• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اخلاص اهل‌بیت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تمام اعمال ائمه علیهم السلام مخلصانه و برای ذات پاک خداوند است و هیچ چشمداشتی به پاداش مردم و حتی تقدیر و تشکر آنها نیست، و اصولا در اسلام ارزش عمل به خلوص نیت است، و گرنه اعمالی که انگیزه‌های غیر الهی داشته باشد، خواه ریاکارانه باشد، و یا به خاطر هوای نفس ، و یا تشکر و قدردانی مردم، یا پاداش مادی، و هیچگونه ارزش معنوی و الهی ندارد.


اخلاص اهل بیت علیهم ‌السلام در اطعام به مستمند و یتیم و اسیر را قرآن کریم چنین بیان می فرماید: «ویطعمون الطعام علی حبه مسکینا ویتیما واسیرا• انما نطعمکم لوجه الله لانرید منکم جزاءا و لاشکورا» و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند• (و می‌گویند) ما شما را برای خدا اطعام می‌کنیم و، هیچ پاداش و تشکری از شما نمی‌خواهیم. ( اجماع مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل سنت و احادیث بر این معنا تأکید دارند که آیات یاد شده درباره نذر روزه و اطعام از سوی علی و فاطمه زهرا علیهما السلام برای شفای حسن وحسین علیهما السلام نازل شده است.
[۱] مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱۰، ص۲۱۶.    
)
[۲] تفسیر کشاف، زمخشری، ج۴، ص۶۶۷.    
[۳] روح المعانی، آلوسی، ج۱۵، ص۱۷۱.    

[۴] انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
[۵] انسان/سوره۷۶، آیه۹.    


۱.۱ - معنای علی حبه در آیه شریفه

ضمیر در «علی حبه» به طعام باز می‌گردد، یعنی در عین اینکه علاقه به طعام دارند آن را انفاق می‌کنند، و به این ترتیب شبیه چیزی است که در آیه ۹۲ سوره آل عمران آمده است(هرگز به حقیقت نیکوکاری نمی‌رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید).
[۶] آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.    

بعضی نیز گفته‌اند ضمیر مزبور به الله بر می‌گردد که در آیات گذشته آمده یعنی آنها به عشق پروردگار اطعام می‌کنند ولی با توجه به اینکه این مطلب در آیه بعد می‌آید معنی اول صحیحتر به نظر می‌رسد.
[۷] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۵، ص۳۵۲.    


۱.۲ - معنای اسیر

و مراد از مسکین و یتیم معلوم است، و مراد از اسیر هم همان معنایی است که از این اسم به ذهن می‌رسد، یعنی کسی که از اهل دار الحرب گرفتار مسلمین شده باشد. و اما اینکه بعضی منظور از اسیر را مسلمان اسیر شده در دست کفار و یا محبوس و یا برده و یا زنان اسیر در دست مردان دانسته‌اند، ادعاهایی است بدون هیچ دلیل، و به خاطر اثبات آن خود را به زحمت انداخته‌اند.

آنچه تنبه بدان لازم است این است که سیاق این آیات سیاق داستان سرائی است، داستان مردمی از مؤ منین که قرآن نامشان را ابرار خوانده، و از پاره‌ای کارهایشان یعنی وفای به نذر و اطعام مسکین و یتیم و اسیرشان خبر داده، ایشان را می‌ستاید، و وعده جمیلشان می‌دهد.
معلوم می‌شود سبب نزول این آیات هم همین داستان بوده، و این داستان در خارج واقع شده نه اینکه بخواهد یک قصه فرضی را جعل کند، آنگاه آثار خوب آن را بر شمرده، و کسانی را که آنچنان عمل کنند وعده جمیل بدهد.
نکته دیگری که باید بدان توجه داشت این است که در این آیات یکی از سه طایفه‌ای که به وسیله ابرار اطعام شده‌اند اسیر دانسته، و این خود شاهد بر آن است که آیات در مدینه نازل شده، و داستان بعد از هجرت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و قوت یافتن اسلام، و غلبه مسلمین بر کفار و مشرکین اتفاق افتاده، نه قبل از آن.
[۸] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲۰، ص۲۰۳.    


این برنامه منحصر به مسأله اطعام نیست که تمام اعمالشان مخلصانه و برای ذات پاک خداوند است و هیچ چشمداشتی به پاداش مردم و حتی تقدیر و تشکر آنها نیست، و اصولا در اسلام ارزش عمل به خلوص نیت است، و گرنه اعمالی که انگیزه‌های غیر الهی داشته باشد، خواه ریاکارانه باشد، و یا به خاطر هوای نفس ، و یا تشکر و قدردانی مردم، یا پاداش مادی، و هیچگونه ارزش معنوی و الهی ندارد.
[۹] تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۵، ص۳۵۴.    


کلمه وجه به معناى آن روى هر چیز است که رو به روى تو و یا هر کس دیگر باشد، و وجه خداى تعالى عبارت است از صفات فعلى خداى تعالى ، صفات کریمه اى که افاضه خیر بر خلق و خلقت و تدبیر و رزق آنها، و یا به عبارت جامع تر رحمت عامه او که قوام تمامى موجودات بدان است ،از آن صفات نشأت می‌گیرد، و بنابر این معنای اینکه عملی به خاطر وجه الله انجام شود این است که در انجام عمل این نتیجه منظور گردد که رحمت خدای تعالی و خشنودیش جلب شود، منظور تنها و تنها این باشد و ذره‌ای از پاداشهایی که در دست غیر خدای تعالی است منظور نباشد، و به همین جهت خانواده اطعامگر دنبال این سخن خود که «انما نطعمکم لوجه الله» اضافه کردند: «لا نرید منکم جزاء و لا شکورا» (ما از شما نه پاداشی می‌خواهیم، و نه حتی تشکری).
[۱۰] ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲۰، ص۲۰۳.    
[۱۱] تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص۳۵۷.    
[۱۲] الدر المنثور، سیوطی، ج۸، ص۳۷۱.    


۱. ↑ مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۱۰، ص۲۱۶.    
۲. ↑ تفسیر کشاف، زمخشری، ج۴، ص۶۶۷.    
۳. ↑ روح المعانی، آلوسی، ج۱۵، ص۱۷۱.    
۴. ↑ انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
۵. ↑ انسان/سوره۷۶، آیه۹.    
۶. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.    
۷. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۵، ص۳۵۲.    
۸. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲۰، ص۲۰۳.    
۹. ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۵، ص۳۵۴.    
۱۰. ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۲۰، ص۲۰۳.    
۱۱. ↑ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص۳۵۷.    
۱۲. ↑ الدر المنثور، سیوطی، ج۸، ص۳۷۱.    


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دانش‌نامه فرهنگ قرآن، برگرفته از مقاله «اخلاص اهل‌بیت».    



جعبه ابزار