• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ارزش حلم (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حلم به معنای نگهداری نفس و طبع از هیجان غضب است، و به معنای عقل نیز آمده است، در قرآن کریم ، واژه حلم به‌کار نرفته، اما از مشتقات آن، حلیم ، پانزده بار آمده است.


حلم و بردباری، از فضایل انسانهای صالح است: «رب هب لی من الصــلحین• فبشرنـه بغلـم حلیم؛
[۱] صافات/سوره۳۷، آیه۱۰۰.    
[۲] صافات/سوره۳۷، آیه۱۰۱.    
پروردگارا! به من از (فرزندان) صالح ببخش•ما او (ابراهیم) را به نوجوانی بردبار و پر استقامت بشارت دادیم.»
حلم به معنی خویشتنداری به هنگام هیجان غضب است، و از آنجا که این حالت از عقل و خرد ناشی می‌شود گاه به معنی عقل و خرد نیز به کار رفته، قابل توجه اینکه واژه حلیم پانزده مرتبه در قرآن مجید تکرار شده، ووصفی است برای خداوند جز در دو مورد که به صورت توصیفی برای ابراهیم و فرزندش در کلام خدا آمده است، و در یک مورد توصیفی است برای شعیب از زبان دیگران.
[۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۱۰۹.    
[۴] طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۲۹.    
[۵] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۶، ص۱۹۱.    
[۶] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۲۰.    
[۷] حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۴۱۹.    
[۸] سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۷، ص۱۰۲.    


حلم و بردباری، کاری پسندیده، حتی در دیدگاه کافران قوم شعیب بود: «قالوا یـشعیب... انک لانت الحلیم...؛
[۹] هود/سوره۱۱، آیه۸۷.    
گفتند ای شعیب...تو مرد بردبار و رشیدی هستی؟»
کسی که به راستی حلیم و رشید است در جلوگیری و نهی از هر کسی که به نظرش می‌رسد کار بدی می‌کند عجله نموده و در انتقام از کسی که به نظرش می‌رسد مجرم است شتاب نمی‌نماید، بلکه صبر می‌کند تا حقیقت امر برایش روشن گردد، این است معنای حلم و این است طرز رفتار شخص حلیم و همچنین کسی که به راستی رشید است در هیچ کاری که در آن ضلالت و سردرگمی است اقدام نمی‌کند و تو که مردی رشید هستی چگونه به مثل چنین عمل سفیهانه‌ای که صورتی جز جهالت و گمراهی ندارد اقدام کرده ای؟!
در این قسمت از آیه که او را مردی حلیم و رشید خواندند، چون از اینکه در جمله «انک لانت الحلیم الرشید»، مطلب را از سه راه تاکید کردند: یکی بوسیله حرف ان، و یکی بوسیله حرف لام، و یکی از این راه که خبر ان را جمله اسمیه آوردند، به دست می‌آید که خواسته‌اند به وجه قویتری حلم و رشد را برای آن جناب اثبات کنند تا ملامت و انکار عمل او و یا به عبارتی دیگر زشتی عمل او نمودارتر گردد زیرا عمل سفیهانه از هر کسی بد است ولی از کسی که حلیم و رشید است بدتر است و شخصی که دارای حلم و رشد است و هیچ شکی در حلم و رشد او نیست هرگز نباید به چنین عمل سفیهانه‌ای دست بزند و علیه حریت و استقلال فکری و عقیدتی مردم قیام نماید.
با این بیان روشن شد که بسیاری از مفسرین در تفسیر این آیه دچار چه اشتباهی شده‌اند که توصیف آن جناب به حلم و رشد را نیز از باب استهزاء گرفته و گفته‌اند: منظور قوم مدین از این توصیف این بوده که بگویند: تو نه حلم داری و نه رشد بلکه مردی جاهل و گمراهی.
[۱۰] طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۵۴۶.    
[۱۱] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۲، ص۴۶۸.    
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۳۳۲.    
[۱۳] حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۲، ص۳۹۲.    
[۱۴] سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۴، ص۴۶۷.    
[۱۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ص۲۰۶.    


۱. ↑ صافات/سوره۳۷، آیه۱۰۰.    
۲. ↑ صافات/سوره۳۷، آیه۱۰۱.    
۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۱۰۹.    
۴. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۲۹.    
۵. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۶، ص۱۹۱.    
۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۲۰.    
۷. ↑ حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۴۱۹.    
۸. ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۷، ص۱۰۲.    
۹. ↑ هود/سوره۱۱، آیه۸۷.    
۱۰. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۵۴۶.    
۱۱. ↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، ج۲، ص۴۶۸.    
۱۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۳۳۲.    
۱۳. ↑ حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۲، ص۳۹۲.    
۱۴. ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۴، ص۴۶۷.    
۱۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ص۲۰۶.    


فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ارزش حلم».    



جعبه ابزار