تسبیح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به گفتن (سبحان اللّه) و مانند آن از اذکار دلالت کننده بر
تنزیه خداوند و دانههاى به
نخ کشیده شده جهت گفتن
ذکر خداوند تسبیح گفته می شود.
تسبیح به معناى نخست بر ذکرهایى اطلاق مىشود که با تسبیح و تنزیه خداوند آغاز مىگردد، مانند
تسبیحات اربع و ذکرهاى
رکوع و
سجود. تسبیح به معناى دوم میان فارسى زبانان رایج است و در
عربی به آن (
سبحه) گفته مىشود. از این عنوان- به هر دو
مفهوم- در باب
صلات سخن رفته است.
در اینکه در رکوع و سجود، تنها تسبیح لازم است یا
مطلق ذکر کفایت مىکند،
اختلاف است. قول اوّل منسوب به
مشهور است؛ بلکه بر آن ادّعاى
اجماع شده است.
بنابر قول به وجوب تسبیح، در مقدار لازم آن اختلاف است. برخى مطلق تسبیح را کافى دانستهاند هرچند با گفتن یک بار (سبحان اللّه)؛ لیکن برخى دیگر یک بار
تسبیح کبری (سبحان ربّى العظیم و بحمده، سبحان ربّى الأعلى و بحمده) را کافى دانستهاند. گروهى، بلکه بسیارى از فقها سه بار
تسبیح صغری (سبحان اللّه) یا یک بار تسبیح کبرى را کافى دانستهاند. از بعضى نیز
وجوب سه تسبیح کبرى نقل شده است.
نمازگزار در
رکعت سوم و چهارم
نماز واجب بین خواندن
حمد و
ذکر تسبیح
مخیر است.
در افضلیت هریک از حمد و تسبیح بر دیگرى یا
عدم افضلیت، اختلاف است.
گروهى براى
امام، حمد را
افضل از تسبیح دانستهاند؛ بلکه این قول به مشهور نسبت داده شده است. برخى هیچ یک از آن دو را بر
مأموم واجب ندانستهاند. بعضى، تنها حمد و بعضى دیگر تنها تسبیح را بر مأموم واجب دانستهاند. اقوال دیگرى نیز در
مسئله وجود دارد.
گفتن سه بار
تسبیحات اربع: (سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلّا اللّه و اللّه أکبر) به اتفاق فقها کفایت مىکند. در کفایت غیر آن اختلاف مىباشد و تا پانزده قول نقل شده است که مهمترین آنها عبارت است از:
۱. کفایت یک بار تسبیحات اربع.
بسیارى از فقها بر این قولاند؛ بلکه منسوب به
مشهور است.
۲. کفایت تسبیحات یاد شده بدون
تکبیر.
۳.
تخییر میان گفتن سه بار (سبحان اللّه) یا سه بار (سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلّا اللّه) یا یک بار تسبیحات اربع.
۴. تخییر میان همه صورى که در روایات آمده است.
ترتیب تسبیحات اربع بنابر قول مشهور همانگونه است که ذکر شد؛ یعنى نخست، تسبیح، سپس تحمید، پس از آن تهلیل و در آخر، تکبیر گفته مىشود. برخى ترتیب یاد شده را واجب ندانستهاند.
در وجوب
آهسته خواندن تسبیح
اختلاف است. بر وجوب آن ادّعاى
شهرت، بلکه
اجماع شده است.
عدول از تسبیح به حمد و
عکس آن
جایز است؛ هرچند برخى در
جواز آن
تردید کردهاند.
در صورت
شک در عدد تسبیحات- به
تصریح بعضى- بنابر کمتر گذاشته مىشود
گفتن هفت بار (سبحان اللّه) پس از ذکر
تشهد،
مستحب است.
در
نماز استسقاء، هنگامى که امام جهت
خطبه بر روى
منبر قرار مىگیرد، بعد از صد بار
تکبیر مستحب است صد بار تسبیح بگوید
تهیه تسبیح از
جنس تربت امام حسین علیه السّلام و شمارش
تسبیحات حضرت فاطمه سلام اللّه علیها، بلکه گفتن هر ذکرى با آن و حتّى گردانیدن آن در دست هرچند بدون
ذکر، مستحب است.
از انواع
استخاره، استخاره با تسبیح است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۶۹.
