• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

برهان صدیقین در قرآن (خام)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



برهان صدیقین، اثبات خدا و شناخت وی از راه خود ذات حق‌تعالی است.



برهان صدیقین از براهین اثبات خداست. در این برهان برخلاف سایر براهین، برای شناخت خدا تنها به ذات حق استناد می‌شود، در حالی که در براهینی چون نظم ، حرکت ، حدوث و... از راه مخلوقات و آیات حق بر وجود او استدلال می‌شود، زیرا در حقیقت خدای سبحان برتر و آشکارتر از آن است که چیزی از مخلوقات و مصنوعاتش دلالت کننده بر او و آشکار کننده او باشد، بلکه او هستی‌بخش و خارج کننده اشیا از قوّه به فعل و از ظلمت عدم به نور وجود است، پس او مقدم بر هر‌چیزی در وجود و ظهور است و او برهان بر ذات خود و برهان بر هر چیزی است.


اولین بار ابن‌سینا این برهان را برهان صدیقین نامید. در وجه تسمیه این برهان گفته شده:چون طریقه حکیمان «أصدق» یعنی درست‌تر و محکم‌تر است شیخ آن را صدیقین نام نهاد.
[۱] الاشارات والتنبیهات، ج‌۳، ص‌۶۷‌.


۲.۱ - معنای لغوی صدیق

زیرا صدیق که همان ملازم با صدق است
[۲] الاشارات والتنبیهات، ج‌۳، ص‌۶۷‌.
در لغت کسی را نامند که قول راست زیاد از او سر بزند و در گفتار و باور‌ خویش صادق باشد و فعل او قولش را تصدیق کند.


برهان صدیقین با این نام ، در قرآن و منابع‌ دینی نیامده است، امّا آیاتی مانند ۵۳ فصّلت؛
۳۵نور و ۱۸ آل‌عمران بر آن تطبیق گردیده و برای آن به آیات دیگری چون ۴۵ فرقان و ۳‌ حدید استشهاد شده است.
[۹] مفاتیح الغیب، ج‌۱، ص‌۳۱۷.
[۱۰] پیام قرآن، ج‌۳، ص‌۷۴‌-۷۵.



این مضمون در منابع روایی و ادعیه امامان معصوم (علیهم‌السلام) نیز بسیار به چشم می‌خورد؛ همچون: «یا من دل علی ذاته بذاته»، «أیکون لغیرک من الظهور ما لیس لک»، «بک عرفتک و أنت دللتنی علیک».
[۱۳] اقبال الاعمال، ج‌۱، ص‌۱۵۷.


۴.۱ - نمونه

در روایتی از امیرمؤمنان ، علی (علیه‌السلام) به این روش شناخت خداوند توصیه شده است: «اعرفوا اللّه باللّه». رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز در پاسخ این سؤال که خدا را چگونه شناخته‌ای؟ فرموده‌اند: با شناخت خدا اشیا را شناختم: «باللّه عرفت الأشیاء».
[۱۷] وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، ص‌۱۱۵.
از امام‌صادق (علیه‌السلام) نیز نقل می‌شود که این روش را تأیید کرده‌اند.
با این حال برخی جمله «بک عرفتک...» را اشاره به راه دل دانسته و تطبیق آن بر برهان صدیقین را که راه تفکر و اندیشه است ناصواب خوانده‌اند.
[۱۹] خدا در نهج البلاغه، ص‌۹۲ - ۹۴.



آیات و روایات یاد شده مایه‌های اصلی برهان صدیقین است. متألهان و محققان از فیلسوفان مسلمان برخلاف نظر حکمای پیشین مانند ارسطو و متکلمان که از راه حرکت و حدوث بر وجود خداوند استدلال کرده‌اند با تأمل در خود وجود و واقعیت به واجب‌الوجود پی برده‌اند.
[۲۰] اسفار، ج‌۶‌، ص‌۱۳‌-۱۴.



الاشارات و التنبیهات؛ اقبال الاعمال؛ بحارالانوار؛ پیام قرآن؛ تعلیقات علی الحکمة المتعالیه؛ تفسیر القرآن‌الکریم، صدرالمتالهین؛ الحاشیة علی شروح الاشارات؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه؛ خدا در نهج‌البلاغه؛ شرح المنظومة السبزواری؛ الکافی؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مجموعه آثار، استاد مطهری؛ مفاتیح الغیب؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ وحدت از دیدگاه عارف و حکیم.


۱. الاشارات والتنبیهات، ج‌۳، ص‌۶۷‌.
۲. الاشارات والتنبیهات، ج‌۳، ص‌۶۷‌.
۳. مفردات، ص‌۴۷۹، «صدق».    
۴. فصّلت/سوره۴۱، آیه۵۳.    
۵. نور/سوره۲۴، آیه۳۵.    
۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۸.    
۷. فرقان/سوره۲۵، آیه۴۵.    
۸. حدید/سوره۵۷، آیه۳.    
۹. مفاتیح الغیب، ج‌۱، ص‌۳۱۷.
۱۰. پیام قرآن، ج‌۳، ص‌۷۴‌-۷۵.
۱۱. بحارالانوار، ج‌۸۴‌، ص‌۳۳۹.    
۱۲. بحارالانوار، ج‌۶۴‌، ص‌۱۴۲.    
۱۳. اقبال الاعمال، ج‌۱، ص‌۱۵۷.
۱۴. بحارالانوار، ج‌۳، ص‌۲۷۰.    
۱۵. بحارالانوار، ج‌۹۴، ص‌۲۲۹.    
۱۶. بحارالانوار، ج‌۳، ص‌۲۷۰.    
۱۷. وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، ص‌۱۱۵.
۱۸. الکافی، ج‌۱، ص‌۸۶‌.    
۱۹. خدا در نهج البلاغه، ص‌۹۲ - ۹۴.
۲۰. اسفار، ج‌۶‌، ص‌۱۳‌-۱۴.



دائرة‌المعارف قرآن کریم، مقاله برهان صديقين.    



جعبه ابزار