• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بهاءالدین نقشبند(خام)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بهاءالدین نقشبند، محمدبن محمد بخاری عارف قرن هشتم و بنیانگذار طریقت نقشبندیه است.



برخی به غلط وی را، که به خواجه نقشبند و شاه نقشبند نیز معروف است، علوی دانسته و نسب او را با سیزده واسطه به علی اکبر، فرزند امام حسن عسکری علیه‌السلام، رسانده اند،
[۱] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۵۴۹، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
در حالی که امام فرزندی به این نام نداشته است.
پدر بهاءالدین، معروف به باباصاحب سرمست، پیشه نقشبندی و کَمخابافی داشت، ازینرو وی نیز، که شغل پدر را پی گرفت، به نقشبند ملقب گردید.
[۲] داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۸، کانپور ۱۳۱۸.
[۳] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۴۳، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.

همچنین گفته‌اند که چون با اشتغال مداوم به ذکر قلبی به درجه‌ای رسید که اسم جلاله «الله» بر صفحه دلش نقش بست لقب نقشبند یافت. (در باب استعمال این کلمه در معنای عرفانی در عصر بهاءالدین و اعصار بعدی رجوع کنید به این منابع).
[۴] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۰۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۵] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۸۲ ـ۸۴، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
[۶] سلامه عزامی، تنویر القلوب فی معاملة علام الغیوب، ج۱، ص۵۳۹ ـ۵۴۰، مصر ۱۳۷۲.
[۷] محمدبن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی طریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۲۲، در عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاءبه النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۸] عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶، مصر ۱۳۴۴.



بهاءالدین در محرم ۷۱۷ در قصر عارفان (قصر هندوان) از قرای بخارا ، به دنیا آمد.
جد بهاءالدین، نوه خود را نزد خواجه محمد باباسَماسی (متوفی ۷۵۵) از پیروان خواجه ابویعقوب همدانی برد و خواجه سماسی، بهاءالدین را به فرزندی پذیرفت.
[۹] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۷۹ـ۸۰، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۱۰] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۸۵ـ۳۸۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۱۱] عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۱۲۳، مصر ۱۳۴۴.
[۱۲] عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۱۲۶، مصر ۱۳۴۴.



بهاءالدین در هجده سالگی به طریقت خواجه سماسی پیوست و پس از او تحت تربیت و ارشاد سید امیر کُلال (متوفی ۷۷۲)، خلیفه خواجه سماسی، قرار گرفت و سپس سالها در متابعت و ملازمت عارف دیگ گرانی، از خلفای امیر کُلال، بود.
[۱۳] عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۱۲۵ـ۱۲۶، مصر ۱۳۴۴.
[۱۴] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۸۶، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۱۵] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۸۳، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۱۶] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۸۷، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.


۳.۱ - مشایخ ترک

چندماه نیز نزد قُثَم شیخ، از مشایخ ترک منتسب به خواجه احمد یَسَوی، به ریاضت و مجاهدت گذراند و دوازده سال در متابعت خلیل آتا، یکی دیگر از مشایخ ترک، بود، و به هنگام سلطنت وی در ماوراءالنهر در دستگاه او محتسب یا قاضی شرع بود.
[۱۷] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۸۴ ـ ۸۵، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۱۸] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۸۸ـ۳۸۹، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۱۹] عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۰۸ـ ۲۰۹، تهران ۱۳۶۲ ش.

برخی از این شغل حکومتی او با تعبیر جلاّد یاد کرده‌اند و آن را نمونه‌ای قدیمی برای گرایش نقشبندیان به همکاری با حکّام به منظور اجرای شریعت می‌دانند.
[۲۰] ایرانیکا، ذیل مادّه


۳.۲ - فراگیری حدیث

علاوه بر اینها، بهاءالدین، به گفته خود، از تربیت روحانی خواجه عبدالخالق غُجدوانی (متوفی ۵۷۵) بهره گرفت
[۲۱] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۹۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
و چندی نیز نزد برخی از علما به فراگیری حدیث پرداخت.
[۲۲] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۹۳، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۲۳] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۰۵، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.



بهاءالدین دوبار به سفر حج رفت که در سفر اول در هرات، ملاقاتی با ملک معزالدین حسین از امرای آل کَرت، داشت و در سفر دوم در همان‌جا با زین الدین ابوبکر تایبادی (متوفی ۷۹۱) دیدار کرد.
[۲۴] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۱۸ـ۱۲۱، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۲۵] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۹۷، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۲۶] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۰۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.



او در ربیع الاول ۷۹۱ در موطن خود درگذشت و بنابر وصیتش پیشاپیش جنازه‌اش شعر فارسی می‌خواندند.
[۲۷] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۰۰، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۲۸] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۶۱، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.



بهاءالدین حنفی مذهب بود.

۶.۱ - جایگاه ائمه شیعه

با وجود این، در آثار او و خلفایش، امامان شیعه علیهم‌السلام، جایگاهی بس رفیع دارند.
حتی شجره نَسَب صوفیانة او را از دو راه، یکی از طریق امام رضا و امامان پیش از ایشان علیهم‌السلام، دیگری از طریق حسن بصری به حضرت علی علیه‌السلام رسانده اند.
گاه نیز شجره نسب او را از طریق امام صادق علیه‌السلام، به ابوبکر خلیفه اول، می رسانند؛
[۲۹] عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۵، مصر ۱۳۴۴.
.
[۳۰] عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶، مصر ۱۳۴۴.
[۳۱] محمدبن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی طریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۸ ـ۱۰، در عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاءبه النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۳۲] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۲۶، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.


۶.۲ - نفی سماع و رقص

طریقت بهاءالدین تقیّد به سنت و حفظ آداب شریعت است.
وی برخی از آداب و شعائر صوفیه، همچون ذکر جهر، خلوت و سماع و رقص را نفی کرده است.
[۳۳] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۲۰، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۳۴] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۲۳۲، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۳۵] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۴۱۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
[۳۶] داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۸، کانپور ۱۳۱۸.


۶.۳ - مجدد سده هشتم

بهاءالدین هرچه را که از نظر متشرعان سنّی از دایره مسلمانی بیرون بود، باطل شمرده و ازینرو برخی از آنان او را مجدّد سده هشتم شمرده‌اند.
[۳۷] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۲۵، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.



طریقت او در سرزمین‌های ایران، ماوراءالنهر، هند ، چین ، ممالک عربی و ترکیه بیش از هر طریقة دیگری در میان اهل سنت رواج یافت و غالباً مورد تأیید حکومت‌های سنّی بود،
[۳۸] آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۳۷، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۳۹] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۲۳۲، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
چنانکه ملک معزالدین حسین از حرمت نهادن به او کوتاهی نمی‌کرد،
[۴۰] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۱۸ـ۱۲۱، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
اما بهاءالدین از پذیرفتن هدایا و خوردن غذاهای او امتناع می‌کرد.

۷.۱ - تغییر مشی خلفا

البته در دو یا سه نسل بعد، خلفای بهاءالدین این گونه پرهیز را ترک، و ثروت‌های افسانه‌ای جمع کردند و در برابر عزت و حرمتی که از تیموریان می‌دیدند، نفوذ خود را برای تحکیم پایه‌های حکومت ایشان به کار گرفتند،
[۴۱] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۱۴ـ۲۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
[۴۲] اکبر ثبوت، «حروفیه»، ج۱، ص۱۰۲ـ۱۰۶، فلق، نشریه دانشجویی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دفتر ۲.
[۴۳] عبدالحسین زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ج۱، ص۱۶۰، تهران ۱۳۶۹ ش.
[۴۴] عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۱۳، تهران ۱۳۶۲ ش.
تا آن‌جا که مدعی شدند بهاءالدین نیز پس از مرگ تیمور (۸۰۷)، بر ایمان وی صحه نهاده است.
[۴۵] احمدبن عبدالاحد سرهندی، مکتوبات امام ربانی، ج۲، ص۲۳۴، استانبول ۱۳۹۷/۱۹۷۷.



بهاءالدین شاگردان و مریدان بسیاری داشت که در ترویج و استمرار طریقت وی نقش مهمی داشتند.
از جمله شاگردان او عبارت‌اند از: خلیفه نخستین او خواجه علاءالدین عطار (متوفی ۸۰۲)، فرزند خوانده و داماد بهاءالدین
[۴۶] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۴۰ـ۱۴۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۴۷] داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۹، کانپور ۱۳۱۸.
خواجه محمد پارسا (متوفی ۸۲۲)؛ خواجه حسام الدین یوسف حافظی بخاری
[۴۸] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۶۷، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
علاءالدین غجدوانی
[۴۹] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۵۳، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
صلاح بن مبارک بخاری (متوفی ۷۹۳؛
[۵۰] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۴۳، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
و یعقوب چرخی (متوفی ۸۵۱؛.
[۵۱] عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۴۰۲، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.



آثار او عبارت است از:

۹.۱ - رساله قدسیه

۱) رساله قدسیه، که در منابع به نام‌های انفاس قدسیه، رسالة القدسیة النقشبندیة، کلمات قدسیه، الحاشیة القدسیة، مقالات خواجه بهاءالدین، کلمات بهاءالدین نقشبند و رسالة القدسیة البهائیة آمده است.
رساله قدسیه مجموعه‌ای از سخنان نسبتاً کوتاه بهاءالدین به فارسی مشتمل بر یک مقدمه و دوازده فصل است که خواجه محمد پارسا آن را تحریر کرده و پس از مرگ بهاءالدین با استفاده از دیگر کتب عرفانی همچون مصباح الهدایة عزالدین کاشانی، شرح و توضیحاتی برآن افزوده است.
[۵۲] احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی، ج۲، ص۱۳۰۹، تهران ۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش.
[۵۳] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۷۷۶، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
[۵۴] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۷۷ـ۷۹، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.

این رساله از کتب اصلی نقشبندیه است و نسخ خطی متعددی از آن وجود دارد
[۵۵] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۸۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
[۵۶] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۸۴ ـ۹۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
و بارها در لکهنو ، استانبول ، راولپندی ، دهلی ، حیدرآباد ، سند و تهران چاپ و به ترکی عثمانی ترجمه شده است.
[۵۷] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۱۴ـ۱۶، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
[۵۸] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۷۷۶، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.

ذکر رسالة قدسیه و پاره‌ای از مطالب آن در بسیاری از کتب نقشبندیه آمده است، از جمله در مکتوبات احمد سَرهندی
[۵۹] احمدبن عبدالاحد سرهندی، مکتوبات امام ربانی، ج۱، ص۲۳۲، استانبول ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
و شرح عبدالرحمان جامی با عنوان الحاشیة القدسیة بر کلمات قدسیه
[۶۰] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۷۷۶، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.


۹.۲ - الاوراد البهائیة

۲) الاوراد البهائیة، که بنابر مشهور این اوراد را بهاءالدین در رؤیا از پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم آموخته است
[۶۱] مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۲۰۰، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلگه کلیسی، استانبول ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
و یکی از مریدان وی به نام حمزة بن شمشاد مشکلات آن را شرح کرده و به ترتیب حروف تهجی مدون ساخته است.
از دیگر شروح این متن، منبع الاسرار فی بیان خواص الاوراد البهائیة
[۶۲] مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۲۰۰، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلگه کلیسی، استانبول ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
و شرح عبدالقادربن محمد کیالی به نام الفیوضات الاحسانیة که در اسکندریه چاپ شده است، در خور ذکر است.
[۶۳] ج ۲، ستون ۱۵۸۳، یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.


۹.۳ - آثار دیگر

۳) رسالة الواردات به فارسی که نسخه خطی آن در کتابخانه ایاصوفیه موجود است
[۶۴] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۴۵، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.

۴)دلیل العاشقین در تصوف؛
۵) حیات نامه در نصایح و مواعظ
[۶۵] شمس الدین سامی، قاموس الاعلام، ج۱، ص۱۴۱۲، چاپ مهران، استانبول ۱۳۰۶ـ۱۳۱۶/۱۸۸۹ـ ۱۸۹۸.

۶) وجه تسمیه نقشبند.
[۶۶] دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی، ج۱۴، ص۳۶۲۲، فهرست نسخه‌های خطی، نگارش محمد تقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش.

علاوه بر اینها، رساله‌ای به نام انیس الطالبین را نیز به او نسبت داده اند.
[۶۷] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۱۱، ص۸۰۸ ـ ۸۰۹، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.

از بهاءالدین اشعاری به فارسی و بیش‌تر در قالب رباعی باقی‌مانده و‌ به‌طور پراکنده در شرح احوال او ذکر شده است.
[۶۸] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۹۴، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
[۶۹] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۹۹ـ۱۰۰، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
[۷۰] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۸۷، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۷۱] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۲۰، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.



از کتابهایی که در شرح احوال، اقوال و مقامات وی نوشته شده می‌توان از اینها نام برد: انیس الطالبینِ صلاح بن مبارک بخاری که عبدالرحمان جامی منتخبی از آن را فراهم آورده و سلیمان عزتی (متوفی ۱۱۶۸) به ترکی ترجمه کرده است
[۷۲] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۴۶، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
[۷۳] احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۰۲۶، تهران ۱۳۷۴ ش.
کتاب دیگری به همین نام، منسوب به حسام الدین یوسف بخارایی در سخنان واحوال بهاءالدین
[۷۴] احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۰۲۵، تهران ۱۳۷۴ ش.
محبوبیه خواجه محمدپارسا در مناقب بهاءالدین
[۷۵] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۳۱، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
رسالة بهائیه، تألیف ابوالقاسم بن محمد بخاری
[۷۶] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۵۷، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۷۷] احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۱۴۳ـ ۲۱۴۴، تهران ۱۳۷۴ ش.
مقامات (حضرت) خواجة نقشبند تألیف ابوالحسن محمدباقربن محمدعلی که در بمبئی به چاپ رسیده است.
[۷۸] احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۲۸۹، تهران ۱۳۷۴ ش.
[۷۹] تعلیقات عابدی، ص ۸۳۴، عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.


۱۰.۱ - نویسندگان ناشناس

نسخه‌های خطی متعددی با عنوان مقامات خواجه نقشبند از نگارندگان ناشناس وجود داردکه شاید پاره‌ای از آن‌ها با آثار پیشین یکی باشند.
[۸۰] احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۲۸۹، تهران ۱۳۷۴ ش.


۱۰.۲ - مدح شاعران

شاعران متعددی، از جمله جامی
[۸۱] عبدالرحمان بن احمد جامی، مثنوی هفت اورنگ، ج۱، ص۳۷۲ـ۳۸۴، چاپ مرتضی مدرسی گیلانی، تهران.
و خواجه باقی بالله (متوفی ۱۰۱۲) از مشایخ نقشبندیه، اشعاری در مدح بهاءالدین و خلفای او سروده اند.
[۸۲] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۶۶ـ۶۷، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
[۸۳] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۸۲، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
[۸۴] محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۹۲، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.



آرامگاه بهاءالدین اکنون در بخش بهاءالدین در دوازده کیلومتری شهر بخارا واقع است که این بخش با تلفظ محاوره‌ای در بخارا به صورت «باودّین» خوانده می‌شود
[۸۵] سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، ج۱، ص۴، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۸۶] ایرانیکا، ذیل مادّه.


۱۱.۱ - ضمائم مقبره

مقبره بهاءالدین دارای خانقاه ، مدرسه ، مسافرخانه و مسجد است.
مقبره و ضمائم آن، در حدود ۸۹۵ به امر عبدالعزیزخان ساخته شد و از عوامل مهم موقعیت بخارا به عنوان مرکز علم و تقدّس در سراسر نواحی مسلمان نشین این منطقه بوده است.
[۸۷] محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۳، ص۶۸۷، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.
[۸۸] ایرانیکا، ذیل مادّه.
[۸۹] آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۳۷، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.


۱۱.۲ - زیارتگاه

آرامگاه او هنوز زیارتگاه است و از شهرهای دور و نزدیک و حتی از اقصی نقاط چین به زیارت آن می‌روند.
[۹۰] آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۶۱، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۹۱] محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۳، ص۶۸۷، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.



به بهاءالدین کرامات بسیاری نسبت می‌دهند و می‌گویند که وقوع این کرامات حتی پس از مرگ او ادامه دارد.
ازینرو، مردم ترکستان وی را مظهر تقدّس می‌دانند و اهالی بخارا معتقدند که هرکس به او توسل جوید، از بلا محفوظ می‌ماند.
[۹۲] آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۶۱ـ۲۶۲، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۹۳] صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۶۲ به بعد، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.

افسانه‌هایی نیز درباره او گفته اند، از جمله این‌که نسبت به عدد هفت علاقه خاصی داشت، زیرا هفت ماهه به دنیا آمد و در هفت سالگی قرآن را حفظ کرد و هدایایی نیز که بر روی سنگ قبرش می‌گذارند، باید مقسم هفت باشد.
[۹۴] آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۶۲ـ۲۶۳، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.



بهاءالدین پسرانی داشت که یکی از آنان در زمان حیات او درگذشت.
[۹۵] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۵۵۲، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
[۹۶] داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۸، کانپور ۱۳۱۸.

چهار دختر نیز برای او یاد کرده‌اند که یکی از آنان به عقد علاءالدین عطار درآمد.
[۹۷] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۴۰ـ۱۴۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۹۸] علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۶۳، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.

به نوشته معصوم علیشاه
[۹۹] محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۳، ص۶۸۷، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.
خاندانی به نام خواجگان در بخارا، نسب خود را به بهاءالدین می‌رسانند.


(۱) صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
(۲) محمدبن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی طریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، در عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاءبه النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۳) محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
(۴) محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
(۵) اکبر ثبوت، «حروفیه»، فلق، نشریه دانشجویی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دفتر ۲.
(۶) عبدالرحمان بن احمد جامی، مثنوی هفت اورنگ، چاپ مرتضی مدرسی گیلانی، تهران.
(۷) عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۸) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلگه کلیسی، استانبول ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
(۹) عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، مصر ۱۳۴۴.
(۱۰) داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، کانپور ۱۳۱۸.
(۱۱) دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی، فهرست نسخه‌های خطی، نگارش محمد تقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش.
(۱۲) عبدالحسین زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۱۳) عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۱۴) شمس الدین سامی، قاموس الاعلام، چاپ مهران، استانبول ۱۳۰۶ـ۱۳۱۶/۱۸۸۹ـ ۱۸۹۸.
(۱۵) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
(۱۶) احمدبن عبدالاحد سرهندی، مکتوبات امام ربانی، استانبول ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
(۱۷) سلامه عزامی، تنویر القلوب فی معاملة علام الغیوب، مصر ۱۳۷۲.
(۱۸) غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
(۱۹) محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.
(۲۰) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
(۲۱) احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی، تهران ۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش.
(۲۲) احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، تهران ۱۳۷۴ ش.
(۲۳) سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۲۴) علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
(۲۵) آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش؛


۱. غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۵۴۹، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۲. داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۸، کانپور ۱۳۱۸.
۳. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۴۳، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۴. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۰۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۵. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۸۲ ـ۸۴، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۶. سلامه عزامی، تنویر القلوب فی معاملة علام الغیوب، ج۱، ص۵۳۹ ـ۵۴۰، مصر ۱۳۷۲.
۷. محمدبن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی طریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۲۲، در عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاءبه النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۸. عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶، مصر ۱۳۴۴.
۹. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۷۹ـ۸۰، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۱۰. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۸۵ـ۳۸۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۱۱. عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۱۲۳، مصر ۱۳۴۴.
۱۲. عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۱۲۶، مصر ۱۳۴۴.
۱۳. عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۱۲۵ـ۱۲۶، مصر ۱۳۴۴.
۱۴. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۸۶، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۱۵. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۸۳، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۱۶. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۸۷، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۱۷. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۸۴ ـ ۸۵، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۱۸. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۸۸ـ۳۸۹، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۱۹. عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۰۸ـ ۲۰۹، تهران ۱۳۶۲ ش.
۲۰. ایرانیکا، ذیل مادّه
۲۱. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۹۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۲۲. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۹۳، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۲۳. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۰۵، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۲۴. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۱۸ـ۱۲۱، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۲۵. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۹۷، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۲۶. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۰۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۲۷. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۰۰، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۲۸. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۶۱، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۲۹. عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۵، مصر ۱۳۴۴.
۳۰. عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، انوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶، مصر ۱۳۴۴.
۳۱. محمدبن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی طریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۸ ـ۱۰، در عبدالمجیدبن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاءبه النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۲. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۲۶، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۳۳. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۲۰، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۳۴. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۲۳۲، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۳۵. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۴۱۶، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۳۶. داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۸، کانپور ۱۳۱۸.
۳۷. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۲۵، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۳۸. آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۳۷، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
۳۹. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۲۳۲، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۴۰. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۱۸ـ۱۲۱، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۴۱. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۱۴ـ۲۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۴۲. اکبر ثبوت، «حروفیه»، ج۱، ص۱۰۲ـ۱۰۶، فلق، نشریه دانشجویی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دفتر ۲.
۴۳. عبدالحسین زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ج۱، ص۱۶۰، تهران ۱۳۶۹ ش.
۴۴. عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۱۳، تهران ۱۳۶۲ ش.
۴۵. احمدبن عبدالاحد سرهندی، مکتوبات امام ربانی، ج۲، ص۲۳۴، استانبول ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
۴۶. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۴۰ـ۱۴۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۴۷. داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۹، کانپور ۱۳۱۸.
۴۸. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۶۷، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۴۹. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۵۳، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۵۰. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۴۳، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۵۱. عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۴۰۲، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۵۲. احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی، ج۲، ص۱۳۰۹، تهران ۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش.
۵۳. احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۷۷۶، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
۵۴. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۷۷ـ۷۹، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۵۵. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۸۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۵۶. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۸۴ ـ۹۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۵۷. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۱۴ـ۱۶، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۵۸. احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۷۷۶، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
۵۹. احمدبن عبدالاحد سرهندی، مکتوبات امام ربانی، ج۱، ص۲۳۲، استانبول ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
۶۰. احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۷۷۶، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
۶۱. مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۲۰۰، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلگه کلیسی، استانبول ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۶۲. مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۲۰۰، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلگه کلیسی، استانبول ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳، چاپ افست تهران ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
۶۳. ج ۲، ستون ۱۵۸۳، یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
۶۴. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۴۵، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
۶۵. شمس الدین سامی، قاموس الاعلام، ج۱، ص۱۴۱۲، چاپ مهران، استانبول ۱۳۰۶ـ۱۳۱۶/۱۸۸۹ـ ۱۸۹۸.
۶۶. دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی، ج۱۴، ص۳۶۲۲، فهرست نسخه‌های خطی، نگارش محمد تقی دانش پژوه، تهران ۱۳۴۰ ش.
۶۷. احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج۱۱، ص۸۰۸ ـ ۸۰۹، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
۶۸. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۹۴، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۶۹. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۹۹ـ۱۰۰، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۷۰. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۸۷، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۷۱. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۲۰، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۷۲. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۴۶، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۷۳. احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۰۲۶، تهران ۱۳۷۴ ش.
۷۴. احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۰۲۵، تهران ۱۳۷۴ ش.
۷۵. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۳۱، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۷۶. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۵۷، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۷۷. احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۱۴۳ـ ۲۱۴۴، تهران ۱۳۷۴ ش.
۷۸. احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۲۸۹، تهران ۱۳۷۴ ش.
۷۹. تعلیقات عابدی، ص ۸۳۴، عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
۸۰. احمد منزوی، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۲۲۸۹، تهران ۱۳۷۴ ش.
۸۱. عبدالرحمان بن احمد جامی، مثنوی هفت اورنگ، ج۱، ص۳۷۲ـ۳۸۴، چاپ مرتضی مدرسی گیلانی، تهران.
۸۲. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۶۶ـ۶۷، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۸۳. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۸۲، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۸۴. محمدبن محمد پارسا، رساله قدسیه، ج۱، ص۹۲، چاپ ملک محمد اقبال، راولپندی، ۱۳۵۴ ش.
۸۵. سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، ج۱، ص۴، تهران ۱۳۶۳ ش.
۸۶. ایرانیکا، ذیل مادّه.
۸۷. محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۳، ص۶۸۷، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.
۸۸. ایرانیکا، ذیل مادّه.
۸۹. آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۳۷، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
۹۰. آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۶۱، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
۹۱. محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۳، ص۶۸۷، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.
۹۲. آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۶۱ـ۲۶۲، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
۹۳. صلاح بن مبارک بخاری، انیس الطالبین وعدة السالکین، ج۱، ص۱۶۲ به بعد، چاپ خلیل ابراهیم صاری اوغلی و توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۱ ش.
۹۴. آرمین وامبری، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ج۱، ص۲۶۲ـ۲۶۳، ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، تهران ۱۳۶۵ ش.
۹۵. غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۵۵۲، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۹۶. داراشکوه بابری، سفینة الاولیا، ج۱، ص۷۸، کانپور ۱۳۱۸.
۹۷. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۴۰ـ۱۴۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۹۸. علی بن حسین واعظ کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۶۳، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۹۹. محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۳، ص۶۸۷، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران ۱۳۳۹ـ ۱۳۴۵ ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین نقشبند»، شماره۲۱۵۷.    



جعبه ابزار