بن الحسین (علیه‌السّلام) می‌رسد. وی در ۵ سالگی پدر خود را از دست داد.
وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه جوادیه گذرانده و تحصیل در علوم حوزوی را در مدرسه نواب و سپس در مدرسه آیت‌الله موسوی‌نژاد شروع کرد. در سال ۱۳۵۴ جهت ادامه تحصیل به
حوزه علمیه قم و
مدرسه آیت‌الله بروجردی رفت و مدتی نیز در مدرسه‌ای که با مدیریت
آیت‌الله پسندیده تحت نظر
امام خمینی (ره) اداره می‌شد، تحصیل نمود.
وی در حوزه علمیه قم،
اصول فقه را نزد
آیت‌الله مروی،
لمعتین را نزد
آیت‌الله فاضل هرندی،
رسائل را نزد
آیت‌الله موسوی تهرانی،
مکاسب محرمه را نزد
آیت‌الله دوزدوزانی، کتاب البیع مکاسب را نزد
آیت‌الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد
آیت‌الله ستوده و
آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و
کفایه را نزد
آیت‌الله سیدعلی محقق داماد،
تفسیر قرآن کریم را نزد
آیت‌الله مشکینی و آیت‌الله خزعلی،
شرح منظومه و
فلسفه را نزد
آیت‌الله احمد بهشتی و یک دوره شناخت را نزد
آیت‌الله مطهری و
نهج‌البلاغه را نزد
آیت‌الله نوری همدانی آموخت.
ابراهیم رئیسی،
خارج اصول را نزد
آیت‌الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری و
آیت‌الله هاشمی شاهرودی و
خارج فقه را نزد
آیت‌الله آقا مجتبی تهرانی و
آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب تلمذ نمود. و با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یافته و پس از دفاع از پایان‌نامه خویش با عنوان «ارث بلا وارث» در سال ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور دکترای
مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد. سید ابراهیم رئیسی با تکمیل تحقیقات خود در رشته فقه و حقوق، موفق به اخذ مدرک عالی‌ترین سطح حوزه (سطح چهار) شد و در نهایت رساله دکترای خود را با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع کرد و با اخذ نمره ممتاز به درجه دکترای فقه و حقوق نائل آمد.
آیت‌الله رئیسی در سال ۱۳۶۲ در سن ۲۳ سالگی با دکتر جمیله سادات علم الهدی دختر ارشد
آیت‌الله سید احمد علم الهدی ازدواج کرد. خانم دکتر علم الهدی دانشیار رشته فلسفه علوم تربیت
دانشگاه شهید بهشتی تهران، رییس سابق
پژوهشگاه علوم انسانی است. آیت‌الله رئیسی و خانم دکتر علم الهدی دارای دو فرزند دختر هستند. دکتر رئیسی که اهتمام ویژه‌ای به تحصیل خود و اعضای خانواده اش دارد، دختر اول ایشان متاهل و دارای دو مدرک کارشناسی ارشد است. یکی در رشته علوم اجتماعی از
دانشگاه الزهرا (سلام‌الله‌علیها) و دیگری در رشته علوم قرآن و حدیث از
دانشگاه علوم حدیث شهر ری و دختر دوم وی نیز متاهل و دانشجوی کارشناسی رشته فیزیک
دانشگاه شریف است.
آیت‌الله رئیسی علاوه بر اخذ مدرک علمی
سطح چهار فقه و
اصول از
حوزه علمیه قم و دکترای فقه و مبانی حقوق با گرایش حقوق خصوصی از
مدرسه عالی شهید مطهری، تدریس متون فقهی سطح عالی و قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها را نیز در کارنامه علمی خود دارند. ایشان بنا به توصیه مکرر
آیت‌الله مهدوی کنی و
آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی مبنی بر حفظ ارتباط درسی خود با طلاب، از سال ۱۳۸۰ تاکنون به عنوان مدرس در مدارس
حوزه علمیه تهران از جمله مدرسه مجد، مدرسه امیرالمومنین (علیه‌السلام)، مدرسه امام حسین (علیه‌السلام) و مدرسه مروی به تدریس سطوح عالی حوزه همچون رسائل و مکاسب، کفایتین و
قواعد فقهیه مشغول بود و بعد از عزیمت به
مشهد مقدس از ابتدای سال ۱۳۹۵ در
مدرسه عالی نواب، به تدریس در موضوع «فقه
وقف» پرداخت. و طی دو سال تحصیلی موضوع وقف و نذر را به صورت کامل تدریس نمود و در ادامه (سال تحصیلی ۹۷) درس خارج فقه با موضوع
امر به معروف و نهی از منکر را شروع کرد که مورد استقبال باشکوه فضلا حوزه علمیه مشهد نیز قرار گرفت تا کنون یک دوره از درس‌ها حوزوی ایشان در زمینه
قواعد فقه در قالب سه جلد کتاب با عنوان قواعد فقه عبادی، قواعد فقه قضایی و قواعد فقه اقتصادی به رشته تحریر درآمده است و کتاب وقف و امر به معروف و نهی از منکر ایشان نیز که طی سه سال اخیر در حوزه علمیه مشهد تدریس کرده اند، در حال تدوین می‌باشد.
آیت‌الله رئیسی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری
دانشگاه امام صادق (علیه السلام) و مدرسه عالی شهید مطهری و دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس دروس تخصصی فقه قضا ، فقه اقتصاد،
اصول فقه و
قانون مدنی پرداخته است.
دکتر رئیسی تالیفات چندی در موضوع
فقه و
حقوق دارد که برخی چاپ شده و برخی کتب در دست انتشار است. علاوه بر این، ایشان سخنرانی‌های متعدد علمی در موضوعات فقهی، حقوقی، اجتماعی،اقتصادی، مدیریتی و ... در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و سمینارهای تخصصی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشور ارائه داده‌اند.
- کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش قضایی) توسط بنیاد پژوهشهای آستان قدس ضوی؛
- کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش اقتصادی) توسط بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی؛
- کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش عبادی) توسط بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی؛
- ارث بلاوارث در فقه و حقوق توسط انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی؛
- تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق توسط انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی؛
- فقه وقف توسط بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
- ارث بلاوارث در فقه و حقوق؛
- تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق؛
- سیر تحول در نظارت و بازرسی.
- تعدد اسباب مسئولیت؛
- بیع فاسد و اقسام آن؛
- مفهوم
رهن؛
- مدیریت کارآمد؛
- نظارت اثر بخش؛
- تأثیر متقابل تصمیمات قضایی و اقتصادی؛
- جایگاه نظارت و بازرسی در اسلام؛
- عدالت و تأثیر آن بر سبک زندگی؛
و ده‌ها سخنرانی علمی در حوزه‌های اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی و حقوقی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و سمینارهای تخصصی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشور.
- اجلاس مبارزه با فساد اداری در قاره
آفریقا؛
- اجلاس مبارزه با جرائم سازمان یافته در آرژانتین؛
- اجلاس سلامت اداری در سوچی
روسیه؛
- اجلاس حقوق بشر در
پاکستان؛
- اجلاس نقش عاشورا در تحولات اجتماعی – استانبول
ترکیه؛
- اجلاس دلالت‌های قانون اساسی در حفظ حقوق بشر – نیجریه؛
- اجلاس همکاری‌های بین المللی در مبارزه با فساد – چین؛
- اجلاس حقوق بشر سازمان ملل – ژنو؛
- اجلاس مبارزه با فساد اداری در فیلیپین و انتصاب به عنوان قائم مقام بازرسان کل
آسیا؛
و ده‌ها نشست تخصصی دیگر با حضور مقامات کشورهای خارجی.
وی در دوران نهضت اسلامی از طلاب مبارز بود
و در پی اهانت به
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در روزنامة اطلاعات در ۱۷ دیماه سال ۱۳۵۶ و آغاز حرکت‌های مردمی، ابراهیم رئیسی در اجتماعات اعتراضی که مبدا اغلب آنها
مدرسه آیت‌الله بروجردی (مدرسه خان) بود، شرکت داشت و در قالب هسته‌ای از طلاب انقلابی فعالیت می‌نمود. وی در این دوران فعالیتهای مبارزاتی خود را در قالب ارتباط با علمای انقلابی آزاد شده از زندان و یا در
تبعید، پی گرفت. همچنین در تجمعاتی مثل
تحصن علما و روحانیون در دانشگاه تهران، شرکت نمود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وی در دوره تربیتی خاصی که
آیت‌الله شهید بهشتی جهت کادرسازی برای تامین نیازهای مدیریتی نظام اسلامی برگزار کرده بود، شرکت کرد و به دنبال شورش‌های مارکسیستی و ایجاد مشکلات متنوع در
مسجد سلیمان، به همراه گروهی از طلاب در قالب فعالیتهای فرهنگی به آن منطقه رفت. پس از بازگشت از مسجد سلیمان، مجموعه سیاسی- عقیدتی پادگان آموزشی صفر- دو در شاهرود را تاسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.
در سال ۱۳۷۶، ایشان به پیشنهاد برخی اعضای مؤثر
جامعه روحانیت مبارز از جمله
آیت‌الله مهدوی کنی و تصویب شورای مرکزی جامعه روحانیت به عضویت در آن شورا در آمد.
آیت‌الله رئیسی سوابق مدیریتی و قضایی زیر را بعد از انقلاب بر عهده داشتند:
ورود آیت‌الله رئیسی به عرصه مدیریت از سال ۱۳۵۹ و با حضور در جایگاه
دادیاری شهرستان
کرج آغاز شد و پس از مدتی با حکم
شهید قدوسی، به سمت
دادستان کرج منصوب شد. موفقیت او در ساماندهی وضعیت پیچیده این شهر موجب شد تا پس از دو سال در تابستان ۱۳۶۱ همزمان با دادستانی شهر کرج، مسئولیت دادستانی شهر
همدان را نیز عهده دار شود. حضور همزمان او در این دو مسئولیت، برای مدتی ادامه یافت تا آنکه به عنوان دادستان استان همدان معرفی شد و از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳، در این سمت خدمت نمود.
آیت الله رئیسی در سال ۱۳۶۴ به عنوان
جانشین دادستان انقلاب تهران منصوب شد و به این ترتیب، دوره مدیریت قضایی ایشان در
تهران آغاز شد. به دنبال موفقیت وی در حل پرونده‌های قضایی پیچیده، ایشان مورد توجه حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) قرار گرفت و احکام ویژه و مستقیمی را برای رسیدگی به مشکلات اجتماعی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد که این احکام در
صحیفه امام ثبت شده است.
بعد از
رحلت امام خمینی(رحمة‌الله‌علیه) آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی با حکم
رئیس قوه قضائیه وقت به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. ایشان از سال ۱۳۷۳ به ریاست
سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد که خدمت ایشان در این سمت تا سال ۱۳۸۳ ادامه یافت. دوره مدیریت آیت‌الله رئیسی بر سازمان بازرسی کل کشور نقطه عطفی در زندگی ایشان بود. وی که یک مدیریت کلان ملی را به مدت ده سال تجربه می‌کرد با اتکاء به تجربیات‌اندوخته خود نظارت بر دستگاه‌های اداری را متحول و نظام‌مند کرد. سازمان بازرسی کل کشور در زمان تصدی ایشان با توسعه متوازن ساختاری مواجه شد و به عنوان یکی از ارکان نظارتی نظام جمهوری اسلامی تثبیت شد. این دوران که با روی کارآمدن دولت اصلاحات همزمان بود بسیاری از گره‌های نظام اداری و اقتصادی شناسایی و راهکار برون رفت از زمینه فساد در آن تدوین شد. بعضی پرونده‌های جنجالی مفاسد اقتصادی محصول فعالیت شبانه روزی آیت‌الله رئیسی و همکارانش در این سازمان و درآن دوره بود.
آیت الله رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ده سال
معاون اول قوه قضائیه بود. ایشان که دو رئیس قوه را در این سمت تجربه می‌کرد به عنوان یکی از مسئولان ارشد قضایی کشور مسئولیت سازماندهی و اداره تشکیلاتی این مجموعه را بر عهده داشت و از سال ۱۳۹۳ تا اسفند ۱۳۹۴ نیز به عنوان دادستان کل کشور خدمت نمود.
آیت الله رئیسی از سال ۱۳۹۱ تا سال ۱۴۰۰ با حکم
مقام معظم رهبری،
دادستان ویژه روحانیت نیز بود.
در اسفند ۱۳۹۴، آیت االله رئیسی با حکم آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله العالی) به
تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد. ایشان در سه سال فعالیت در سمت تولیت آستان قدس رضوی، اقدامات موثری در چارچوب خدمت موثر به حرم نورانی حضرت ثامن الحجج
علی بن موسی الرضا (علیه‌السّلام) و ارائه خدمات به زائران این بارگاه قدسی در پایتخت معنوی ایران اسلامی انجام داد. رسیدگی به امور زائران
بارگاه مقدس امام هشتم (علیه‌السّلام)، خدمت به مجاوران و به ویژه مستمندان و مستضعفان حرم رضوی، ترویج معارف قرآنی و مکتب اهل بیت (علیه‌السّلام) در جهان اسلام، بهره‌مند ساختن تهیدستان نقاطی از کشور که موقوفات آستان قدس در آن قرار دارد و سامان بخشیدن به بنگاه‌های اقتصادی و خدماتی
آستان قدس رضوی، موارد مورد تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی در منشور هفتگانه حکم انتصاب آیت‌الله رئیسی در سمت تولیت آستان قدس رضوی بودند.
آیت الله رئیسی در ۱۶ اسفند سال ۱۳۹۷ با حکم رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) به
ریاست قوه قضائیه منصوب شدند. عملکرد دستگاه قضا در دوران ریاست جناب آقای رئیسی به دلایلی چند؛ تراز این دستگاه را در نظام حکمرانی
جمهوری اسلامی بالا برد. آیت‌الله رئیسی با مدیریت میدانی و پیگیری و رسیدگی نزدیک به مشکلات قضائی مردم، برخورد قاطع و بدون اغماض با مفسدان اقتصادی، تدوین و نهایی کردن سند تحول قضایی و هوشمندسازی
قوه قضائیه، گام‌های جدی در جهت ارتقای
عدالت قضایی برداشت تاجایی که رهبر معظم انقلاب انجام این تحول و ایجاد امید در دل مردم را ستودند.
آیت الله رئیسی درسال ۱۴۰۰ با شرکت در سیزدهمین دوره ریاست جمهوری، با کسب بیش از ۱۸ میلیون رای مردم در انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰، به عنوان رئیس جمهور ایران اسلامی انتخاب شدند.
آیت الله رئیسی در سال ۱۳۸۵، از طرف
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز و به توصیه نخبگان استان خراسان جنوبی برای عضویت در چهارمین دوره
مجلس خبرگان رهبری نامزد شد که با کسب اکثریت آرا مردم انتخاب شد. دو سال پس از حضور در این مجلس، خبرگان ملت ایشان را به عنوان عضو هیات رئیسه برگزید و عضویت ایشان در این جایگاه، تا اتمام دور چهارم، با رای نمایندگان محترم مجلس خبرگان تمدید شد. آیت‌الله رئیسی در دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری در اسفند ۱۳۹۴ نیز با کسب اکثریت قاطع آرا برای دومین بار به عنوان نمایندة مردم شریف خراسان جنوبی برگزیده شد و در اسفند ۱۳۹۷، در جریان برگزاری ششمین اجلاسیه دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله رئیسی به عنوان نایب رئیس اول مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد. در انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری در اسفند ۱۴۰۲، ایشان با کسب ۸۲. ۵۷ درصد آرای مردم برای سومین بار به مجلس خبرگان راه یافت.
- سیزدهمین رئیس جمهوری اسلامی ایران؛
- ریاست قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران؛
- نایب‌رئیس اول مجلس خبرگان رهبری؛
- تولیت آستان قدس رضوی؛
- عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان عضو حقیقی و حقوقی؛
- عضویت در شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛
- عضویت شورای‌عالی انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی ایران؛
- معاون اول قوه قضاییه؛
- دادستان کل کشور؛
- ریاست سازمان بازرسی کل کشور؛
- دادستان تهران؛
- دادستان انقلاب اسلامی کرج و استان همدان؛
- عضویت در دوره‌های چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبری از حوزه انتخابیه خراسان جنوبی؛
- اولین دبیر
ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر کشور؛
- مؤسس حوزه علمیه
فاطمه الزهرا (سلام‌الله‌علیها) (ویژه خواهران) در تهران (کوی نصر)؛
- مؤسس مرکز تخصصی شیعه‌شناسی
امام هادی (علیه‌السّلام) زیرنظر حوزه علمیة قم؛
- ماموریت قضایی امام خمینی (ره) به حجت الاسلام رئیسی به همراه حجت‌الاسلام نیری جهت رسیدگی به گزارشات ویژه؛
- عضویت در هیات امنای ستاد اجرایی فرمان امام (رحمة‌الله‌علیه) به مدت ده سال از سوی مقام معظم رهبری.
در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ بالگرد حامل آیت‌الله رئیسی و همراهان، که برای بازدید از سد خداآفرین و افتتاح چندین طرح ملی و استانی به آذربایجان شرقی رفته بود در هنگام عزیمت از این سد به مقصد پالایشگاه تبریز به علت شرایط نامساعد آب و هوایی دچار سانحه شد.
آیت‌الله سید محمدعلی آل‌هاشم امام‌جمعه تبریز،
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه،
مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی و چند تن دیگر از همراهان او در بالگرد بودند. در این سانحه هوایی، رئیس جمهور و همه همراهان او از جمله آقای امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه، آیت الله آل هاشم امام جمعه تبریز، رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، و همچنین سرتیم حفاظت رئیس جمهور و خلبانان و کادر پرواز بالگرد به فیض شهادت رسیدند.
به همین مناسبت
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی درگذشت شهادت‌گونه وی و همراهان ایشان را در سانحه هوایی را تسلیت گفتند و ۵ روز را به عنوان
عزای عمومی اعلام نمودند.
• گروه پژوهشی ویکی فقه.
