استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از گونه‌های
مجاز لغوی ، استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر است.
قراردادن
اسم ظاهر به جای
ضمیر ،
جایز و نزد ادیبان، از گونه‌های
مجاز است؛ در حالی که
اصل این است که در صورت نیاز به تکرار اسم ظاهر، به جای آن ضمیر آورده شود؛ ولی گاهی برخلاف اصل، خود اسم ظاهر تکرار می‌شود.
این خلاف اصل، به خاطر انگیزه‌هایی است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
قصد
تعظیم ؛ مانند:
الف) (... واتقوا الله ویعلمکم الله والله بکل شیء علیم)؛ «و از
خدا پروا کنید، و خدا (بدین گونه) به شما
آموزش می‌دهد، و خدا به هر چیزی داناست».
ب) (قل هو الله احد الله الصمد)؛ «بگو اوست خدای
یگانه ، خدای
صمد (ثابت متعالی) ».
در این
آیات ، لفظ جلاله «
الله » به جای ضمیر برای تعظیم تکرار شده است.
قصد
تحقیر ؛ مانند: (... اولئک حزب الشیطان الا ان حزب الشیطان هم الخاسرون)؛ «آنان
حزب شیطانند آگاه باش که حزب
شیطان همان زیانکارانند».
در این
آیه ، «حزب الشیطان» برای تحقیر تکرار شده است.
قصد عموم؛ مانند: (وما ابریء نفسی ان النفس لامارة بالسوء...)؛ «و من
نفس خود را
تبرئه نمی‌کنم چرا که نفس قطعا به بدی
امر می‌کند مگر کسی را که خدا رحم کند».
در این آیه، «النفس» به جای ضمیر آمده است.
فرهنگ‌نامه علوم قرآني، برگرفته از مقاله «استعمال اسم ظاهر به جای ضمیر».
