آیه ۰۹۶ مریم•
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه ۹۶ مریم، در باره قرار دادن محبت
مومن در دلها، و از
آیات نازل شده در شان
علی علیه‌السّلام است.
به آیه ۹۶
سوره مریم «آیه ود» گفته می‌شود: (ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا)؛ «کسانی که
ایمان آورده و
عمل صالح انجام داده‌اند
خداوند رحمن
محبت آنها را در دلها می‌افکند».
بعضی از
مفسران این آیه را مخصوص
امیر مؤمنان علی علیه‌السّلام ، و بعضی شامل همه مؤمنان دانسته‌اند. در بسیاری از کتب حدیث و
تفسیر اهل تسنن (علاوه بر
شیعه)
روایات متعددی در
شان نزول این آیه از
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل شده که نشان می‌دهد نخستین بار این آیه در مورد علی علیه‌السّلام نازل گردیده است، از جمله: در
تفسیر ثعلبی از «براء بن عازب» نقل شده که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: بگو خداوندا! برای من عهدی نزد خودت قرار ده، و در دلهای مؤمنان مودت مرا بیفکن، در این هنگام، این آیه نازل گردید. و در کتاب الصواعق المحرقة از «محمد بن حنفیه» در
تفسیر این آیه چنین نقل شده: «هیچ فرد با ایمانی پیدا نمی‌شود مگر اینکه در درون قلبش، محبت علی و خاندان او است».
شاید به همین دلیل در
روایت صحیح و معتبر از خود امیر مؤمنان علی علیه‌السّلام چنین نقل شده: «لو ضربت خیشوم المؤمن بسیفی هذا علی ان یبغضنی ما ابغضنی، و لو صببت الدنیا بجماتها علی المنافق علی ان یحبنی ما احبنی، و ذلک انه قضی فانقضی علی لسان النبی الامی انه قال: لا یبغضک مؤمن و لا یحبک منافق: اگر با این
شمشیرم بر
بینی مؤمن بزنم که مرا
دشمن دارد هرگز دشمن نخواهد داشت، و اگر تمام
دنیا (و نعمتهایش) را در کام
منافق فرو ریزم که مرا دوست دارد،
دوست نخواهد داشت، این به خاطر آنست که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به صورت یک
حکم قاطع به من فرموده است: ای علی! هیچ مؤمنی تو را دشمن نخواهد داشت و هیچ منافقی محبت تو را در
دل نخواهد گرفت». البته هر چند درجه عالی و مرحله بالای این محبت، ویژه آن
امام متقین است، ولی این مانع از آن نخواهد بود که در مراحل دیگر همه مؤمنان و صالحان از
طعم این محبت و محبوبیت در افکار عمومی بچشند، و از این مودت الهی سهمی ببرند، و نیز مانع از آن نخواهد بود که دشمنان نیز در دل خود احساس محبت و
احترام نسبت به آنها کنند.
در تفسیر آیه، بعضی گفته‌اند منظور این است که خداوند محبت آنان را در دلهای دشمنانشان می‌افکند، و این محبت رشته‌ای می‌شود در
گردنشان که آنها را به سوی ایمان می‌کشاند، بعضی دیگر آن را به معنای محبت مؤمنان نسبت به یکدیگر که باعث
قدرت و قوت و
وحدت کلمه می‌شود دانسته‌اند، و بعضی آن را اشاره به دوستی مؤمنان نسبت به یکدیگر در آخرت دانسته، و می‌گویند آنها آن چنان به یکدیگر علاقه پیدا می‌کنند که از دیدار هم برترین شادی و سرور به آنان دست می‌دهد. و بعضی تصریح کرده‌اند که همه این تفسیرها در مفهوم آیه جمع است بی آنکه با هم تضادی داشته باشند. نکته اصلی این است که:
ایمان و عمل صالح
جاذبه و کشش فوق العاده‌ای دارد، اعتقاد به یگانگی خدا و دعوت پیامبران که بازتابش در
روح و فکر و گفتار و
کردار انسان به صورت
اخلاق عالی انسانی،
تقوا و پاکی و درستی و
امانت و
شجاعت و
ایثار و گذشت تجلی کند، همچون نیروهای عظیم
مغناطیس رباینده است. حتی افراد ناپاک و آلوده، از پاکان
لذت می‌برند، و از ناپاکانی همچون خود متنفرند، به همین دلیل هنگامی که- از باب مثال- می‌خواهند
همسر یا شریکی انتخاب کنند تاکید دارند که طرف آنها پاک و نجیب و
امین و درستکار باشد. این طبیعی است و در حقیقت نخستین پاداشی است که خدا به مؤمنان و صالحان می‌دهد که دامنه اش از
دنیا به سرای دیگر نیز کشیده می‌شود.
در حدیثی از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌خوانیم: «ان الله اذا احب عبدا دعا جبرئیل، فقال یا جبرئیل انی احب فلانا فاحبه، قال فیحبه جبرئیل، ثم ینادی فی اهل السماء ان الله یحب فلانا فاحبوه، قال فیحبه اهل السماء، ثم یوضع له القبول فی الارض! و ان الله اذا ابغض عبدا دعا جبرئیل، فقال یا جبرئیل انی ابغض فلانا فابغضه، قال فیبغضه جبرئیل، ثم ینادی فی اهل السماء ان الله یبغض فلانا فابغضوه، قال فیبغضه اهل السماء، ثم یوضع له البغضاء فی الارض: هنگامی که خداوند کسی از بندگانش را دوست دارد به
فرشته بزرگش
جبرئیل می‌گوید من فلان کس را دوست دارم او را دوست بدار، جبرئیل او را دوست خواهد داشت، سپس در آسمانها
ندا می‌دهد که‌ای اهل
آسمان! خداوند فلان کس را دوست دارد او را دوست دارید، و به دنبال آن همه اهل آسمان او را دوست می‌دارند، سپس پذیرش این محبت در
زمین منعکس می‌شود. و هنگامی که خداوند کسی را دشمن بدارد به جبرئیل می‌گوید من از او متنفرم، او را دشمن بدار، جبرئیل او را دشمن می‌دارد، سپس در میان اهل آسمانها ندا می‌دهد که خداوند از او متنفر است او را
دشمن دارید، همه اهل آسمانها از او متنفر می‌شوند، سپس انعکاس این تنفر در زمین خواهد بود».
این
حدیث نشان می‌دهد که ایمان و عمل صالح بازتابی دارد به وسعت
عالم هستی، و
شعاع محبوبیت حاصل از آن تمام پهنه آفرینش را فرا می‌گیرد،
ذات پاک خداوند چنین کسانی را دوست دارد، نزد همه اهل آسمان محبوبند، و این محبت در
قلوب انسانهایی که در زمین هستند پرتوافکن می‌شود.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه ۰۹۶ مریم».
