• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امامت امام جواد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


امام جواد (علیه‌السلام)، محمد بن علی بن موسی، نهمین پیشوای شیعیان است.



امام جواد (علیه‌السلام)، نهمین امام شیعیان است.

۱.۱ - تولد و شهادت امام جواد علیه‌السلام


امام جواد (علیه‌السلام) در پانزدهم رمضان سال ۱۹۵ هجری در شهر مدینه دیده به جهان گشود
[۱] کافی، کلینی، ج۱، ص۴۹۲، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
[۲] ارشاد، مفید، ج۱، ص۲۹۵، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
[۳] تهذیب الأحکام، طوسی، ج۶، ص۹۰، محمد بن حسن، تهران، بی تا.    
و در آخر ذی قعده سال ۲۲۰هجری در حدود ۲۵ سالگی به شهادت رسید و در قبرستان قریش در بغداد در کنار قبر جدّش به خاک سپرده شد.
[۴] کافی، کلینی، ج۱، ص۴۹۷، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
[۵] تهذیب الأحکام، طوسی، ج۶، ص۱۰۰، محمد بن حسن، تهران، بی تا.    
[۶] فرق الشیعة، نوبختی، ج۱، ص۱۰۰، ابومحمد حسن بن موسی، مکتبة مرتضویة، ۱۳۵۵ق.


۱.۲ - مادر امام جواد علیه‌السلام


نام مادر آن حضرت «سبیکه نوبیه» بوده که از نظر فضایل اخلاقی در درجه والایی قرار داشت و از برترین زنان زمان خود بوده
[۷] اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۰۹، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
و امام رضا (علیه‌السلام) او را بانوی منزه و پاکدامن و با فضیلت نامیده است.
[۸] کافی، کلینی، ج۱، ص۴۹۲، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
[۹] ارشاد، مفید، ج۱، ص۳۱۶، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.


۱.۳ - امامت امام جواد علیه‌السلام


امام جواد (علیه‌السلام) در ۸سالگی به امامت رسید و مدت امامت او حدود ۱۷ سال بوده است.


دلایل امامت آن حضرت علاوه بر ادله امامت ائمه دوازده ‌ ‌گانه شیعه از قرار ذیل است:

۲.۱ - وصیت امام رضا علیه‌السلام


مهم ‌ترین دلیل امامت امام جواد (علیه‌السلام) تصریح و وصیت امام رضا (علیه‌السلام) به امامت ایشان می‌باشد. کلینی حدود ۱۴ روایت از طرق مختلف در این باره نقل کرده است
[۱۰] کافی، کلینی، ج۱، ص۳۳۱، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
شیخ مفید کسانی را که نص صریح از امام رضا (علیه‌السلام) درباره امامت فرزندش امام جواد (علیه‌السلام) روایت کرده اند، نام برده که علی بن جعفر بن محمد صادق، صفوان بن یحیی، معمر بن خلاد، حسین بن بشار، ابن ابونصر بزنطی، ابن قیاما الواسطی، حسن بن جهم، ابویحیی صنعانی، خیرانی، و یحیی بن حبیب از آن جمله است
[۱۱] ارشاد، مفید، ج۲، ص۲۶۴، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
از این روایات به خوبی استفاده می‌شود که امام رضا (علیه‌السلام) در موارد متعدد امامت فرزند برزگوارش را گوشزد کرده و اصحاب خاص خویش را در جریان امر گذاشته است. در واقع اعتقاد اکثر اصحاب امام رضا (علیه‌السلام) به امامت حضرت جواد (علیه‌السلام) خود دلیل دیگری بر حقانیت امامت آن بزرگوار است.
در یکی از این روایات که از طریق صفوان بن یحیی نقل شده چنین آمده است: او می‌گوید: به امام رضا (علیه‌السلام) عرض کردم، خدا روز مرگ تو را به ما نشان ندهد، اگر پیش آمدی شد به چه کسی مراجعه شود؟ با دست خود اشاره به ابی جعفر کرد که در برابرش ایستاده بود، گفتم قربانت گردم این پسری سه ساله است؟ فرمود: کم سالی به امامت او زیانی ندارد، عیسی (علیه‌السلام) سه ساله به پیغمبری و اقامه حجت الهیه قیام نمود.
[۱۲] کافی، کلینی، ج۱، ص۳۲۱، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
[۱۳] روضة الواعظین، نیشابوری، ج۱، ص۲۳۷، فتال، منشورات شریف رضی، بی تا، بی جا.    
[۱۴] مدینة المعاجز، بحرانی، ج۷، ص۲۷۶، سید هاشم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۵.    


۲.۲ - تصریح پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم


از دیگر دلایل امامت امام جواد (علیه‌السلام) تصریح پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به امامت آن حضرت است. در حدیثی که سلمان فارسی، صحابی بزرگ و جلیل القدر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل نموده، به طور صریح و روشن به امامت امام جواد اشاره شده است.
[۱۵] کفایة الأثر، قمی، ج۱، ص۴۳، ابوالقاسم علی بن محمد، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.    
[۱۶] غایة المرام، بحرانی، ج۱، ص۲۴۳، سید هاشم، بی تا، بی جا، بی نا.


۲.۳ - گستردگی علم امام جواد در کودکی


گستردگی علم امام جواد در کودکی، به طوری که به تمام پرسش های علمی و فقهی پاسخ می‌داد، از دلایل امامت آن حضرت محسوب می‌شود. از آن‌جا که امام جواد (علیه‌السلام) در کودکی به امامت رسید، برای عده ای در امامت ایشان شبهه ایجاد گردید، لذا هشتاد نفر از علمای شیعه از بغداد و شهرهای دیگر گرد هم آمده و عازم مدینه شدند، ابتدا پیش عبداللّه بن موسی رفتند و ویژگی های امامت را در وی ندیدند، سپس خدمت امام جواد (علیه‌السلام) مشرف شدند، آن حضرت به همه پرسش های آن‌ها پاسخ داد و آن‌ها از پاسخ های امام که نشانه روشن امامت و علم الهی بود قانع و شادمان شدند.
[۱۷] اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۱۳، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
[۱۸] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۰، ص۹۹، محمدباقر، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۳۸۶ق.    
[۱۹] دلایل الامامة، طبری، ج۱، ص۲۰۶، محمد بن جریر، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۳ق.

اسحاق بن اسماعیل که همراه این گروه بود می‌گوید: من نیز در نامه ای ده مسئله نوشته بودم تا از آن حضرت بپرسم، در آن موقع همسرم حامله بود با خود گفتم: اگر به پرسش های من پاسخ داد، از او تقاضا می‌کنم که دعا کند خداوند بچه ای را که همسرم آبستن است، پسر قرار دهد، وقتی که مردم پرسش های خود را مطرح کردند، من نیز نامه را در دست گرفته به پا خواستم تا مسائل را مطرح کنم. امام تا مرا دید، فرمود: ای اسحاق، اسم او را «احمد» بگذار. به دنبال این قضیه همسرم پسری به دنیا آورد و نام او را احمد گذاشتم
[۲۰] اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۱۵، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
در این دیدار بحث و گفت و گوهای دیگری که با امام جواد صورت گرفت
[۲۱] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۰، ص۹۰، محمدباقر، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۳۸۶ق.    
[۲۲] اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۱۰، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
[۲۳] اختصاص، مفید، ج۱، ص۱۰۲، محمد بن نعمان، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
مایه اعتقاد و اطمینان کسانی گردید که در امامت امام جواد شک داشتند.
گفت و گوی آن حضرت در ۹ سالگی با یحیی بن اکثم، قاضی معروف حکایت از علم الهی او دارد. وقتی ابن اکثم از ایشان درباره حکم شخصی که در حال احرام شکار کرده است پرسید، امام در جواب شقوق مختلف برای قضیه بیان نمود، آن گاه فرمود: بگو کدام یک از اقسام بوده، زیرا هر کدام حکم جداگانه ای دارد، یحیی بن اکثم متحیر شد و ناتوانی و زبونی در چهره اش آشکار گردید.
[۲۴] ارشاد، مفید، ج۲، ص۲۷۲، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
[۲۵] اختصاص، مفید، ج۱، ص۹۹، محمد بن نعمان، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
[۲۶] احتجاج، طبرسی، ج۲، ص۲۴۱، ابومنصور احمد بن علی، دارالنعمانیة، نجف، ۱۳۸۶ق.


۲.۴ - کمال عقل امام جواد در کودکی


شیخ مفید کمال عقل امام جواد را در سن کودکی معجزه دانسته و آن را دلیل امامت آن حضرت ذکر کرده است. وی در رد کسانی که به علت کمی سن امام جواد در امامت آن حضرت تشکیک نموده بودند، گفته است: «کمال العقل لا یستنکر لحجج اللّه مع صغر السن»؛ کمال عقل را برای حجت های خدا در کودکی نمی توان انکار کرد». وی سپس از آیاتی که درباره حضرت عیسی (علیه‌السلام) نازل شده شواهدی ذکر می‌کند: (قَالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیّاً •قالَ إِنّی عَبْدُاللّهِ آتانِیَ الْکِتاب وَجَعَلَنِی نَبِیّاً) (مریم:۲۹ـ۳۰)؛ «گفتند چگونه با کودکی که در گاهواره است سخن بگویم؟! (ناگهان عیسی زبان به سخن گشود) گفت: من بنده خدایم، او کتاب (آسمانی) به من داده و مرا پیامبر قرار داده است».
[۲۷] فصول المختاره، ص۳۱۶.



• اثبات الوصیة، مسعودی، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
• احتجاج، طبرسی، ابومنصور احمد بن علی، دارالنعمانیة، نجف، ۱۳۸۶ق.
• اختصاص، مفید، محمد بن نعمان، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
• ارشاد، مفید، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
• بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۳۸۶ق.
• تهذیب الأحکام، طوسی، محمد بن حسن، تهران، بی تا.
• دلایل الامامة، طبری، محمد بن جریر، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۳ق.
• روضة الواعظین، نیشابوری، فتال، منشورات شریف رضی، بی تا، بی جا.
• غایة المرام، بحرانی، سید هاشم، بی تا، بی جا، بی نا.
• فرق الشیعة، نوبختی، ابومحمد حسن بن موسی، مکتبة مرتضویة، ۱۳۵۵ق.
• کافی، کلینی، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.
• کفایة الأثر، قمی، ابوالقاسم علی بن محمد، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
• مدینة المعاجز، بحرانی، سید هاشم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۵.
• فصول المختاره.

 
۱. ↑ کافی، کلینی، ج۱، ص۴۹۲، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
۲. ↑ ارشاد، مفید، ج۱، ص۲۹۵، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
۳. ↑ تهذیب الأحکام، طوسی، ج۶، ص۹۰، محمد بن حسن، تهران، بی تا.    
۴. ↑ کافی، کلینی، ج۱، ص۴۹۷، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
۵. ↑ تهذیب الأحکام، طوسی، ج۶، ص۱۰۰، محمد بن حسن، تهران، بی تا.    
۶. ↑ فرق الشیعة، نوبختی، ج۱، ص۱۰۰، ابومحمد حسن بن موسی، مکتبة مرتضویة، ۱۳۵۵ق.
۷. ↑ اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۰۹، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
۸. ↑ کافی، کلینی، ج۱، ص۴۹۲، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
۹. ↑ ارشاد، مفید، ج۱، ص۳۱۶، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
۱۰. ↑ کافی، کلینی، ج۱، ص۳۳۱، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
۱۱. ↑ ارشاد، مفید، ج۲، ص۲۶۴، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
۱۲. ↑ کافی، کلینی، ج۱، ص۳۲۱، محمد بن یعقوب، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۸۸ق.    
۱۳. ↑ روضة الواعظین، نیشابوری، ج۱، ص۲۳۷، فتال، منشورات شریف رضی، بی تا، بی جا.    
۱۴. ↑ مدینة المعاجز، بحرانی، ج۷، ص۲۷۶، سید هاشم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۵.    
۱۵. ↑ کفایة الأثر، قمی، ج۱، ص۴۳، ابوالقاسم علی بن محمد، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.    
۱۶. ↑ غایة المرام، بحرانی، ج۱، ص۲۴۳، سید هاشم، بی تا، بی جا، بی نا.
۱۷. ↑ اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۱۳، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
۱۸. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۰، ص۹۹، محمدباقر، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۳۸۶ق.    
۱۹. ↑ دلایل الامامة، طبری، ج۱، ص۲۰۶، محمد بن جریر، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۳ق.
۲۰. ↑ اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۱۵، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
۲۱. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۰، ص۹۰، محمدباقر، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۳۸۶ق.    
۲۲. ↑ اثبات الوصیة، مسعودی، ج۱، ص۲۱۰، علی بن الحسین، قم، منشورات رضی، بی تا.
۲۳. ↑ اختصاص، مفید، ج۱، ص۱۰۲، محمد بن نعمان، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
۲۴. ↑ ارشاد، مفید، ج۲، ص۲۷۲، محمد بن نعمان، قم، بصیرتی، ۱۴۱۳ق.
۲۵. ↑ اختصاص، مفید، ج۱، ص۹۹، محمد بن نعمان، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
۲۶. ↑ احتجاج، طبرسی، ج۲، ص۲۴۱، ابومنصور احمد بن علی، دارالنعمانیة، نجف، ۱۳۸۶ق.
۲۷. ↑ فصول المختاره، ص۳۱۶.



دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق(ع)، برگرفته از مقاله «امامت امام جواد»، شماره۷۲.    



جعبه ابزار