آیه بودن انگور (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
انگور یکی از مهمترین میوه‌های نام برده شده در
قرآن است که از آن به عنوان درمان هم استفاده می‌کنند و خداوند آن را میوه
اهل بهشت دانسته و بی‌تردید این امر با هدف جلب توجه مؤمنان به اهیمت این میوه بوده است.
رویش و باردهی درخت انگور به وسیله آب، از
آیات الهی برای اهل ایمان است.
• و هو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به نبات کل شیء... وجنت من اعناب... ان فی ذلکم لایـت لقوم یؤمنون (و اوست كسى كه از
آسمان آبى فرود آورد پس به وسيله آن از هر گونه
گياه برآورديم و از آن (گياه) جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن دانه هاى متراكمى برمى‌آوريم و از شكوفه
درخت خرما خوشه هايى است نزديك به هم و (نيز) باغهايى از انگور و
زيتون و
انار همانند و غير همانند خارج نموديم به ميوه آن چون ثمر دهد و به (طرز) رسيدنش بنگريد قطعا در اينها براى مردمى كه
ايمان مى‌آورند نشانه هاست.)
علامه طباطبایی می فرمایند: « (سماء) به معنای سمت بالا است. بنابراین هر چیزی در فوق
انسان قرار گرفته باشد و بر سر
آدمی سایه افکنده باشد (سماء) نامیده می‌شود، و مراد از اینکه فرمود: (فاخرجنا به نبات کل شی ء) بطوری که دیگران نیز گفته‌اند این است که ما به وسیله آبی که از آسمان می‌فرستیم گیاهان را می‌رویانیم، و آن
قوه نموی که در روئیدنی ها است به ظهور درآورده گیاهان و درختان و آدمیان و سایر انواع
حیوانات را نمو می‌دهیم...خداى تعالى در این
آیه شریفه چند فقره از چیزهایى را که به دست قدرت خود آفریده خاطرنشان ساخته تا آنانکه داراى
عقل و بصیرتند در
خلقت آنها نظر کرده و بدین وسیله به
توحید خداى تعالى راه یابند. »
• وفی الارض... وجنت من اعنـب... یسقی بمآء وحد... ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون (و در زمين قطعاتى است كنار هم و باغهايى از انگور و كشتزارها و درختان خرما چه از يك ريشه و چه از غير يك ريشه كه با يك آب سيراب مى‌گردند و (با اين همه) برخى از آنها را در ميوه (از حيث مزه و نوع و كيفيت) بر برخى ديگر برترى مى دهيم بى گمان در اين (امر نيز) براى مردمى كه تعقل مى كنند دلايل (روشنى) است .)
در
مجمع البیان آمده است: «(یسقی بماء واحد) ای: یسقی ما ذکرناه من القطع المتجاورة والجنات والنخیل المختلفة بماء الانهار، او بماء السماء...»
• هو الذی انزل من السمآء مآء... • ینبت لکم به الزرع... والاعنـب... ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.
تفسیر نمونه میگوید: «بدون شک منافع
آب باران تنها نوشیدن
انسان و روئیدن درختان و گیاهان نیست، بلکه شستشوی زمینها،
تصفیه هوا ، ایجاد رطوبت لازم برای طراوت
پوست تن انسان و راحتی تنفس او، و مانند آن همه از فوائد باران است، ولی از آنجا که دو قسمت یاد شده، از اهمیت بیشتری برخوردار بوده روی آن تکیه شده.
باز همین مسأله را چنین ادامه می‌دهد (به وسیله این آب باران برای شما
زراعت را می‌رویاند، و همچنین
زیتون و نخل و انگور را) (ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الاعناب). (و خلاصه از تمام میوه‌ها) (و من کل الثمرات).
(مسلما در آفرینش این میوه‌های رنگارنگ و پر برکت و این همه
محصولات کشاورزی نشانه روشنی است از خدا برای کسانی که اهل تفکرند) (ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون). (زرع) هر گونه زراعتی را شامل می‌شود... (نخیل) (درخت خرما) هم به معنی مفرد و هم به معنی جمع استعمال می‌شود، و اعناب جمع (عنبه) به معنی انگور است.»
•وانزلنا من السماء ماء بقدر فاسکنه فی الارض... • فانشانا لکم به جنت من نخیل واعنـب لکم فیها فوکه کثیرة ومنها تاکلون (و از آسمان آبى به اندازه (معين) فرود آورديم و آن را در
زمين جاى داديم و ما براى از بين بردن آن مسلما تواناييم. • پس براى شما به وسيله آن باغهايى از درختان خرما و انگور پديدار كرديم كه در آنها براى شما ميوه هاى فراوان است و از آنها مى خوريد.)
علامه در
تفسیر المیزان می فرمایند: «و مراد از آب نازل از سماء آب باران است. و در اینکه فرمود (بقدر)، اشاره است به اینکه آنچه آب باران می‌بارد، بر مقتضای تدبیر تام الهی است که هر چیزی را اندازه گیری می‌کند، حتی یک قطره کم و بیش از آنچه تدبیر اقتضا می‌کند نمی‌بارد. و نیز در آن اشاره است به آیه (و ان من شی ء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم).
و معنای آیه این است که : ما آبی به اندازه - که همان آب باران باشد - از جهت بالا نازل می‌کنیم و در زمین ساکنش می‌سازیم - یعنی در انبارهای زیر زمینی ذخیره اش می‌کنیم و به صورت
چشمه سارها و نهرها و چاه‌ها، از کوهها و زمینهای هموار بیرونش می‌دهیم، در حالی که ما می‌توانستیم آن را از بین ببریم، به طوری که شما نفهمید.»
وءایة لهم الارض المیتة احیینـها... • وجعلنا فیها جنت من نخیل واعنـب...(و زمين مرده برهانى است براى ايشان كه آن را زنده گردانيديم و
دانه از آن برآورديم كه از آن مى خورند. • و در آن (زمين) باغهايى از درختان
خرما و تاك قرار داديم و چشمه ها در آن روان كرديم .)
در تفسیر نمونه چنین آمده است: «آیه بعد توضیح و تشریحی بر آیه قبل است و چگونگی
حیات زمین های مرده را بیان می‌کند، می‌فرماید: (ما در زمین باغهائی از نخلها و انگورها قرار دادیم و چشمه هائی از آن بیرون فرستادیم) ) (و جعلنا فیها جنات من نخیل و اعناب و فجرنا فیها من العیون).
در آیه گذشته سخن از دانه‌های غذائی در میان بود، اما در اینجا از میوه‌های نیرو بخش و مغذی سخن میگوید که دو نمونه بارز و کامل آنها (خرما) و (انگور) است که هر یک غذائی کامل محسوب می‌شود.
چنانکه در گذشته نیز مشروحا گفته‌ایم مطالعات
دانشمندان نشان می‌دهد که مخصوصا این دو میوه دارای انواع ویتامینهای لازم و مواد مختلف حیاتی برای
بدن انسان است، به علاوه این دو میوه در تمام طول سال به صورت تازه یا خشک قابل نگهداری و استفاده برای تغذیه است.
(اعناب) جمع ((عنب) ) و (نخیل) نیز - چنانکه
راغب در مفردات میگوید - جمع (نخل) است، اما با این تفاوت که (عنب) معمولا به خود (انگور) گفته می‌شود، و به طور نادر به (درخت انگور)، ولی (نخل) اسم برای
درخت است و میوه آن (رطب) و (
تمر ) (خرمای تازه و خشک) نام دارد.»
انا صببنا الماء صبا• ثم شققنا الارض شقا• فانبتنا فیها حبا• وعنبا وقضبا (كه ما آب را به صورت بارشى فرو ريختيم • آنگاه زمين را با شكافتنى (لازم)شكافتيم • پس در آن دانه رويانيديم • انگور و سبزى.)
قابلیت انگور برای استفاده‌های گوناگون
انسان ، از آیات خداوند است.
ومن ثمرت النخیل والاعنـب تتخذون منه سکرا ورزقا حسنا ان فی ذلک لایة لقوم یعقلون (و از ميوه درختان خرما و انگور باده مستى‌بخش و خوراكى نيكو براى خود مى گيريد قطعا در اين(ها) براى مردمى كه تعقل مى‌كنند نشانه اى است.)
مجمع البیان می گوید: «(ومن ثمرات النخیل والاعناب تتخذون منه سکرا)، قیل: معناه ولکم عبرة فیما اخرج الله لکم من ثمرات النخیل والاعناب، عن الحسن. وقیل: معناه من ثمرات النخیل والاعناب ما تتخذون منه سکرا. والعرب تضمر ما الموصولة کثیرا. قال سبحانه: (واذا رایت ثم رایت نعیما)، ای: ما ثم.
وقیل: ان تقدیره ومن ثمرات النخیل والاعناب شئ تتخذون منه سکرا (ورزقا حسنا) فحذف الموصوف لدلالة الصفة علیه، والاعناب، عطف علی الثمرات‌ای:
ومن الاعناب شئ تتخذون سکرا، وهو کل ما یسکر من الشراب کالخمر. والرزق الحسن: ما احل منهما کالخل والزبیب، والرب، والرطب، والتمر، عن ابن مسعود، وابن عباس، وسعید بن جبیر، والحسن، وقتادة، ومجاهد، وغیرهم.»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «آیه بودن انگور».
