بارداری (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بارداری به معنای
آبستنی است و در
قرآن کریم برای آن اثراتی بیان شده که به ذکر آن می پردازیم.
بارداری به معنای
آبستنی است.
در این مدخل از واژه «حمل» و مشتقات آن استفاده شده است.
تحمل سختیهای مادر در دوران بارداری، انگیزه
احسان بیشتر فرزندش به او می باشد: «و وصینا الانسـن بولدیه احسـنا حملته امه کرها ووضعته کرها...» ما به انسان
توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، مادرش او را با ناراحتی حمل می‌کند، و با ناراحتی بر
زمین می‌گذارد... . (علت بیان حکم
تشکر از والدین، به اینکه «مادر» سختیهای بارداری را متحمل شده و فرزند را تا مدت دو سال شیر می‌دهد، می‌تواند به فزونی حق مادر
اشاره داشته باشد.)
کلمه وصیت به طوری که
راغب گفته به معنای آن است که به دیگری پیشنهاد کنی که فلان کار را بکند، و این پیشنهاد توأم با
موعظه و خیرخواهی باشد.
و کلمه توصیه بر وزن
تفعیل و از ماده وصیت است؛ و در
قرآن آمده : «و وصی بها ابراهیم بنیه» (
ابراهیم فرزندان خود را (در بازپسین لحظات عمر) وصیت کرد...)
پس می‌توان گفت
مفعول دوم این کلمه که با حرف باء مفعولش می‌شود، از قبیل اعمال است (چون همیشه انسان، دیگری را توصیه می‌کند که عملی را انجام دهد)، در نتیجه توصیه خدا به والدین، توصیه فرزندان است به عملی که مربوط به
والدین باشد که عبارت است از احسان به آنان.
و بنابراین بیان، تقدیر کلام (و وصینا الانسان بوالدیه ان یحسن الیهما احسانا) می باشد، یعنی ما
سفارش کردیم انسان را به
پدر و مادرش که به آن دو احسان کند به هر مقدار که باشد و بتواند. مفسرین در
اعراب کلمه «احسانا» اقوالی دیگر دارند. بعضی گفته‌اند: کلمه مذکور
مفعول مطلق است اما بر این اساس که کلمه «وصینا» متضمن معنای «احسنا» باشد، و
تقدیر کلام (وصینا الانسان محسنین الیهما احسانا) است. و بعضی دیگر گفته‌اند: کلمه مذکور
صفت است برای مصدری که
حذف شده، البته با مضافی که در تقدیر است، و تقدیر کلام (و وصینا ایصاء ذا احسان) است. بعضی دیگر گفته‌اند: کلمه مزبور
مفعول له است، و تقدیر کلام (و وصینا الانسان بوالدیه لاحساننا الیهما) است. و نیز وجوهی دیگر از این قبیل. آنگاه دنبال این سفارش
اشاره کرد به ناراحتی‌هایی که مادر
انسان در دوران حاملگی،
وضع حمل و شیر دادن
تحمل می‌کند تا اشاره کرده باشد به ملاک
حکم ، و عواطف و غریزه
رحمت و
رأفت انسان را برانگیزد.
مادر در طول سی ماه بزرگترین
ایثار و فداکاری را در مورد فرزندش انجام می‌دهد. از نخستین روزهای انعقاد
نطفه حالت مادر دگرگون می‌شود، و ناراحتیها پشت سر یکدیگر می‌آید، حالتی که به حالت
ویار نامیده می‌شود و یکی از سختترین حالات مادر است روی می‌دهد و پزشکان می‌گویند: بر اثر کمبودهائی است که در جسم مادر به خاطر ایثار به فرزند رخ می‌دهد. هر قدر
جنین رشد و نمو بیشتر می‌کند مواد بیشتری از شیره جان مادر می‌گیرد، و حتی روی استخوانهای او و اعصابش اثر می‌گذارد، گاه
خواب و خوراک و استراحت و آرامش را از او می‌گیرد، و در آخر دوران حمل راه رفتن و حتی نشست و برخاست برای او مشکل می‌شود اما با
صبر و حوصله تمام و به
عشق فرزندی که به زودی چشم به دنیا می‌گشاید و بر روی مادر لبخند می‌زند تمام این ناملائمات را تحمل می‌کند. دوران وضع حمل که یکی از سختترین لحظات زندگی مادر است فرا می‌رسد تا آنجا که گاه مادر جان خود را بر سر فرزند می‌نهد.
به هر حال بار سنگینش را بر زمین گذارده دوران سخت دیگری شروع می‌شود، دوران
مراقبت دائم و شبانه روزی از فرزند، دورانی که باید به تمام نیازهای کودکی پاسخ گوید که هیچگونه
قدرت بر بیان نیازهای خود ندارد، اگر دردی دارد نمی‌تواند محل درد را تعیین کند، و اگر ناراحتی از گرسنگی و تشنگی و گرما و سرما دارد قادر به بیان آن نیست، جز اینکه ناله سر دهد و اشک ریزد، و مادر باید با کنجکاوی و صبر و
حوصله تمام یک یک این نیازها را تشخیص دهد و برآورده کند.
نظافت فرزند در این دوران مشکلی است طاقت فرسا، و تأمین غذای او که از شیره جان مادر گرفته می‌شود ایثاری است بزرگ. بیماریهای مختلفی که در این دوران دامان
نوزاد را می‌گیرد و مادر باید با شکیبائی فوق العاده به مقابله با آنها برخیزد مشکل دیگری است. اینکه قرآن در اینجا تنها از ناراحتیهای مادر سخن به میان آورده و سخنی از پدر در میان نیست نه بخاطر عدم
اهمیت آن است، چرا که پدر نیز در بسیاری از این مشکلات شریک مادر است، ولی چون مادر
سهم بیشتری دارد بیشتر روی او تکیه شده است.
تحمل سختیهای روزافزون مادر در دوران بارداری، علت توصیه خدا به سپاس گزاری از او می باشد: «و وصینا الانسـن بولدیه حملته امه وهنا علی وهن وفصــله فی عامین ان اشکر لی ولولدیک...» و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با زحمت روی زحمت حمل کرد، (و به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه‌ای را متحمل می‌شد) و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می‌یابد (آری به او توصیه کردم) که شکر برای من و برای پدر و مادرت بجا آور... .
تشکر از پدر و مادر شکر خدا است، این آیه، جمله معترضه‌ای است که در وسط کلمات
لقمان قرار گرفته، و از کلمات او نیست، و اگر در اینجا واقع شده، برای این است که
دلالت کند بر وجوب
شکر والدین، مانند شکر خدا، بلکه شکر والدین، شکر خدا است، چون منتهی به سفارش و امر خدای تعالی است، پس شکر پدر و مادر
عبادت خدا و شکر اوست. «حملته امه وهنا علی وهن و فصاله فی عامین» در این جمله پاره‌ای از مشقات و اذیت‌ها که مادر در حمل فرزند، و تربیت او تحمل می‌کند، ذکر شده تا شنونده را به شکر پدر و مادر و بخصوص مادر وا بدارد
کلمه وهن به معنای
ضعف است، و در آیه شریفه حال و به معنای صاحب
وهن است، ممکن هم هست مفعول مطلق باشد، و تقدیر کلام (تهن وهنا علی وهن) بوده باشد. و کلمه
فصال، به معنای از شیر جدا شدن، و
شیر ندادن به بچه است، و معنای اینکه فرمود: (از شیر گرفتنش در دو سال است)، یعنی بعد از تحقق دو سال، آن نیز محقق می‌شود، و در نتیجه مدت شیر دادن دو سال می‌شود، و چون با آیه «و حمله و فصاله ثلاثون شهرا» ( حملش و از شیر گرفتنش سی ماه است) ضمیمه شود، این نکته به دست می‌آید که کمترین مدت حاملگی زن شش ماه است،
در کتاب
فقیه در حقوقی که از
امام زین العابدین علیه‌السلام
روایت کرده فرموده : بزرگترین حق خدا بر تو این است که او را بپرستی، و چیزی شریکش نسازی که اگر اینکار را به
اخلاص کردی خداوند حقی برای تو بر خود
واجب می‌کند، و آن این است که امور
دنیا و آخرتت را کفایت می‌کند
و نیز فرمود: و اما حق مادرت این است که بدانی او تو را طوری
حمل کرد که احدی، احدی را آن طور حمل نمی‌کند، آری او تو را در داخل شکم خود حمل کرد، و از
میوه قلبش چیزی به تو داد، که احدی به احدی نمی‌دهد، و او با تمامی اعضای بدنش تو را محافظت نمود، و باک نداشت از اینکه گرسنه و تشنه بماند، بلکه پروایش همه از گرسنگی و تشنگی تو بود، او باک نداشت از اینکه برهنه بماند، همه پروایش از برهنگی تو بود، او هیچ پروایی نداشت از گرما، ولی سعیش این بود که بر سرتو سایه بیفکند، او به خاطر تو از خواب خوش صرفنظر کرد، و تو را از گرما و سرما حفظ نمود، همه این تلاشها برای این است که تو مال او باشی، و تو نمی‌توانی از عهده شکر او برآیی، مگر با یاری و
توفیق خدا و اما حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو است، چون اگر او نبود تو نبودی، پس هر وقت از خودت چیزی دیدی که خوشت آمد، بدان که
اصل آن
نعمت پدر تو است، پس حمد خدا گوی، و شکر پدر بجای آر، آن قدر که با این نعمت برابری کند، و هیچ نیرویی نیست جز به وسیله خدا.
و در
کافی به سند خود از
هشام بن سالم ، از
امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: مردى نزد
رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم رفت و گفت : یا رسول الله به چه کس
نیکی کنم ؟ فرمود به مادرت ، عرضه داشت : سپس به چه کس ؟ فرمود: به مادرت ، عرضه داشت : سپس به چه کس ؟ فرمود: به مادرت ، عرضه داشت : سپس به چه کس ؟ فرمود به پدرت.
قرآن کریم می فرماید، دوران بارداری، باعث رنج و زحمت مادر می باشد: «... حملته امه کرها...» ...مادرش او را با ناراحتی حمل می‌کند... .
بارداری، باعث ضعف و سستی زن باردار می شود: «... حملته امه وهنا علی وهن...» ... مادرش او را با
زحمت روی زحمت حمل کرد، (و به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه‌ای را متحمل می‌شد)... .(«وهن» در
لغت به معنای ضعف جسمانی است.
)
این مسأله از نظر علمی ثابت شده، و تجربه نیز نشان داده که مادران در دوران بارداری گرفتار وهن و سستی می‌شوند، چرا که
شیره جان و مغز استخوانشان را به پرورش جنین خود
اختصاص می‌دهند، و از تمام مواد حیاتی وجود خود بهترینش را
تقدیم او می‌دارند. به همین دلیل، مادران در دوران بارداری گرفتار کمبود انواع ویتامینها می‌شوند که اگر جبران نگردد ناراحتیهائی برای آنها به وجود می‌آورد، حتی این مطلب در دوران
رضاع و شیر دادن نیز ادامه می‌یابد، چرا که شیر، شیره جان مادر است.
به هر حال مادر در این ۳۳ ماه (دوران حمل و دوران
شیرخوارگی ) بزرگترین
فداکاری را هم از نظر روحی و عاطفی، و هم از نظر جسمی، و هم از جهت خدمات در مورد فرزندش انجام می‌دهد. جالب اینکه در آغاز توصیه درباره هر دو می‌کند ولی به هنگام بیان زحمات و خدمات تکیه روی زحمات مادر می‌نماید تا
انسان را متوجه ایثارگریها و حق عظیم او می‌سازد. سپس می‌گوید: شکر مرا بجا آور که خالق و منعم اصلی توام و چنین پدر و مادر مهربانی به تو داده‌ام و هم شکر پدر و مادرت را که واسطه این
فیض و عهده دار
انتقال نعمتهای من به تو می‌باشند. و چقدر جالب و پر معنی است که شکر پدر و مادر درست در کنار شکر خدا قرار گرفته. و در پایان آیه با لحنی که خالی از تهدید و
عتاب نیست می‌فرماید: (بازگشت همه شما به سوی من است.
آری اگر در اینجا کوتاهی کنید در آنجا تمام این حقوق و زحمات و خدمات مورد بررسی قرار می‌گیرد و مو به مو
حساب می‌شود، باید از عهده حساب الهی در مورد شکر نعمتهایش، و همچنین در مورد شکر نعمت وجود پدر و مادر و عواطف پاک و بی آلایش آنها بر آئید. بعضی از مفسران در اینجا به نکته‌ای توجه کرده‌اند که در
قرآن مجید تأکید بر رعایت حقوق پدر و مادر کرارا آمده است، اما سفارش نسبت به فرزندان کمتر دیده می‌شود (جز در مورد
نهی از کشتن فرزندان که یک عادت شوم و زشت استثنائی در
عصر جاهلیت بوده است). این به خاطر آن است که پدر و مادر به حکم عواطف نیرومندشان کمتر ممکن است فرزندان را به دست فراموشی بسپارند، در حالی که زیاد دیده شده است که فرزندان، پدر و مادر را مخصوصا به هنگام پیری و از کار افتادگی فراموش می‌کنند، و این دردناکترین حالت برای آنها و بدترین ناشکری برای فرزندان محسوب مى شود.
اخبار از بارداری،
بارداری حوا،
بارداری مریم،
بارداری همسر ابراهیم،
بارداری همسر زکریا،
بارداری همسر عمران،
دوران بارداری،
زنان باردار،
مدت بارداری،
مراحل بارداری،
موانع بارداری.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «بارداری ».
