اجماع مرکب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اجماع مركّب اتّفاق حاصل از ترکيب دو نظر يا بيشتر بر نفی قولی ديگر را گویند.

---

هرگاه مجتهدان يک عصر درباره امری دو يا چند نظر ابراز کرده باشند، به طور ضمنی بر نفی قول‌های ديگر نيز اتّفاق نموده‌اند مانند اين که گروهی از فقها بر حرمت چيزی و گروهی ديگر بر کراهت آن فتوا دهند؛ از ترکيب اين دو نظر چنين نتيجه گرفته می‌شود که آن چيز به اتّفاق همه، واجب يا مستحب نيست.
به اين نوع اجماع سلبی که از ترکيب نظرها به دست می‌آيد، اجماع مركّب گفته می‌شود که در مقابل اجماع بسیط است. حال اگر کسی به قول ديگری فتوا دهد، احداث قول سوم يا چهارم کرده است که جواز و عدم جواز آن، مبتنی بر حجیّت و عدم حجيّت اجماع مركّب است. از آن در اصول فقه مبحث حجج و امارات سخن رفته است.

---

اجماع مركّب دو گونه متصوّر است:
نخست آن که هر يک از صاحبان دو قول، نظريه سوم را با قطع نظر از قول خودش نفی کند. در اين صورت، اجماع نسبت به نفی قول سوم بنا بر همه مبانی در اجماع، حجّت است و نتيجه آن عدم جواز احداث قول سوم است.
دوم اين که هر يک از صاحبان دو قول، به لحاظ قولش نظريه سوم را نفی کند مانند قول به وجوب که مستلزم نفی قول به حرمت است. در اين فرض، بنا بر نظريه قاعده لطف يا دخول امام عليه السّلام در ميان اجماع‌ کنندگان، اجماع حجّت است نه ساير مبانی و نتيجه آن جواز احداث قول سوم نسبت به ساير مبانی می‌باشد.

---