• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسماعیل بن ابراهیم عقیلی‌جبرتی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


جبرتی، اسماعیل بن ابراهیم، عارف و عالم بزرگ یمنی قرن هشتم و مؤسس طریقت جبرتیه می‌باشد.


نام کامل او اسماعیل بن ابراهیم بن عبدالصمد هاشمی عقیلی جبرتی است. وی در ۷۲۲ در شهر زبید یمن به دنیا آمد. نسبش به عقیل ، برادر امام علی علیه‌السلام، می‌رسد. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. در جوانی به تحصیل علم پرداخت و به زهد و عبادت مشغول شد و از بدو جوانی با استادان بزرگی همنشین بود و در علم و فضل سرآمد زمان خود شد.
[۱] ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ،ج۵، ص۱۶۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.
[۲] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۳] محمد شوکانی، البدرالطالع، ج۱، ص۱۳۹، بیروت: دارالمعرفه.
گفته شده ابوبکر بن علی بن عمر اَهدَل، شیخ و استاد جبرتی بوده است ولی باتوجه به وفات ابوبکر اهدل در ۷۰۰ هجری
[۴] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص،ج۱، ص۳۸۳، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۵] محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری، ج ۲، ص۳۲، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
در صحت این گفته تردید هست.

از شاگردان و یاران جبرتی این اشخاص بوده اند: ۱) احمد بن ردّاد معروف به ابن ردّاد (متوفی ۸۲۱)، فقیه و عالم و صوفی و قاضی معروف یمنی، که شیخ اسماعیل چهار سال پیش از وفاتش در حضور بعضی مشایخ و مریدان وی را به جانشینی خود بر گزید.
[۶] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۲، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۷] الفکر الصوفی بین عبدالکریم الجیلی و کبار الصوفیة،ج۱، ص۶۰، قاهره ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
ابن ردّاد آثار بسیاری دارد از جمله: موجبات الرحمة و عزائم المغفرة، در فضائل اذکار و عبادات ،
[۸] حاجی خلیفه، ج ۲، ستون ۱۸۹۸
[۹] عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین،ج۱، ص۱۷۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
القواعد الوفیة فی اصل حکمة خرقة الصوفیة،
[۱۰] حاجی خلیفه، ج ۲، ستون ۱۳۶۰
[۱۱] عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۷۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
وسیلة المَلهوف الی الله تعالی ثم الی أهل المعروف، و عُدّة المسترشدین اولی الالباب من الزَیْغ و الزَعِل و الشک و الارتیاب.
[۱۲] عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین،ج۱، ص۱۷۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
) عبدالکریم جیلی (متوفی ۸۲۶)، عالم و فیلسوف بزرگ گیلانی، که ظاهراً شیخ اسماعیل التفات خاصی به او نشان می‌داد و جیلی نیز در بسیاری از آثارش از او به بزرگی یاد کرده، جیلی حتی قصیده‌ای طولانی نیز در مدح جبرتی سروده است.
[۱۳] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل، ج۲، ص۴۳ـ۴۴، مصر ۱۳۰۴.
[۱۴] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۲۴، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۱۵] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص۳۵، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۱۶] سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، ج۱، ص۵۴۶، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۱۷] سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، ج۱، ص۵۵۶، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۱۸] سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی،ج۱، ص۵۵۸ ـ۵۵۹، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
شیخ محمد مِزجاجی (متوفی ۸۲۹)، مورخ یمنی. ۴) ابوبکر حکاک، شاعر و صوفی اهل یمن. ۵) احمد حبایبی. ۶) قطب الدین مزاحم.
[۱۹] ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ، ج۷، ص۳۲۹ـ۳۳۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.
[۲۰] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۶، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲۱] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۳۳۴، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲۲] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۲،چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۲۳] محمدعلی ابوریان، الحرکة الصوفیة فی الاسلام، ج۱، ص۲۸۳، اسکندریه ۱۹۹۴.


جبرتی را صاحب احوال و کرامات بسیار دانسته و گفته‌اند که هیچ‌کس از حیث مقام و تعداد مریدان در یمن هم سطح او نبوده است.
[۲۴] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۲،بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲۵] محمدبن عبدالرحمان سخاوی،الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،ج۲، ص۲۸۲، قاهره ۱۳۵۳ـ ۱۳۵۵.
ازاین رو، وی را شیخ الشیوخ طریقت و پیشوای اهل حقیقت خوانده‌اند.
[۲۶] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
و مردم از همه گروهها نزد او رفت و آمد داشتند. برخی برای عبادت و گرفتن ذکر ، برخی برای رفع حاجات خود و عده‌ای نیز برای سماع نزد او می‌رفتند.
[۲۷] محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،ج۲، ص۲۸۲، قاهره ۱۳۵۳ـ ۱۳۵۵.
[۲۸] محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری، ج ۲، ص۱۲۷، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
جیلی از او با نام ابوالمعروف و القابی همچون سیدالاولیاء، قطب کامل، غریب الاولیاء، قطب اکبر و کبریت احمر یاد کرده است.
[۲۹] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل، ج۲، ص۴۳، مصر ۱۳۰۴.
[۳۰] عبدالکریم الجیلی: فیلسوف الصوفیة، ج۱، ص۲۶، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۳۱] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
عبدالرحمان بن زکریا، از فقهای آن عصر، نیز وی را نقادالاولیاء خطاب نموده و گفته است کسی در شام و یمن و عراق و حرمین شریفین مانند اسماعیل جبرتی یافت نمی‌شود.
[۳۲] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۴، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۳۳] اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۵۹۴، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
بسیاری از علما و حکمرانان، از جمله سلطان اشرف، از مریدان او بودند.
[۳۴] عبدالرحمان بعکر، کواکب یمنیّة فی سماءالاسلام، ج۱، ص۴۴۷، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.


جبرتی مخالفانی نیز داشت، از جمله شیخ عبدالرحیم أمیوطی و همچنین احمد ناشری که از علما بود و با جبرتی و طریقت وی عناد می‌ورزید اما به سبب حمایت سلطان اشرف از جبرتی مخالفتش بی نتیجه ماند.
[۳۵] محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری،ج ۳، ص ۱۲۶، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
عالمی به نام صالح المصری نیز به این دلیل که در یکی از منظومه‌هایش از جبرتی انتقاد کرده بود، به هند تبعید شد.
[۳۶] ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ، ج۵، ص۱۶۲ـ۱۶۳ و پانویس ۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.


جبرتی از پیروان مکتب ابن عربی بود و اظهار می‌داشت که سالک نباید از مطالعه کتب ابن عربی غافل بماند.
[۳۷] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، مراتب الوجود و حقیقة کل موجود،ج۱، ص۸ ـ۹، قاهره: مکتبة الجندی.
او به شاگردان خود توصیه می‌کرد همیشه نسخه‌ای از فصوص الحکم ابن عربی را به همراه داشته باشند. همچنین به خواندن سوره یس در بر آورده شدن حاجات و رفع مشکلات تأکید می‌کرد؛ ازاین رو، پیروان وی به «اهل یس» معروف‌اند.
[۳۸] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۸ ـ۹، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۳۹] یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۵۹۳، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.


در باره ذکر و اسم اعظم و سماع نیز آرا و سخنان بسیاری از او نقل شده است. وی معتقد بود هرکس گشایشی از هر اسمی یابد آن اسم در حق او اسم اعظم است، زیرا اسم اعظم همان چیزی است که به واسطه آن دعا مستجاب می‌شود. وی سماع را موجب گشایش می‌دانست و می‌گفت به میزان توجه به اوراد و دانستن معانی آن‌ها در حین سماع، خداوند به انسان توجه می‌کند.
[۴۰] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص،ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۵، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۴۱] اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء،ج۱، ص۵۹۲، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
[۴۲] ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۵، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.


از آثار شیخ اسماعیل جبرتی اطلاعی در دست نیست، تنها گفته شده است که مریدان شیخ، کرامات وی را در کتابی (که نام آن معلوم نیست) گردآوری نموده‌اند.
[۴۳] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص،ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.


جبرتی در ۸۰۶ وفات یافت و در باب السهام در شهر زبید دفن شد و برایش آرامگاه باشکوهی ساختند. مسجد معروفی نیز در شهر زبید به نام شیخ جبرتی احداث شده و در مجاورت آن مدرسه بزرگی برای صوفیه ، آن هم به نام او، بنا گردیده که به احیای تصوف در یمن کمک بسیاری کرده است.
[۴۴] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة،مقدمة غنیمی، ص ۲۰ـ۲۱، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۴۵] سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، ج۱، ص۵۶۳، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.

او را حامی معنوی شهر زبید دانسته‌اند.
[۴۶] د. ا. د. ترک، ص ۱۹۳.


پس از مرگ اسماعیل جبرتی، طریقت جبرتیه را فرزندش، رضی الدین ابوبکر صدیق (متوفی ۸۲۳)، و پس از او نوه اش، اسماعیل بن ابی بکر ( متوفی ۸۷۵)، که فقط پانزده سال داشت و در کسب علم و معارف دینی سرآمد زمان خود بود،
[۴۷] احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۶ـ۱۰۷، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
ادامه دادند. جبرتیه را شاخه‌ای از اهدلیه منسوب به ابوالحسن علی بن عمر اَهْدَل حسینی، دانسته اند،
[۴۸] د. ا. د. ترک، ص ۱۹۳.
هر دو طریقت به ابن عربی گرایش دارند .
[۴۹] عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۰، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۵۰] د. ا. د. ترک، ص ۱۹۳.


(۱) ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.
(۲) محمدعلی ابوریان، الحرکة الصوفیة فی الاسلام، اسکندریه ۱۹۹۴.
(۳) عبدالرحمان بعکر، کواکب یمنیّة فی سماءالاسلام، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۴) سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۵) عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل، مصر ۱۳۰۴.
(۶) عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، مراتب الوجود و حقیقة کل موجود، قاهره: مکتبة الجندی.
(۷) عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۸) حاجی خلیفه.
(۹) احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
(۱۰) یوسف زیدان، عبدالکریم الجیلی: فیلسوف الصوفیة، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۱۱) یوسف زیدان، الفکر الصوفی بین عبدالکریم الجیلی و کبار الصوفیة، قاهره ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
(۱۲) محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، قاهره ۱۳۵۳ـ ۱۳۵۵.
(۱۳) محمد شوکانی، البدرالطالع، بیروت: دارالمعرفه.
(۱۴) عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
(۱۵) محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
(۱۶) یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.

۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ،ج۵، ص۱۶۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.
۲. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۳. ↑ محمد شوکانی، البدرالطالع، ج۱، ص۱۳۹، بیروت: دارالمعرفه.
۴. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص،ج۱، ص۳۸۳، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۵. ↑ محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری، ج ۲، ص۳۲، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
۶. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۲، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۷. ↑ الفکر الصوفی بین عبدالکریم الجیلی و کبار الصوفیة،ج۱، ص۶۰، قاهره ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
۸. ↑ حاجی خلیفه، ج ۲، ستون ۱۸۹۸
۹. ↑ عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین،ج۱، ص۱۷۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
۱۰. ↑ حاجی خلیفه، ج ۲، ستون ۱۳۶۰
۱۱. ↑ عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۷۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
۱۲. ↑ عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین،ج۱، ص۱۷۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
۱۳. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل، ج۲، ص۴۳ـ۴۴، مصر ۱۳۰۴.
۱۴. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۲۴، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۱۵. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص۳۵، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۱۶. ↑ سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، ج۱، ص۵۴۶، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۱۷. ↑ سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، ج۱، ص۵۵۶، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۱۸. ↑ سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی،ج۱، ص۵۵۸ ـ۵۵۹، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۱۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ، ج۷، ص۳۲۹ـ۳۳۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.
۲۰. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۶، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲۱. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۳۳۴، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲۲. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۲،چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۲۳. ↑ محمدعلی ابوریان، الحرکة الصوفیة فی الاسلام، ج۱، ص۲۸۳، اسکندریه ۱۹۹۴.
۲۴. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۲،بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲۵. ↑ محمدبن عبدالرحمان سخاوی،الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،ج۲، ص۲۸۲، قاهره ۱۳۵۳ـ ۱۳۵۵.
۲۶. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲۷. ↑ محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،ج۲، ص۲۸۲، قاهره ۱۳۵۳ـ ۱۳۵۵.
۲۸. ↑ محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری، ج ۲، ص۱۲۷، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
۲۹. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل، ج۲، ص۴۳، مصر ۱۳۰۴.
۳۰. ↑ عبدالکریم الجیلی: فیلسوف الصوفیة، ج۱، ص۲۶، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۳۱. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۳۲. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۴، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۳۳. ↑ اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۵۹۴، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۳۴. ↑ عبدالرحمان بعکر، کواکب یمنیّة فی سماءالاسلام، ج۱، ص۴۴۷، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۳۵. ↑ محمد عبدالرووف بن تاج العارفین مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، أو، طبقات المناوی الکبری،ج ۳، ص ۱۲۶، چاپ عبدالحمید صالح حمدان، قاهره (۱۹۹۴).
۳۶. ↑ ابن حجر عسقلانی، انباءالغمر بابناءالعمر فی التاریخ، ج۵، ص۱۶۲ـ۱۶۳ و پانویس ۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ـ۱۳۹۶/ ۱۹۶۷ـ۱۹۷۶.
۳۷. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، مراتب الوجود و حقیقة کل موجود،ج۱، ص۸ ـ۹، قاهره: مکتبة الجندی.
۳۸. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۸ ـ۹، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۳۹. ↑ یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۵۹۳، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۴۰. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص،ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۵، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴۱. ↑ اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء،ج۱، ص۵۹۲، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۴۲. ↑ ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۵، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۴۳. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص،ج۱، ص۱۰۱، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴۴. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة،مقدمة غنیمی، ص ۲۰ـ۲۱، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۴۵. ↑ سهیله عبدالباعث ترجمان، نظریة وحدة الوجود بین ابن عربی و الجیلی، ج۱، ص۵۶۳، منشورات مکتبة خزعل، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۴۶. ↑ د. ا. د. ترک، ص ۱۹۳.
۴۷. ↑ احمدبن احمد زبیدی، طبقات الخواص: اهل الصدق و الاخلاص، ج۱، ص۱۰۶ـ۱۰۷، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۴۸. ↑ د. ا. د. ترک، ص ۱۹۳.
۴۹. ↑ عبدالکریم بن ابراهیم جیلی، المناظر الالهیة، مقدمة غنیمی، ص ۳۰، چاپ نجاح محمود غنیمی، قاهره ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۵۰. ↑ د. ا. د. ترک، ص ۱۹۳.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «اسماعیل بن ابراهیم عقیلی‌جبرتی»، شماره۴۴۶۸.    



جعبه ابزار