• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تحریر المعالم فی أصول الفقه‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«تحریر المعالم فی اصول الفقه» تلخیص و تحریر کتاب ارزشمند معالم الاصول به قلم آیت‌الله علی مشکینی است.



کتاب مشتمل بر دو مقدمه و پنج بخش یا مقام است. روش طرح بحث صاحب معالم چنین است که در ابتدا صورت مساله را زیر عنوان «اصل» بیان کرده سپس اقوال و مکاتب اصولی را نقل می‌کند آن گاه بعد از انتخاب قول برتر و استدلال برای آن، استدلال‌های اقوال مخالفان را نقد می‌کند.




۲.۱ - مقدمه

در مقدمه اول درباره فضل علم و عالم ، وظیفه علماء، فضیلت تحصیل علم فقه
[۱] تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۵.
و در مقدمه دوم درباره تعریف علم اصول و بیان موضوع و غرض آن و همچنین درباره حکم و انقسامات آن سخن به میان آمده است.
[۲] تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۱۵.


۲.۲ - بخش اول

در بخش اول کتاب نخست پاره‌ای از مباحث الفاظ از قبیل اقسام لفظ،اقسام وضع،حقیقت شرعیه،علائم حقیقت و مجاز،اصول لفظیه، اشتراک و مشتق بیان شده سپس به بحث اوامر،نواهی،منطوق و مفهوم،عموم و خصوص،مطلق و مقید و مجمل و مبین پرداخته شده است.

۲.۳ - سایر بخش ها

سایر بخش‌های کتاب به ترتیب عبارتند از: ادله عقلیه،اصول عملیه،اجتهاد و تقلید، و تعادل و تراجیح.


در اینجا به پاره‌ای از اندیشه‌های مولف می‌پردازیم که در فهم مطالب کتاب نقش بسزایی دارد:
۱- در بحث استعمال لفظ در اکثر از معنا، قائل به جواز است با این فرق که استعمال لفظ مفرد در اکثر از معنای واحد مجازی است اما استعمال غیر مفرد (مثنی و جمع) در اکثر از معنای واحد حقیقی است.
۲- زمانیکه عام تخصیص زده شود اراده باقی مانده در تحت آن مجازی است و در این نظر موافق شیخ، محقق و علامه حلی است.
[۳] تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۹۸.

۳- امر به شی بر وجه مطلوب (لفظا و معنا) مقتضی نهی از ضد خاصش نیست.
۴- مولف در بحث خبر واحد عاری از قراین قطعیه قائل به حجیت عقلی و شرعی آن است برخلاف سیدمرتضی،ابن زهره و ابن ادریس و هم نظر با شیخ، محقق و علامه.
۵- مولف در تعریف اجتهاد همان دیدگاه علامه حلی را دارد و اجتهاد را تلاش کامل فقیه در تحصیل ظن به حکم شرعی برمی شمارد. همچنین صاحب معالم، تجزی در اجتهاد و امکان قدرت داشتن فرد تنها بر استنباط بعضی از مسائل را ممتنع نمی‌داند اما جواز تمسک به استنباط مجتهد متجزی در مقایسه با استنباط مجتهد مطلق را قبول ندارند.
[۴] تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۲۱۰.

۶- به نظر صاحب معالم وصف مفهوم دارد وی می‌گوید: اصولیان در این مساله که تعلیق حکم به صفت مقتضی نفی حکم در صورت انتفای صفت باشد اختلاف نظر دارند گروهی این اقتضاء را پذیرفته‌اند و این از کلام شیخ ظاهر می‌شود ولی سیدمرتضی و به دنبال آن محقق و علامه و بسیاری دیگر آنرا نفی کرده‌اند و این قول به واقع نزدیکتر است.
[۵] تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۹۳.

۷- صاحب معالم استصحاب را حجت ندانسته و می‌فرماید: مردم در استصحاب حال اختلاف نظر دارند و محل آن اینست که حکمی در وقتی ثابت شود سپس وقت دیگری بیاید و دلیلی بر نفی آن حکم اقامه نشود آیا حکم به بقای آن حکم می‌شود به همان گونه‌ای که قبلا بوده است و این استصحاب است یا حکم به آن در وقت دوم احتیاج به دلیل دارد؟ مولف پس از نقل دیدگاه سیدمرتضی و شیخ مفید در پایان قول سیدمرتضی را در عدم حجیت استصحاب ترجیح داده است.
۸- به نظر مولف نهی با امر متفاوت است و نهی بر تکرار و دوام دلالت دارد؛ دلیل ایشان اینست که نهی اقتضاء می‌کند مکلف ماهیت فعل و حقیقت آنرا در وجود داخل نکند و این معنا تنها با امتناع از داخل شدن هر فرد از افراد ماهیت آن در وجود محقق می‌شود و با انجام یک فرد، صدق می‌کند که آن ماهیت در وجود داخل شده باشد. وی در ادامه بحث دلالت نهی بر تکرار و دوام می‌گوید: چون اثبات کردیم نهی برای دوام و تکرار است باید معتقد شد که نهی بر فور هم دلالت می‌کند زیرا دوام مستلزم فوریت است.


۱. تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۵.
۲. تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۱۵.
۳. تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۹۸.
۴. تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۲۱۰.
۵. تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۹۳.



نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.


رده‌های این صفحه : کتب اصولی شیعه




جعبه ابزار