• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالبرکات نعمان خیرالدین آلوسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوالبرکات نعمان خیرالدین (۱۲۵۲-۱۳۱۷ق/۱۸۳۷-۱۸۹۹م)، فرزند ابوالثناء شهاب‌الدین، معروف به آلوسی و ابن آلوسی، واعظ، فقیه، متکلم، مدرس و قاضی حنفی مذهب بوده است.


ابوالبرکات، وی در بغداد نزد پدر و شاگردان بزرگ او ادبیات و فقه و حدیث و منطق آموخت، سپس به ریاضیات و علوم عقلی روی آورد و در نوجوانی دانشمندی نامور شد. چندی به تدریس پرداخت و آنگاه در چندین شهر عراق بر مسند قضا نشست.
در ۱۲۹۵ق/۱۸۷۸م به عزم حج ترک قضا گفت و در نیمۀ راه گویا به قصد چاپ تفسیر پدرش، روح‌المعانی، چندی در مصر توقف کرد. در ۱۳۰۰ق/۱۸۸۲م از راه شام و آناتولی به استانبول رفت و ۲ سال در آن‌جا بماند و از سوی دانشمندان گرامی داشته شد. آنگاه با چندین اجازۀ علمی به زادگاه خود بازگشت و با لقب «رئیس‌المدرسین» در مدرسۀ مرجانیه به تدریس پرداخت و تا پایان عمر کار تدریس و تألیف را فرو نگذاشت.

خیرالدین شیفتۀ دانش و دانشمندان، و عالمی باذوق بود. دیوان شعری نیز به او نسبت داده‌اند. او طی سالیان کتابخانۀ گرانب‌هایی فراهم آورده بود که وقف مدرسۀ مرجانیّه کرد.
[۱] تیمور پاشا، احمد، اعلام الفکر الاسلامی، ص۳۰۸-۳۰۹، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.
این کتابخانه بعداً به ادارۀ اوقاف بغداد منتقل شد و اینک از گنجینه‌های معتبر این شهر به ‌شمار می‌آید. او را زیر گنبد مدرسۀ مرجانیه بخاک سپردند.

(۱)الآیات البینات فی عدم سماع الاموات عندالحنفیّة السادات، برلین، ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م؛
(۲)الاجوبة العقلیة لأشرفیة الشریعة المحمدیة، بمبئی، ۱۳۱۴ق/۱۸۹۶م؛
(۳)الاجوبة النعمانیة عن الاسئلة الهندیة؛
(۴)الاصابة فی منع النساء من الکتابة؛
(۵)جلاء العینین فی محاکمة الاحمدین، مصر، ۱۲۹۸ق/۱۸۸۱م؛
(۶)الجواب الفسیح لما لفقه عبدالمسیح، لاهور، ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م؛
(۷)العیون الحور فیما لنا من منظوم و منثور؛
(۸)حاشیةٌ علی شرح القطر؛
(۹)دیوان شعر؛
(۱۰)سلس الغانیات فی ذوات الطرفین من الکلمات، بغداد، ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م؛
(۱۱)شقائق النعمان فی رد شقاشق ابن سلیمان، قاهره، ۱۳۱۳ق/۱۸۹۶م؛
(۱۲)غالیة المواعظ و مصباح المتعظ و قبس الواعظ، مصر، ۱۳۰۱ق/۱۸۸۴م، ۲ ج؛
(۱۳)تلخیص مطالع السعود، از عثمان بن البصری.
[۲] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۵۶، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۳] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۵۷، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۴] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۲۴، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۵] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۲۶، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۶] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۵۶، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۷] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۷۳، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۸] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۷۹، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۹] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۲۳۰، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۱۰] طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۲۵۵، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
[۱۱] تیمور پاشا، احمد، اعلام الفکر الاسلامی، ص۳۰۸، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.
[۱۲] تیمور پاشا، احمد، اعلام الفکر الاسلامی، ص۳۰۹، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.


(۱) احمد تیمور پاشا،، اعلام الفکر الاسلامی، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.
(۲) محمداسعد طلس، الکشاف عن المخطوطات، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م، ص۵۶.

۱. ↑ تیمور پاشا، احمد، اعلام الفکر الاسلامی، ص۳۰۸-۳۰۹، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.
۲. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۵۶، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۳. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۵۷، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۴. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۲۴، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۵. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۲۶، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۶. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۵۶، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۷. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۷۳، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۸. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۱۷۹، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۹. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۲۳۰، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۱۰. ↑ طلس، محمداسعد، الکشاف عن المخطوطات، ج۱، ص۲۵۵، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
۱۱. ↑ تیمور پاشا، احمد، اعلام الفکر الاسلامی، ص۳۰۸، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.
۱۲. ↑ تیمور پاشا، احمد، اعلام الفکر الاسلامی، ص۳۰۹، قاهره، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آلوسی»، ج۲، ص۴۸۲.    



جعبه ابزار