• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابواسحاق تلمسانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تِلِمْسانی، ابواسحاق ابراهیم بن ابی بکر انصاری، فقیه مالکی، ادیب و شاعر قرن هفتم بود.



او که به ابن البنا نیز مشهور است، در اول رجب ۶۰۹ در تلمسان به دنیا آمد.
[۱] ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
در وَشْقَه
[۲] یاقوت حموی، ج۴، ص۹۳۵.
نشو و نما یافت.
[۳] زرکلی، ج۱، ص۳۴.
در نُه سالگی به همراه پدر خود به غَرْناطه (گرانادا) رفت و سه سال در آن‌جا ماند.
سپس به مالَقَه (مالاگا) هجرت کرد و بیش‌تر تحصیلات خود را در آن‌جا گذراند و از ابن دَحْمان، ابن حَفید و ابن مُحرِز اجازه روایت گرفت
[۴] ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۵ ـ۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
و ابن دباج و ابوعلی شَلُّوبین نیز کتباً به وی اجازه دادند.
[۵] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
[۶] محمد حفناوی، تعریف الخلف برجال السلف، ج۱، ص۱۳، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
پس از آن در سَبْتَه، شهری در مراکش ، مقیم شد.
از ابویعقوب محاسنی استماع حدیث نمود و از ابن عصفور هواری و ابن عُمَیره اجازه روایت گرفت
[۷] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
[۸] ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
و افراد زیادی، مانند ابوعبداللّه بن عبدالملک، از او نقل روایت کرده‌اند.
[۹] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.



وی در ۶۹۰ در سبته وفات یافت.
[۱۰] ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.



تلمسانی را فقیهی آگاه و مبرّز در احکام واجبات و مستحبات ، مسلط به شرایط عقود و قراردادها و توانا در سرودن شعر دانسته‌اند.
زیرکی، تواضع ، حافظه قوی، ساده زیستی و حُسن خلق را نیز از صفات وی بر شمرده‌اند.
[۱۱] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
[۱۲] ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابیشنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.



معروف‌ترین اثر تلمسانی منظومه‌ای است فقهی با عنوان ارجوزةٌ فی الفرائض که آن را در بیست سالگی سروده و به التلمسانیه نیز معروف است.
[۱۳] اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، ستون ۱۳.
[۱۴] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
ابن فرحون
[۱۵] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
آن را در نوع خود کتابی بی نظیر دانسته است. نسخه خطی این کتاب در کتابخانه الازهر موجود است
[۱۶] مکتبة الازهریه، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریه، ج۲، ص۷۲۱، قاهره ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
و علی بن یحیی مغیلی در ۹۷۹ بر آن شرحی نگاشته است.
[۱۷] اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، ستون ۵۸۳.



دیگر آثـار او عبـارت‌اند از: اَللُّمَعْ فی الفقه که ابن جَلاّ ب شرح مفصّلی بر آن نوشته است
[۱۸] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
نتیجة الخیر و مزیلة الضَیْرْ، مقالةٌفی علم العروض، و منظومات فی السّیر و امداح النبی که از جمله باب‌های آن «العَشَرات علی اوزان العرب» و «قصیدةٌ فی مولدالکریم» است.
[۱۹] اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، ستون۵۸۲.
[۲۰] اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، ستون۶۲۳.
[۲۱] محمد حفناوی، تعریف الخلف برجال السلف، ج۱، ص۱۴، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
[۲۲] ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.



(۱) ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
(۲) ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
(۳) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون.
(۴) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین.
(۵) محمد حفناوی، تعریف الخلف برجال السلف، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
(۶) زرکلی.
(۷) مکتبة الازهریه، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریه، قاهره ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
(۸) یاقوت حموی.


۱. ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
۲. یاقوت حموی، ج۴، ص۹۳۵.
۳. زرکلی، ج۱، ص۳۴.
۴. ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۵ ـ۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
۵. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۶. محمد حفناوی، تعریف الخلف برجال السلف، ج۱، ص۱۳، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
۷. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۸. ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
۹. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۱۰. ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابی شنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
۱۱. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۱۲. ابن مریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۵۶، چاپ محمد ابن ابیشنب، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸.
۱۳. اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، ستون ۱۳.
۱۴. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۱۵. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۷، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۱۶. مکتبة الازهریه، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریه، ج۲، ص۷۲۱، قاهره ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۱۷. اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، ستون ۵۸۳.
۱۸. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
۱۹. اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، ستون۵۸۲.
۲۰. اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، ستون۶۲۳.
۲۱. محمد حفناوی، تعریف الخلف برجال السلف، ج۱، ص۱۴، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
۲۲. ابن فرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۴۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابواسحاق تلمسانی»، شماره۳۸۴۲.    



جعبه ابزار