• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تقوا و امیدواری (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از جلوه‌های مهم تقواپیشگی که در قرآن کریم خداوند به آن اشاره کرده است امیدواری به رحمت خداوند و امید به رستگاری در دنیا می‌باشد.



تقواپیشگی، مایه امیدواری به رحمت الهی است:
وهـذا کتـب انزلنـه مبارک فاتبعوه واتقوا لعلکم ترحمون.
و این کتابی است پر برکت، که ما (بر تو) نازل کردیم از آن پیروی کنید، و پرهیزگاری پیشه نمائید، باشد که مورد رحمت (خدا) قرار گیرید!
او عجبتم ان جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم لینذرکم ولتتقوا ولعلکم ترحمون.
آیا تعجب کرده‌اید که دستور آگاه کننده پروردگارتان به وسیله مردی از میان شما به شما برسد، تا (از عواقب اعمال خلاف) بیمتان دهد، و (در پرتو این دستور،) پرهیزگاری پیشه کنید و شاید مشمول رحمت (الهی) گردید؟!
واذا قیل لهم اتقوا ما بین ایدیکم وما خلفکم لعلکم ترحمون.
و هر گاه به آنها گفته شود: «از آنچه پیش رو و پشت سر شماست (از عذابهای الهی) بترسید تا مشمول رحمت الهی شوید! » (اعتنا نمی‌کنند).
انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون.
مؤمنان برادر یکدیگرند پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید، باشد که مشمول رحمت او شوید!


تقواپیشگی، زمینه امیدواری به رستگاری می‌شود:
یسـلونک عن الاهلة قل هی موقیت للناس والحج ولیس البر بان تاتوا البیوت من ظهورها ولـکن البر من اتقی واتوا البیوت من ابوبها واتقوا الله لعلکم تفلحون.
درباره «هلالهای ماه» از تو سؤال می‌کنند بگو: «آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظام زندگی) مردم و (تعیین وقت) حج است». و (آن چنان که در جاهلیت مرسوم بود که به هنگام حج، که جامه احرام می‌پوشیدند، از در خانه وارد نمی‌شدند، و از نقب پشت خانه وارد می‌شدند، نکنید! ) کار نیک، آن نیست که از پشت خانه‌ها وارد شوید بلکه نیکی این است که پرهیزگار باشید! و از در خانه‌ها وارد شوید و تقوا پیشه کنید، تا رستگار گردید!
یـایها الذین ءامنوا لا تاکلوا الربوا اضعـفـا مضـعفة واتقوا الله لعلکم تفلحون.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! رباسود پول) را چند برابر نخورید! از خدا بپرهیزید، تا رستگار شوید!
یـایها الذین ءامنوا اصبروا وصابروا ورابطوا واتقوا الله لعلکم تفلحون.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! (در برابر مشکلات و هوسها،) استقامت کنید! و در برابر دشمنان (نیز)، پایدار باشید و از مرزهای خود، مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید!
یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وابتغوا الیه الوسیلة وجـهدوا فی سبیله لعلکم تفلحون.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‌ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!
قل لایستوی الخبیث والطیب ولو اعجبک کثرة الخبیث فاتقوا الله یـاولی الالبـب لعلکم تفلحون.
بگو: « (هیچ گاه) ناپاک و پاک مساوی نیستند هر چند فزونی ناپاکها، تو را به شگفتی اندازد! از (مخالفت) خدا بپرهیزید‌ای صاحبان خرد، شاید رستگار شوید!

۲.۱ - دیدگاه آیت‌الله مکارم

و اتقوا الله، بالآخره آخرین دستور که همچون چتری بر همه دستورها سایه می‌افکند دستور به پرهیزکاری است و استقامت و مصابره و مرابطه، باید آمیخته با تقوی و پرهیزکاری باشد و از هرگونه خودخواهی و ریا کاری و اغراض شخصی به دور گردد.
لعلکم تفلحون، شما در سایه به کار بستن دستورات خدا، می‌توانید رستگار شوید و با تخلف از آنها راهی به سوی رستگاری نخواهید داشت.
گاهی سؤال می‌شود چرا در قرآن جمله‌هایی با کلمه: لعل، شروع شده است مانند جمله لعلکم تفلحون: شاید رستگار شوید، و لعلکم تتقون: شاید پرهیزکار شوید، لعلکم ترحمون: شاید مشمول رحمت شوید، در حالی که کلمه لعل، نوعی تردید را می‌رساند که از مقام خداوند دانای به همه چیز، دور است، این جمله اتفاقا دست آویزی برای پاره‌ای از دشمنان اسلام شده و می‌گویند: اسلام به کسی وعده نجات قطعی نمی‌دهد و وعده آن آمیخته با تردید است زیرا بسیاری از این وعده‌ها با کلمه لعل شروع شده است.
اتفاقا این تعبیر یکی از نشانه‌های عظمت و واقع بینی و واقع گویی قرآن مجید است زیرا قرآن این کلمه را در جایی به کار می‌برد که گرفتن نتیجه احتیاج به شرائطی دارد که به وسیله کلمه لعل اشاره اجمالی به آن شرائط شده است مثلا سکوت کردن به هنگام شنیدن آیات قرآن و گوش فرا دادن به مضمون آیات به تنهایی کافی نیست که انسان مشمول رحمت الهی شود بلکه علاوه بر آن، درک و فهم آیات و به کار بستن آنها نیز لازم است و لذا قرآن می‌گوید: و اذا قرء القرآن فاستمعوا له و انصتوا لعلکم ترحمون یعنی هنگامی که قرآن خوانده می‌شود گوش فرا دهید و خاموش باشید شاید مشمول رحمت شوید.
اگر قرآن می‌گفت حتما مشمول رحمت خواهید شد دور از واقع بینی بود زیرا همانطور که گفتیم این موضوع شرائط دیگری هم دارد ولی هنگامی که می‌گوید شاید سهم سایر شرایط محفوظ مانده است، ولی عدم توجه به این حقیقت موجب خرده گیری بر این آیات شده و حتی بعضی از دانشمندان ما نیز معتقد شده‌اند که لعل در این گونه موارد معنی شاید نمی‌دهد در حالی که این سخن نیز یک نوع خلاف ظاهر بدون دلیل است.
در آیه مورد بحث با اینکه اشاره به چهار ماده مهم از عالی‌ترین دستورهای اسلامی شده باز برای اینکه از بقیه برنامه‌های سازنده اسلامی غفلت نشود کلمه لعل را به کار برده است.
به هر حال اگر مسلمانان امروز، آیه فوق را به عنوان یک شعار اسلامی در برنامه زندگی خود پیاده کنند بسیاری از مشکلاتی را که اکنون با آن مواجه هستند حل خواهند نمود.


۱. انعام/سوره۶، آیه ۱۵۵.    
۲. اعراف/سوره۷، آیه۶۳.    
۳. یس/سوره۳۶، آیه۴۵.    
۴. حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۱۸۹.    
۶. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۰.    
۷. آل عمران/سوره۳، آیه۲۰۰.    
۸. مائده/سوره۵، آیه۳۵.    
۹. مائده/سوره۵، آیه۱۰۰.    
۱۰. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۴.    
۱۱. تفسیر نمونه، مکارم، ج۳، ص۲۶۷-۲۶۸.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اميدوارى‌».    



جعبه ابزار