اطعمه و اشربه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اطعمه و اشربه یکی از اقسام احکام، در اسلام است.

---

«اطْعِمَة» یعنی خوردنی‏ها و «اشْرِبَة» یعنی آشامیدنی‏‌ها.

---

منظور فقها از منعقد کردن این باب، بیان خوراکی‏ها و نوشیدنی‏های حلال و حرام است.

---

از نظر اسلام، به طور کلّی، «طیبات- یعنی اشیای مفید و متناسب- برای انسان، حلال و «خبائث»- یعنی چیزهای پلید و نامتناسب- برای انسان، حرام است. دین مقدس اسلام به بیان این قاعده کلی قناعت نکرده و به صراحت، چیزهایی را ذکر کرده که از خبائث است و باید از آن‏ها اجتناب شود و یا از طیّبات است که استفاده از آن‏ها حلال و بلامانع است.

---

چیزهای خوراکی به طور کلّی، به دو قسم «حیوانی» و «غیر حیوانی» تقسیم می‏شود.

۴.۱ - احکام خوراکی‌های حیوانی

خوراکی‌های حیوانی به دو قسم حیوانات دریایی و حیوانات خشکی تقسیم می شود.

۴.۱.۱ - حیوانات دریایی

از حیوانات دریایی فقط ماهی و پرنده دریایی حلال است، به شرط این که ماهی دارای «فلس» و پرنده دریایی نیز دارای اوصافی باشد که در حلال بودن دیگر پرندگان معتبر است، اگر چه ماهی خوار باشد.
تخم ماهی نیز در حکم خود ماهی است؛ یعنی تخم ماهیِ حلال گوشت، حلال و تخم ماهی حرام گوشت، حرام است.

۴.۱.۲ - حیوانات خشکی

الف) از حیوانات خشکی اهلی، گاو، گوسفند و شتر، حلال و اسب، قاطر و الاغ، مکروه و سگ و گربه حرام است.
ب) از حیوانات خشکی وحشی، همه درندگان از قبیل شیر، پلنگ، گرگ، روباه و حیوانات مسخ شده مانند فیل، خرس و میمون حرام است.
همچنین خرگوش (اگر چه درنده نیست) و همه انواع حشرات و خزندگان مثل مار، عقرب و سوسمار حرام است.
ولی حیواناتی مانند آهو، گوزن، قوچ، گاو و الاغ وحشی (گورخر) حلال است.
ج) از پرندگان نیز گوشت همه انواع کبوتر و گنجشک، حلال و گوشت همه پرندگانی که دارای چنگال هستند حرام است.

۴.۱.۳ - ملاک تشخیص پرنده حلال گوشت

در مواردی که به حلال یا حرام گوشت بودن پرنده‏ای تصریح نشده دو چیز وسیله تشخیص حلال یا حرام بودن آن است:
۱- پرنده‏ای که هنگام پرواز، بال زدن آن از صاف نگه داشتن آن بیشتر باشد، حلال و اگر به عکس آن باشد، حرام است.
۲- پرنده‏ای که «چینه دان» یا «سنگدان» و یا «سیخک پشت پا» داشته باشد حلال و گرنه حرام است.

۴.۱.۴ - اجزاء حرام حیوانات

چهارده چیز از اجزای حیوان حلال گوشت، حرام است. همچنین ادرار و شیر حیوان حرام گوشت و تخم پرندگان حرام گوشت، حرام است.

۴.۲ - احکام خوراکی‌های غیر حیوانی‏

۴.۲.۱ - خوردن و آشامیدن عین نجس و متنجّس

خوردن و آشامیدن هر نوع «نجس العین» و «متنجس» (چیز پاکی که در اثر برخورد با چیز ناپاکی نجس شود)- چه جامد باشد چه مایع- حرام است.

۴.۲.۲ - خوردن خوراکی مضر برای انسان

۱)هر چیزی که برای انسان ضرر داشته باشد خوردن آن حرام است، خواه آن ضرر قطعی باشد یا ظنی و یا احتمالی که عقلا به آن اعتنا می‏کنند و خواه ضرر آن فوری باشد یا به تدریج و پس از مدتی طولانی.
۲)چیزی که یک بار یا دو بار مصرف کردن آن ضرر ندارد، ولی تکرار و اعتیاد به آن ضرر دارد، تکرار و معتاد شدن به آن چیز حرام است.

۴.۲.۳ - خوردن خاک و گل و مسکرات

خوردن خاک و گِل و نوشیدن شراب و آبجو و هر مسکر (مست کننده) حرام است، به خصوص خوردن شراب از گناهان بزرگی است که در روایات اسلامی، مورد مذمت شدید قرار گرفته است.

۴.۲.۴ - خوردن مال مردم

همچنین خوردن مال دیگری بدون رضایت صاحبش حرام است.

---

در حال ضرورت، همه محرمات به اندازه رفع ضرورت حلال می‏شود.

---