استبراء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طلب
برائت از
عیب و
نقص و
پاکی جستن از
آلودگی و
نجاست با
تلاش و
کوشش ویژه را استبراء گویند. از این عنوان در باب‌های
طهارت،
تجارت و
اطعمه و اشربه بحث شده
استبراء عبارت است از برائت جستن از عیب و نقص، و پاکی جستن از آلودگی و نجاست با تلاش و کوشش ویژه. چگونگی آن بر حسب آنچه استبراء از آن صورت می‌گیرد مانند
ادرار،
منی،
بارداری، خون
حیض و
حیوان نجاست‌خوار، متفاوت است.
موارد استبراء عبارت است از:
به قول مشهور،
استبراء از ادرار برای
مرد مستحب است. ظاهر کلمات فقها اختصاص
حکم یاد شده به مرد است؛ هر چند برخی به
تعمیم حکم نسبت به مرد و
زن تصریح کرده‌اند.
در چگونگی استبراء از ادرار، اقوالی بیان شده است. به قول مشهور، کیفیّت آن این است که مرد پس از
ادرار، سه بار از کنار
مخرج غایط تا بیخ
آلت و از بیخ آلت تا
ختنه‌گاه، محکم با
انگشت بکشد، سپس سه بار سر آلت را فشار دهد.
پاک بودن رطوبت بیرون آمده از
مخرج آلت پس از استبراء در صورت
مشکوک بودن آن و باطل نشدن
وضو به آن، از آثار این استبراء است.
رطوبت خارج شده از
مخرج بول زن حتی در صورت عدم استبراء نیز
محکوم به طهارت است.
در استبراء،
مباشرت شرط نیست.
همسر یا
کنیز انسان نیز می‌تواند این عمل را برای او انجام دهد.
رو به
قبله بودن در حال استبراء،
حرام نیست؛
هر چند از برخی جایز نبودن آن نقل شده است.
مستحب است استبراء با
دست چپ انجام گیرد.
در
وجوب یا استحباب
استبراء از منی اختلاف است. قول مشهور،
استحباب آن است.
به قول مشهور، استبراء از منی به مرد
اختصاص دارد.
در چگونگی استبراء از منی اقوالی مطرح شده است. ادرار پیش از
غسل به منظور
خروج باقی مانده منی از
مجرا، ادرار و استبراء از آن، و ادرار و در صورت عدم امکان آن، استبراء به نحو استبراء از بول از آن جمله است. مشهور میان متأخّران، قول نخست است.
چنانچه پس از غسل،
رطوبتی از
انسان خارج شود و نداند
منی است یا غیر آن، در صورتی که پیش از غسل، ادرار و استبراء از ادرار کرده باشد، نیاز به وضو و
اعادۀ غسل ندارد،
ولی اگر این عمل (ادرار و استبراء) را انجام نداده باشد، بر وجوب اعادۀ غسل ادّعای
اجماع شده است.
در صورت
ادرار بدون استبراء بنا بر قول نخست در کیفیّت استبراء -که مشهور بین متأخّران است- اعادۀ غسل لازم نیست هر چند باید وضو گرفته شود.
در وجوب غسل در فرض عکس آن یعنی استبراء بدون ادرار، اختلاف است.
به قول مشهور،
استبراء از حیض واجب است. مورد آن زمانی است که
خون پیش از ده روز در ظاهر قطع شود، ولی زن احتمال باقی ماندن آن را در داخل
فرج بدهد.
در این که وجوب یاد شده،
نفسی،
شرطی،
مقدّمی و یا
ارشادی است، اختلاف است.
کیفیّت استبراء از حیض -بنا بر آنچه به مشهور نسبت داده شده- آن است که
پنبه یا چیزی مانند آن را درون فرج قرار دهد و پس از اندکی صبر، بیرون آورد.
پس از انجام عمل استبراء، در صورتی که پنبه به خون یا
لکّۀ زرد رنگ آلوده نشده باشد، زن،
پاک است و غسل می‌کند. در غیر این صورت، باید صبر کند تا پاک شود.
واجب است
فروشنده پیش از فروختن
کنیز -در صورتی که با وی
آمیزش کرده باشد- و
خریدار پس از
خریدن، او را استبراء کند.
به قول مشهور، در حکم یاد شده، تفاوتی میان
بیع و سایر
اسباب تملیک و
تملّک مانند
هبه یا
اسیر کردن نیست.
مواردی که شخص
عادل یا به قول مشهور، فرد مورد
اطمینان از
استبراء کنیز خبر دهد، یا کنیز،
صغیر (کوچک‌تر از نه سال) یا
یائسه یا
حائض باشد و یا به قول مشهور، مالک توان آمیزش با او را نداشته باشد، از حکم یاد شده
استثنا شده است.
چگونگی
استبراء از بارداری، ترک آمیزش با کنیز به مدّت یک حیض است؛ البته اگر وی جزء زن‌هایی است که حیض می‌شوند. در غیر این صورت، باید آمیزش با وی به مدّت چهل و پنج
روز ترک شود.
گوشت و
شیر حیوان حلال‌گوشتی که به خوردن
مدفوع انسان عادت کرده است،
حرام و
مدفوع و ادرارش
نجس است، امّا به استبراء،
حلال و پاک می‌شود، این حکم شامل گوشت و
تخم پرندگان حلال‌گوشت نیز می‌شود، حتی به قول مشهور
ماهی نجاست‌خوار نیز همین حکم را دارد.
چگونگی این استبراء، جلوگیری حیوان از خوردن مدفوع و خوراندن
علوفۀ پاک به آن در مدّت استبراء است.
در مدّت زمان استبراء، اختلاف است. قول مشهور، چهل روز برای
شتر، بیست روز برای
گاو، ده روز برای
گوسفند، پنج روز برای
مرغابی، سه روز برای
مرغ و یک شبانه‌روز برای
ماهی است، برخی نیز تنها یک روز را بدون
شب آن کافی دانسته‌اند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۰۸.
