• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ام المؤمنین جویریه بنت حارث

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بعد از ازدواج با زینب بنت جحش،
[۱] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۲۶۳.    
در سال ششم هجری با ام‌المؤمنین جویریه بنت حارث، ازدواج کردند. ‌جویریه در ابتدا، همسر مسافع بن صفوان
[۲] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۵.    
بود که در جنگ مریسیع کشته شده بود، وی از مردم طائفه بنی‌مصطلق بود که در این جنگ، به اسارت سپاه اسلام درآمده بودند؛ رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را آزاد کرده، سپس با او ازدواج کردند. ‌


نام‌ اصلی‌ جُوَیریه‌ بنت‌ حارث‌ بَرَّه‌ بود (به‌معنای‌ حلقه‌ در بینی‌، و درباره زن‌، کنایه‌ از زن‌ زیبایی‌ است‌ که‌ همسر خود را در بند خود می‌آورد) که‌پیامبر اکرم‌ بعد از ازدواج‌ با او، به‌ سبب‌ ناخوشایند داشتن‌ این‌ نام‌، آن‌ را به‌ جویریه (مصغر جاریه) تغییر دادند.
[۳] واقدی‌، محمدبن‌ عمر، کتاب‌ المغازی‌ للواقدی، چاپ‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌ ۱۹۶۶، ج۱، ص۴۱۲.    
[۴] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری (بیروت‌)، ج۸، ص۱۱۸ ۱۱۹.    

او نیز همچون‌ دیگر همسران‌ پیامبر ملقب‌ به‌ ام المؤمنین‌ بود و چون‌ به‌ قبیله بنی ‌مُصْطَلَق، از منطقه خُزاعَه، تعلق‌ داشت‌ نسبت‌های‌ مصطلقیه و خزاعیه را برای‌ وی‌ ذکر کرده‌اند.
[۵] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۱.    
[۶] عسقلانی‌، ابن حجر، الاصابه فی‌ تمییز الصحابه، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲، ج۷، ص۵۶۵.


بنا بر گزارش‌ واقدی‌
[۷] واقدی‌، محمدبن‌ عمر، کتاب‌ المغازی‌ للواقدی، چاپ‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌ ۱۹۶۶، ج۱، ص۴۰۴۴۱۲.    
و ابن‌سعد
[۸] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى (بیروت‌)، ج۸، ص۹۲ـ۹۳.
[۹] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى (بیروت‌)، ج۱، ص۱۱۶ ـ۱۱۷.
، جویریه دختر حارث ‌بن‌ ابی‌ ضرار، رئیس‌ قبیله بنی‌ مصطلق‌، بود و در غزوه بنی‌ مصطلق‌ که‌ همسرش کشته‌ شد و خودش‌ به‌ اسارت‌ در آمد، از رسول‌اکرم‌ درخواست‌ کمک‌ کرد، پیامبر وی‌ را خرید و آزاد کرد، اما جویریه‌ پس‌ از آزادی‌، به‌ پیشنهاد پیامبر، به‌ عقد حضرت‌ در آمد.
پیامبر (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم‌) به‌ عنوان‌ مهریه او، چهل‌ تن‌ را آزاد کردند و به‌ روایتی‌، مسلمانان‌ در تأسی‌ به‌ پیامبر، همگی‌ اسیران‌ این‌ جنگ‌ را آزاد کردند.

با توجه‌ به‌ این‌ گفته جویریه‌، که‌ وی‌ هنگام‌ ازدواج‌ با پیامبر بیست‌ ساله‌ بوده‌
[۱۰] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری (بیروت‌)، ج۸، ص۱۲۰.    
، تاریخ‌ تولد او دو سال‌ قبل‌ از بعثت‌ پیامبر (پانزده‌ سال‌ قبل‌ از هجرت‌) بوده‌ است.

نام‌ جویریه‌ در سلسله‌ سند برخی‌ روایات‌ آمده‌ است‌..
[۱۱] بخاری‌، محمدبن‌ اسماعیل‌، صحیح‌ البخاری، (چاپ‌ محمد ذهنی‌ افندی)، استانبول‌ ۱۴۰۱/۱۹۸۱، ج۲، ص۲۴۸.
[۱۲] عسقلانی‌، ابن‌حجر ، الاصابه فی‌ تمییز الصحابه، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲، ج۷، ص۵۶۶ـ۵۶۷.

از جمله‌ راویان‌ او، عبد اللّه‌ بن‌ عباس‌ (متوفی‌ ح ۷۰) و مجاهد بن‌ جَبر مکی‌ (متوفی‌ ۱۰۴) بودند.
[۱۳] مزّی‌، یوسف‌ بن‌ عبدالرحمان‌ ، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال، چاپ‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌ ۱۴۲۲/۲۰۰۲، ج۳۵، ص۱۴۶.

در برخی‌ اخبار در سبب‌ نزول‌ آیه ۵۱ سوره احزاب‌،
[۱۴] احزاب/سوره۳۳، آیه۵۱.    
که‌ پیامبر را در طلاق‌ همسرانش ‌مخیر کرده‌، جویریه‌ یکی‌ از آن‌ همسران‌ پیامبر ذکر شده‌ است‌ که‌ پس‌ از نزول‌ این‌ آیه‌، پیامبر از آنان‌ کناره‌گیری‌ نمود.
[۱۵] طبری‌، محمد بن جریر، تفسیر جامع البیان،‌ذیل‌ آیه‌۵۱،سوره احزاب، ج۲۰، ص۲۹۱.    
[۱۶] طبرسی‌، فضل بن الحسن، تفسیر مجمع البیان، ذیل‌ آیه‌۵۱،سوره احزاب، ج۸، ص۱۷۳.    


در شعبان سال ششم هجری،
[۱۷] ابوالربیع، حمیری کلاعی، الاکتفاءبما تضمنه من واقدی مغازی رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) والثلاثه الخلفا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۰، ج۱، ص۴۵۴. ‌    
[۱۸] ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، بیروت دار صادر، ۱۹۶۵، ج۲، ص۱۹۲. ‌    
[۱۹] سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳.    
نبی‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خبر یافتند که بنی‌مصطلق به فرماندهی حارث بن ابی‌ضرار خزاعی آماده جنگ شده‌اند؛ از این رو حضرت به همراه سپاه اسلام به سویشان حرکت کردند تا اینکه در کنار یکی از چشمه‌های آبشان، به نام «مُرَیسیع» در ناحیه «قدید» با آنها روبرو شدند. ‌
[۲۰] ذهبی، شمس الدین، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۲، ج۲، ص۲۵۹. ‌    
[۲۱] ابن خیاط، ابو عمرو بن ابی هبیره، تاربخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۵، ص۳۶. ‌
[۲۲] ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰.
در ابتدا حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دستور دادند که آنان را به اسلام دعوت کنند، آنان نپذیرفتند؛
[۲۳] واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۰۷.    
پس جنگ در گرفت، فتح و پیروزی نصیب مسلمانان گردید و اموال و اسرای بسیاری نصیبشان شد؛ غنایم این جنگ دو هزار شتر و پنج هزار گوسفند و دویست خانوار اسیر را، شامل می‌شد. ‌
[۲۴] واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۰. ‌    
[۲۵] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۴۹.    
از جمله این اسراء، دختر بیست ساله
[۲۶] دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۴. ‌    
[۲۷] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۰.    
حارث بن ابی‌ضرار، رئیس بنی‌مصطلق بود؛ امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، او را اسیر کرده نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آورد. ‌
[۲۸] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۰. ‌
[۲۹] سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳.    

تا اینجا، در نقل این واقعه بین مورخین و سیره‌نویسان اختلافی وجود ندارد و همگی متفق‌القول، به وقوع چنین جریانی، اشاره داشته‌اند؛ اما در ادامه، دو گونه روایت متفاوت، از این جریان تاریخی را از سویشان شاهدیم:

۵.۱ - روایت اول از این واقعه

حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جویریه را برای خود برگزیدند
[۳۰] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳،ذج۱، ص۱۱۸. ‌    
[۳۱] سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳.    
و بعد از تقسیم غنائم و اسرا بین مسلمانان، به مدینه بازگشتند. ‌بعدها حارث، پدر جویریه، برای پرداخت فدیه دخترش، به همراه شترانی چند، رهسپار مدینه شد؛ در میانه راه او به دو شتر از این شتران علاقمند شد، پس آنها را در منطقه عقیق، مخفی کرد
[۳۲] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
[۳۳] ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰. ‌
[۳۴] سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳. ‌    
[۳۵] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.    
و سپس با بقیه شتران، نزد رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و ضمن پیش‌کش فدائی خود، در خواست استرداد دخترش را نمود و گفت: «یا رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دختر من به اسارت در نیاید؛ چرا که او دختری است ارجمند و بزرگوار. ‌»
[۳۶] ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۵. ‌
[۳۷] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۱۸. ‌    
[۳۸] عبدالرحمن،سهیلی، الروض الانف فی شرح السیرة النبویه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۲، ج۷، ص۵۶۴.    

حضرت فرمود: «پس کجایند آن دو شتری که در فلان شعب مخفی کرده‌ای؟»
[۳۹] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
[۴۰] ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰. ‌
[۴۱] سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۲۰۱. ‌
[۴۲] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.
پس حارث و پسرانش با شنیدن این فرموده حضرت، مسلمان شدند؛ حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به او اجازه دادند که جویریه را بین ماندن نزد حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و رفتن پیش پدر، مخیر کند. ‌
[۴۳] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.
حارث گفت: «پیشنهاد منصفانه‌ای کردی»؛ سپس نزد جویریه رفته و گفت: «دخترم؛ قبیله خود را[با ماندت] مفتضح نکن» جویریه گفت: «اما من، خدا و رسولش را برگزیده‌ام»، پدرش گفت: «نفرین بر تو باد هر چه می‌خواهی بکن»،
[۴۴] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.    
سپس حضرت جویریه را آزاد کرد و در زمره همسران خویش قرار داد. ‌
[۴۵] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.    


۵.۲ - روایت دوم

بعد از تقسیم غنائم، جویریه در سهم ثابت بن قیس بن شمّاس و پسر عمویش قرار گرفت. ‌
[۴۶] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۱. ‌    
[۴۷] واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۲. ‌    
[۴۸] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۴۹. ‌    
[۴۹] ابن عبد البر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۸۰۴.    
آنان با او قرار گذاشتند که با پرداخت نه اوقیه (هفت مثقال) طلا
[۵۰] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۴۹. ‌    
[۵۱] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۳، ص۴۵۰.    
[۵۲] واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۱.    
بتواند خود را آزاد کند. ‌در حالی‌که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کنار آبی نشسته بودند،
[۵۳] مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۹، ص۸۴.
جویریه نزد حضرت آمد و ضمن اظهار مسلمانی، برای پرداخت مبلغ قرارداد، از حضرت طلب کمک کرد؛ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «کاری بهتر از این هم هست» پرسید: «چه کاری؟» فرمود: «تعهدی که کردی می‌پردازم و تو را به همسری بر می‌گزینم»، جویریه گفت: «بسیار خوب» حضرت، او را از ثابت بن قیس خرید و آزاد کرد و سپس با او ازدواج کرد. ‌
[۵۴] واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۱. ‌    
[۵۵] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۲. ‌    
[۵۶] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۶۳. ‌
[۵۷] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۴.


۵.۳ - نقل واقعه از زبان عایشه

عایشه که در این سفر جنگی به همراه ام‌سلمه با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود، واقعه را چنین بیان می‌کند: «جویریه دختری بسیار زیبا بود که هر کس او را می‌دید دلباخته او می‌شد؛ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کنار من، در کنار چشمه مریسیع بود که جویریه وارد چادر ما شد و از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تقاضا کرد که برای پرداخت وجه آزادی او، به او کمک کند؛ بخدا همین که چشمم به او افتاد از آمدنش به خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ناراحت شدم و دانستم به دیده او همان‌گونه جلوه خواهد کرد که در دیده من جلوه کرده است، عرض کرد: ‌ای رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) من زنی هستم که مسلمان شده‌ام و گواهی می‌دهم خدایی جز خدای یگانه نیست و تو پیامبر خدایی؛ من جویریه دختر حارث بن ابی‌ضرار هستم که سالار قوم خود بود و شما می‌دانید که چه بر سر ما آمده است؛ من در سهم ثابت بن قیس و پسر عمویش افتادم و برای آزادی‌ام قراردادی گذاشته‌اند که توان پرداخت آن را ندارم، امیدوارم شما مرا یاری فرمائید. ‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «کاری بهتر از این هم هست»، گفت: «چه کاری؟» فرمود: «مبلغ این قرارداد را من می‌پردازم و با تو ازدواج می‌کنم» گفت: «بسیار خوب همین کار را بکن» حضرت به ثابت بن قیس پیغام فرستاد و او را از ثابت مطالبه کرد، ثابت گفت: «پدر و مادرم به فدایت او از آن شماست یا رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم). ‌ حضرت پولی را که در قرارداد آنها بود، پرداخت و آزادش کرد. ‌مردم چون با خبر شدند که حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با او ازدواج کرده و داماد مصطلقی‌ها شده، اسرایی که به غنیمت گرفته بودند را آزاد کردند و بدین وسیله صد خانواده از بنی‌مصطلق، آزاد شدند. ‌از این جهت، به یاد ندارم که زنی برای قوم خویش پر برکت‌تر و خیرآورتر از جویریه باشد». ‌
[۵۸] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۴.

در برگشت از مریسیع، حضرت او را نزد مردی از انصار به امانت گذاشته، امر به حفظش دادند
[۵۹] عبدالرحمن سهیلی، الروض الانف فی شرح السیرة النبویه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۲، ج۶، ص۴۰۶. ‌    
[۶۰] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۵.
و سپس به مدینه رفتند. ‌حارث، پدر جویریه، برای فداء دخترش، عازم مدینه شد؛ در منطقه عقیق او دو شتر از شترانی که برای فدیه آورده بود را مخفی کرد. ‌. ‌. ‌. ‌
[۶۱] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
[۶۲] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰.


گفته شده حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) صداق او را آزادی او و به قولی
[۶۳] مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۹، ج۱، ص۲۰۶.    
چهل یا صد تن از اسرا
[۶۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۲.    
یا همه اسرا بنی‌مصطلق قرار داده بود؛ اما جویریه، خود در این باره می‌گوید: «وقتی حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مرا آزاد ساخت و به عقد خویش در آورد به خدا قسم من حتی یک کلمه با او درباره افراد عشیره‌ام، سخن نگفتم این خود مسلمانان بودند که آنان را آزاد کردند؛ دیدم دخترکی که دختر عمویم بود، پیش من آمده خبر آزادی آنان را به من می‌دهد، پس خداوند عزوجل را شکر کردم». ‌
[۶۵] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۳.    

گفته شده حضرت، صداقش را چهارصد درهم قرار داده، نامشان را از «بره» به جویریه، تغییر نام دادند؛
[۶۶] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۱. ‌    
[۶۷] مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۹، ص۲۰۶. ‌    
[۶۸] دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۴. ‌    
[۶۹] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۳.    
چرا که از این اسم کراهت داشتند. ‌
[۷۰] واقدی، محمد بن عمر، مغازی الواقدی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۲. ‌    
[۷۱] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۱. ‌    
[۷۲] دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۴. ‌    
[۷۳] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۴۷۴.
حضرت به او دستور حجاب دادند و برای او همانطور قسمت می‌کردند که برای دیگر همسرانش. ‌
[۷۴] واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۳. ‌    
[۷۵] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۴.    


بنابر پذیرش هر یک از این روایات، ملاحظاتی قابل توجه است:
۱- درباره پدر ام‌المؤمنین جویریه، اولاً در تاریخ یعقوبی آمده که «پدر و عمو و شوهرش (جویریه) کشته شده‌اند»
[۷۶] یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۵۳.    
و بر فرض این که توانسته از مهلکه فرار کند، باز هم، در مخیر کردن حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را بر اینکه «برو و جویریه را مخیر کن» ملاحظاتی وارد است:
اولاً: در صحت اساس این روایت، شک داریم؛ چرا که عاقلانه نیست که حضرت بعد از ازدواج، او را در رفتن یا ماندن مخیر کند؛
[۷۷] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
[۷۸] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۲.    
مگر اینکه حضرت خواستند به پدرش ثابت شود که جویریه علاقه‌ای به بازگشت به شرک و انحراف ندارد؛ اما این فرض هم با آنچه که در قبل آمده و گفته شده حارث و پسرانش ایمان آوردند، رد می‌شود. ‌
[۷۹] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۲.    

ثانیاً: همان‌طور که گفته شده بود، پدر و عمو و شوهر جویریه کشته شده بودند. ‌
ثالثاً: در روایات تاریخی تصریح شده که همه بنی‌مصطلق اسیر شدند و احدی از آنها فرار نکرده پس آمدن پدر جویریه به همراه پسرانش نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و تقدیم فدیه، به چه معناست. ‌
رابعاً: دخترش آزاد بود و همسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، پس معنی ندارد که پدرش بگوید: «یا رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دختر من به اسارت در نیاید؛ چرا که او دختری است ارجمند و بزرگوار. ‌»
خامساً: بنا به روایات تاریخی، گفته شده حارث و پسرانش ایمان آورده بودند پس معنای مخیر کردن جویریه بین اسلام و شرک چیست؟ بخصوص که همسر رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شده و به او ایمان آورده بود. ‌عاقلانه این بود که پدرش، حرف از جدایی او می‌زد
[۸۰] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۲.    
و پیوستن به پدرش را، نه برگشتن به کفر و الحاد را. ‌

ما نمی‌دانیم که علت کراهت حضرت از این نام چیست با اینکه اسمی بود که در آن زمان، زیاد استعمال می‌شده
[۸۱] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة لنبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۱.    
و نمی‌دانیم که چرا اسم بعضی از زنانش که به این نام بودند مثل زینب بنت جحش و ام‌سلمه و میمونه به اضافه جویریه را تغییر داد؛ اما اسامی دیگر زنان و کنیزان خود، مثل بره بنت ابی نجواة و بره بنت سفیان و. ‌. ‌. ‌را تغییر نداد؛ از طرفی چرا مسلمانان از این اسم کراهتی نداشتند و این نام بعدها نیز شایع بود با اینکه پیامبرشان بر تغییر این اسم تاکید داشتند و چرا این اسم، نه از سوی حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نه از سوی مسلمانان منع نشده است. ‌
[۸۲] عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۰. ‌    


ایشان پنج سال با رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زندگی کردند؛
[۸۳] دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۵. ‌    
[۸۴] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۱، ص۴۷۵.
اما از حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) صاحب فرزندی نشدند،
[۸۵] ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۶۳.
سرانجام در ربیع الاول سال پنجاه و شش هجری
[۸۶] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۵. ‌    
[۸۷] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۲. ‌    
[۸۸] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۲.    
و به نقلی پنجاه هجری
[۸۹] دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۵.     ‌
[۹۰] شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۴۷۵. ‌
[۹۱] عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۸، ص۷۴.    
در مدینه وفات کردند. ‌گفته شده مروان حکم والی وقت مدینه
[۹۲] ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۹۵. ‌    
[۹۳] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۲. ‌    
[۹۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۳.    
یا ابوحاتم بن حیان
[۹۵] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۲.    
بر او نماز خواند. ‌
ایشان از رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) احادیثی را روایت کرده و ابن‌عباس و جابر و ابن‌عمر و و عبید بن سبّاق و برادرزاده‌اش طفیل و دیگران نیز، از او روایت نقل کرده‌اند. ‌
[۹۶] عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۸، ص۷۴. ‌    
[۹۷] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۶، ص۵۷.    


(۱) ابن‌حجر عسقلانی‌، الاصابه فی‌ تمییز الصحابه، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۲) ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (بیروت‌).
(۳) ابن‌عساکر، تاریخ‌ مدینه دمشق‌، چاپ‌ علی‌ شیری‌، بیروت‌ ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
(۴) محمدبن‌ اسماعیل‌ بخاری‌، صحیح‌ البخاری، (چاپ‌ محمد ذهنی‌ افندی)، استانبول‌ ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۵) سمعانی‌، الانساب.
(۶) طبرسی‌، تفسیر مجمع البیان.
(۷) طبری‌، جامع‌.
(۸) یوسف‌بن‌ عبدالرحمان‌ مزّی‌، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال، چاپ‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌ ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۹) محمدبن‌ عمر واقدی‌، کتاب‌ المغازی‌ للواقدی، چاپ‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌ ۱۹۶۶.

۱. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۲۶۳.    
۲. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۵.    
۳. ↑ واقدی‌، محمدبن‌ عمر، کتاب‌ المغازی‌ للواقدی، چاپ‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌ ۱۹۶۶، ج۱، ص۴۱۲.    
۴. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری (بیروت‌)، ج۸، ص۱۱۸ ۱۱۹.    
۵. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۱.    
۶. ↑ عسقلانی‌، ابن حجر، الاصابه فی‌ تمییز الصحابه، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲، ج۷، ص۵۶۵.
۷. ↑ واقدی‌، محمدبن‌ عمر، کتاب‌ المغازی‌ للواقدی، چاپ‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌ ۱۹۶۶، ج۱، ص۴۰۴۴۱۲.    
۸. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى (بیروت‌)، ج۸، ص۹۲ـ۹۳.
۹. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى (بیروت‌)، ج۱، ص۱۱۶ ـ۱۱۷.
۱۰. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری (بیروت‌)، ج۸، ص۱۲۰.    
۱۱. ↑ بخاری‌، محمدبن‌ اسماعیل‌، صحیح‌ البخاری، (چاپ‌ محمد ذهنی‌ افندی)، استانبول‌ ۱۴۰۱/۱۹۸۱، ج۲، ص۲۴۸.
۱۲. ↑ عسقلانی‌، ابن‌حجر ، الاصابه فی‌ تمییز الصحابه، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲، ج۷، ص۵۶۶ـ۵۶۷.
۱۳. ↑ مزّی‌، یوسف‌ بن‌ عبدالرحمان‌ ، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال، چاپ‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌ ۱۴۲۲/۲۰۰۲، ج۳۵، ص۱۴۶.
۱۴. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۵۱.    
۱۵. ↑ طبری‌، محمد بن جریر، تفسیر جامع البیان،‌ذیل‌ آیه‌۵۱،سوره احزاب، ج۲۰، ص۲۹۱.    
۱۶. ↑ طبرسی‌، فضل بن الحسن، تفسیر مجمع البیان، ذیل‌ آیه‌۵۱،سوره احزاب، ج۸، ص۱۷۳.    
۱۷. ↑ ابوالربیع، حمیری کلاعی، الاکتفاءبما تضمنه من واقدی مغازی رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) والثلاثه الخلفا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۰، ج۱، ص۴۵۴. ‌    
۱۸. ↑ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل، بیروت دار صادر، ۱۹۶۵، ج۲، ص۱۹۲. ‌    
۱۹. ↑ سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳.    
۲۰. ↑ ذهبی، شمس الدین، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۲، ج۲، ص۲۵۹. ‌    
۲۱. ↑ ابن خیاط، ابو عمرو بن ابی هبیره، تاربخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۵، ص۳۶. ‌
۲۲. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰.
۲۳. ↑ واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۰۷.    
۲۴. ↑ واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۰. ‌    
۲۵. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۴۹.    
۲۶. ↑ دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۴. ‌    
۲۷. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۰.    
۲۸. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۰. ‌
۲۹. ↑ سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳.    
۳۰. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳،ذج۱، ص۱۱۸. ‌    
۳۱. ↑ سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳.    
۳۲. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
۳۳. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰. ‌
۳۴. ↑ سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۷۳. ‌    
۳۵. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.    
۳۶. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۵. ‌
۳۷. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۱۸. ‌    
۳۸. ↑ عبدالرحمن،سهیلی، الروض الانف فی شرح السیرة النبویه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۲، ج۷، ص۵۶۴.    
۳۹. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
۴۰. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰. ‌
۴۱. ↑ سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹، ج۱، ص۲۰۱. ‌
۴۲. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.
۴۳. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.
۴۴. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.    
۴۵. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۱۸.    
۴۶. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۱. ‌    
۴۷. ↑ واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۲. ‌    
۴۸. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۴۹. ‌    
۴۹. ↑ ابن عبد البر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۸۰۴.    
۵۰. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۴۹. ‌    
۵۱. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۳، ص۴۵۰.    
۵۲. ↑ واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۱.    
۵۳. ↑ مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۹، ص۸۴.
۵۴. ↑ واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۱. ‌    
۵۵. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۲. ‌    
۵۶. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۶۳. ‌
۵۷. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۴.
۵۸. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۴.
۵۹. ↑ عبدالرحمن سهیلی، الروض الانف فی شرح السیرة النبویه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۲، ج۶، ص۴۰۶. ‌    
۶۰. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۵.
۶۱. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
۶۲. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۹۰.
۶۳. ↑ مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۹، ج۱، ص۲۰۶.    
۶۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۲.    
۶۵. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۳.    
۶۶. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۱. ‌    
۶۷. ↑ مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۹، ص۲۰۶. ‌    
۶۸. ↑ دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۴. ‌    
۶۹. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۳.    
۷۰. ↑ واقدی، محمد بن عمر، مغازی الواقدی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۲. ‌    
۷۱. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۱. ‌    
۷۲. ↑ دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۴. ‌    
۷۳. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۴۷۴.
۷۴. ↑ واقدی، مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرجهاد دانشگاهی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ج۱، ص۴۱۳. ‌    
۷۵. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۴.    
۷۶. ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۵۳.    
۷۷. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۳۸۲. ‌    
۷۸. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۲.    
۷۹. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۲.    
۸۰. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۲.    
۸۱. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة لنبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۱.    
۸۲. ↑ عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی- دارالسیره، چاپ چهارم، ۱۴۱۵، ج۱۲، ص۲۷۰. ‌    
۸۳. ↑ دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۵. ‌    
۸۴. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۱، ص۴۷۵.
۸۵. ↑ ابوبکر، ابن اسحاق، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ودیگران، بیروت، دارالمعرفه- بی تا، ج۲، ص۲۶۳.
۸۶. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۵. ‌    
۸۷. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۲. ‌    
۸۸. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۲.    
۸۹. ↑ دیاربکری، شیخ حسین، تاریخ خمیس فی احوال انفس النفیس، بیروت، دارالصادر، ص۴۷۵.     ‌
۹۰. ↑ شافعی حلبی، ابوالفرج، سیره حلبیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۷، ج۲، ص۴۷۵. ‌
۹۱. ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۸، ص۷۴.    
۹۲. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادرعطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۲، ص۹۵. ‌    
۹۳. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۲. ‌    
۹۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکارو ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۴۳.    
۹۵. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی العثمانیه، چاپ اول، ۱۹۶۲، ج۱۲، ص۲۹۲.    
۹۶. ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۸، ص۷۴. ‌    
۹۷. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، اسدالغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹، ج۶، ص۵۷.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ام المؤمنین جویریه بنت حارث»، تاریخ بازیابی۹۵/۶/۹.    
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جویریه بنت حارث»، شماره۵۲۴۱.    
رده:تاریخ اسلام رده:تاریخ زندگانی پیامبر رده:ازدواج های پیامبر رده:همسران پیامبر



جعبه ابزار