• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

استحباب انفاق (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



موارد متعددی در قرآن کریم به عنوان انفاق مستحب یاد شده است؛ از جمله : انفاق به دیگران، از مال خویش؛ انفاق از مال طیب؛ انفاق جهت تألیف قلوب؛ انفاق نهان و آشکار و ... .



انفاق به دیگران، از مال خویش، مستحب است: «الذین یؤمنون بالغیب ویقیمون الصلوة ومما رزقنـهم ینفقون• اولـئک علی هدی من ربهم واولـئک هم المفلحون؛ (پرهیزکاران) آنها هستند که به غیب (آنچه از حس پوشیده و پنهان است) ایمان می‌آورند، و نماز را بر پا می‌دارند و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنها روزی دادهایم انفاق می‌کنند•... • آنان را خداوند هدایت کرده، و آنهارستگارانند.»
«الذین اذا ذکر الله وجلت قلوبهم... ومما رزقنـهم ینفقون؛ همانها که وقتی نام خدا برده می‌شود دلهایشان مملو از خوف پروردگار می‌گردد و آنها که در برابر مصائبی که به آنان می‌رسد شکیبا و استوارند و آنها که نماز را بر پا می‌دارند و از آنچه روزیشان داده‌ایم انفاق می‌کنند.»
«اولـئک یؤتون اجرهم مرتین بما صبروا ویدرءون بالحسنة السیئة ومما رزقنـهم ینفقون؛ آنها کسانی هستند که اجر و پاداششان را به خاطر شکیبائیشان دو بار دریافت می‌دارند آنها به وسیله نیکیها بدیها را دفع می‌کنند، و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌نمایند.»
«تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفـا وطمعـا ومما رزقنـهم ینفقون؛پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می‌شود (بپا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند) پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند، و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.»
«والذین استجابوا لربهم واقاموا الصلوة وامرهم شوری بینهم ومما رزقنـهم ینفقون؛ و آنها که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده، و نماز را برپا داشته، و کارهایشان به طریق مشورت در میان آنها صورت می‌گیرد، و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.»
«وانفقوا من ما رزقنـکم من قبل ان یاتی احدکم الموت فیقول رب لولا اخرتنی الی اجل قریب فاصدق واکن من الصــلحین؛از آنچه به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید، پیش از آنکه مرگ یکی از شما فرا رسد، و بگوید پروردگارا! چرا مرا مدت کمی به تاخیر نینداختی، تا صدقه دهم و از صالحان باشم!»
===انفاق از مال طیب==
«یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من...؛ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آوردهاید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت! و بدانید خداوند، بینیاز و شایسته ستایش است.»
(برخی گفته‌اند: آیه یاد شده مربوط به صدقه مستحبی و برخی دیگر گفته‌اند: آیه شامل انفاق واجب و مستحبی می‌شود. )

۱.۱ - علم خداوند به انفاق

«وما انفقتم من نفقة او نذرتم من نذر فان الله یعلمه وما للظــلمین من انصار؛ و هر چیز را که انفاق می‌کنید، یا (اموالی را که) نذر کرده اید (در راه خدا انفاق کنید)، خداوند آنها را می‌داند. و ستمگران یاوری ندارند.»
«... وما تنفقوا من خیر فان الله به علیم؛ ...و هر چیز خوبی در راه خدا انفاق کنید، خداوند از آن آگاه است.»
«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون وما تنفقوا من شیء فان الله به علیم؛هرگز به (حقیقت) نیکوکاری نمیرسید مگر اینکه از آنچه دوست میدارید (در راه خدا) انفاق کنید، وآنچه انفاق می‌کنید خداوند از آن با خبر است.»
«وماذا علیهم لو ءامنوا بالله والیوم الاخر وانفقوا مما رزقهم الله وکان الله بهم علیما؛ چه می‌شد اگر به خدا و روز بازپسین ایمان می‌آوردند و از آنچه خدا به آنها روزی داده، (در راه او) انفاق می‌نمودند! ؟ و خداوند از (اعمال و نیات) آنها آگاه است.»
«ولا ینفقون نفقة صغیرة ولا کبیرة ولا یقطعون وادیـا الا کتب لهم لیجزیهم الله احسن ما کانوا یعملون؛ و هیچ مال کوچک یا بزرگی را (در این راه) انفاق نمی‌کنند و هیچ سرزمینی را (به سوی میدان جهاد و یا در بازگشت) نمی‌پیمایند، مگر اینکه برای آنها نوشته می‌شود تا خداوند آن را به عنوان بهترین اعمالشان پاداش دهد.»

۱.۲ - انفاق جهت تألیف قلوب

«لیس علیک هدهم ولـکن الله یهدی من یشاء وما تنفقوا من خیر فلانفسکم وما تنفقون الا ابتغاء وجه الله وما تنفقوا من خیر یوف الیکم وانتم لاتظلمون؛ هدایت آنها (به طور اجبار،) بر تو نیست، (بنابراین، ترک انفاق به غیر مسلمانان، برای اجبار به اسلام، صحیح نیست،) ولی خداوند، هر که را بخواهد (و شایسته بداند)، هدایت می‌کند. و آنچه را از خوبیها و اموال انفاق می‌کنید، برای خودتان است، (ولی) جز برای رضای خدا، انفاق نکنید! و آنچه از خوبیها انفاق می‌کنید، (پاداش آن) به طور کامل به شما داده می‌شود، و به شما ستم نخواهد شد.»

۱.۳ - انفاق نهان و آشکار

«الذین ینفقون امولهم بالیل والنهار سرا وعلانیة فلهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون؛ آنها که اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند، مزدشان نزد پروردگارشان است، نه ترسی بر آنهاست، و نه غمگین می‌شوند.»
«قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة وینفقوا مما رزقنـهم سرا وعلانیة من قبل ان یاتی یوم لا بیع فیه ولا خلـل؛ بگو به بندگان من که ایمان آورده‌اند، نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم پنهان و آشکار انفاق کنند پیش از آنکه روزی فرا رسد که نه در آن خرید و فروش است و نه دوستی (نه با مال می‌توانند از چنگال کیفر خدا رهائی یابند و نه با پیوندهای مادی).»
«ضرب الله مثلا عبدا مملوکـا لا یقدر علی شیء ومن رزقنـه منا رزقـا حسنـا فهو ینفق منه سرا وجهرا هل یستوون...؛خداوند مثالی زده: برده مملوکی را که قادر بر هیچ چیز نیست، و انسان (با ایمانی) را که رزق نیکو به او بخشیده است، و او پنهان و آشکار از آنچه خدا به او داده انفاق می‌کند، آیا این دو نفر یکسانند؟...»

۱.۴ - بهترین سرمایه

«قل اؤنبئکم بخیر من ذلکم للذین اتقوا عند ربهم جنـت تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها وازوج مطهرة ورضون من الله والله بصیر بالعباد• الذین یقولون ربنا... • الصـبرین والصـدقین والقـنتین والمنفقین...؛بگو: آیا شما را از چیزی آگاه کنم که از این (سرمایه‌های مادی)، بهتر است؟ برای کسانی که پرهیزکاری پیشه کرده‌اند، (و از این سرمایه‌ها، در راه مشروع و حق و عدالت، استفاده می‌کنند،) در نزد پروردگارشان (در جهان دیگر)، باغهایی است که نهرها از پای درختانش می‌گذرد، همیشه در آن خواهند بود، و همسرانی پاکیزه، و خشنودی خداوند (نصیب آنهاست). و خدا به (امور) بندگان، بیناست•... • همان کسانی که می‌گویند: پروردگارا! ... • آنها که (در برابر مشکلات، و در مسیر اطاعت و ترک گناه،) استقامت می‌ورزند، راستگو هستند، (در برابر خدا) خضوع، و (در راه او) انفاق می‌کنند...»

۱.۵ - انفاق در سختی و آسانی

«الذین ینفقون فی السراء والضراء...؛همانها که در توانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند؛ و خشم خود را فرو می‌برند؛ و از خطای مردم می‌گذرند، و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»

۱.۶ - انفاق از مال ارث

«واذا حضر القسمة اولوا القربی والیتـمی‌والمسـکین فارزقوهم منه...؛و اگر به هنگام تقسیم (ارث) خویشاوندان (و طبقه‌ای که ارث نمی‌برند) و یتیمان و مستمندان حضور داشته باشند، چیزی از آن اموال را به آنها بدهید و با آنها به طرز شایسته سخن بگویید!»

۱.۷ - انفاق نمازگزاران

«الذین یقیمون الصلوة ومما رزقنـهم ینفقون؛آنها که نماز را بر پا می‌دارند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.»

۱.۸ - پاداش انفاق

«... وما انفقتم من شیء فهو یخلفه وهو خیر الرزقین؛... و هر چیزی را (در راه او) انفاق کنید جای آن را پر میکند و او بهترین روزی دهندگان است.»
«ءامنوا بالله ورسوله وانفقوا مما جعلکم مستخلفین فیه فالذین ءامنوا منکم وانفقوا لهم اجر کبیر؛ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و از آنچه شما را نماینده (خود) در آن قرار داده انفاق کنید (زیرا) کسانی که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند اجر بزرگی دارند.»
«... وانفقوا خیرا لانفسکم ومن یوق شح نفسه فاولـئک هم المفلحون؛ بنابراین تا آنجا که در توان دارید تقوای الهی پیشه کنید، و گوش دهید و اطاعت نمائید، و انفاق کنید که برای شما بهتر است، و آنها که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگار و پیروزند.»


حکم انفاق مال به یتیمان (قرآن)، در قرآن کریم به انفاق مال به یتیمان سفارش شده است.


در قرآن کریم انفاق مال در سختیها و آسانیها از علائم پرهیزگاران برشمرده شده است: «وسارعوا الی مغفرة من ربکم وجنة عرضها السمـوت والارض اعدت للمتقین• الذین ینفقون فی السراء والضراء... والله یحب المحسنین؛ شتاب کنید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان؛ و بهشتی که وسعت آن، آسمانها و زمین است؛ و برای پرهیزگاران آماده شده است• همانها که در توانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند...و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»


در قرآن مجید یکی از مواردی که باید از آن انفاق شود، داراییهای مازاد بر مؤنه سال معرفی شده است: «... ویسـلونک ماذا ینفقون قل العفو...؛درباره شراب و قمار از تو سؤ ال می‌کنند، بگو: در آنها گناه و زیان بزرگی است، و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بر دارد، (ولی) گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از مازاد نیازمندی خود. این چنین خداوند آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید!» (از امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده است: مقصود از «عفو» مازاد هزینه و مؤنه بر سال است.)


خداوند متعال در قرآن مجید امر به انفاق از اموال مرغوب و طیب فرموده است: «یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولا تیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بـاخذیه الا ان تغمضوا فیه...؛ای کسانی که ایمان آوردهاید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت) به دست آوردهاید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساختهایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت ! و بدانید خداوند، بینیاز و شایسته ستایش است.»


۱. بقره/سوره۲، آیه۳.    
۲. بقره/سوره۲، آیه۵.    
۳. حج/سوره۲۲، آیه۳۵.    
۴. قصص/سوره۲۸، آیه۵۴.    
۵. سجده/سوره۳۲، آیه۱۶.    
۶. شوری/سوره۴۲، آیه۳۸.    
۷. منافقون/سوره۶۳، آیه۱۰.    
۸. بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۱۹۱.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳۲.    
۱۱. طباطبائی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۰۳.    
۱۲. بقره/سوره۲، آیه۲۷۰.    
۱۳. بقره/سوره۲، آیه۲۷۳.    
۱۴. طباطبائی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۱۲.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵۵.    
۱۶. آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.    
۱۷. طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۳، ص۵۳۲.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۱۱.    
۱۹. نساء/سوره۴، آیه۳۹.    
۲۰. توبه/سوره۹، آیه۱۲۱.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۲۷۲.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵۳.    
۲۳. طباطبائی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۱۵.    
۲۴. بقره/سوره۲، آیه۲۷۴.    
۲۵. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۱.    
۲۶. نحل/سوره۱۶، آیه۷۵.    
۲۷. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵ - ۱۷.    
۲۸. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۴.    
۲۹. نساء/سوره۴، آیه۸.    
۳۰. انفال/سوره۸، آیه۳.    
۳۱. سبا/سوره۳۴، آیه۳۹.    
۳۲. حدید/سوره۵۷، آیه۷.    
۳۳. تغابن/سوره۶۴، آیه۱۶.    
۳۴. طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۵۱۸.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۲۰۹.    
۳۶. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۳.    
۳۷. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۴.    
۳۸. بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.    
۳۹. اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان، ج۱، ص۱۹۸.    
۴۰. بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم انفاق».    



جعبه ابزار