• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تقوا و حکمت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از اثرات تقواپیشگی و پرهیزکاری برخورداری از حکمت است همانطور که خداوند در قرآن برای حضرت یحیی علیه‌السلام بخاطر داشتن تقوا حکمت عنایت کرده است.



تقوا و پرهیزکاری یحیی علیه‌السلام، زمینه برخورداری وی از حکمت است:
یـیحیی خذ الکتـب بقوة وءاتینـه الحکم صبیـا• وحنانـا من لدنا وزکوة وکان تقیـا.
ای یحیی! کتاب (خدا) را با قوت بگیر! و ما فرمان نبوتعقل کافی) در کودکی به او دادیم! و رحمت و محبتی از ناحیه خود به او بخشیدیم، و پاکی (دل و جان)! و او پرهیزگار بود!


«حکم» به معنای «حکمت» آمده است. برداشت یاد شده بر این پایه است.
در آیات گذشته دیدیم که خداوند چگونه به هنگام پیری زکریا، یحیی را به او مرحمت فرمود، به دنباله آن در این آیات نخست فرمان مهم الهی را خطاب به یحیی می‌خوانیم: ای یحیی! کتاب خدا را با قوت و قدرت بگیر! (یا یحیی خذ الکتاب بقوة). معروف و مشهور در میان مفسران این است که منظور از کتاب در اینجا تورات است، حتی ادعای اجماع و اتفاق در این زمینه کرده‌اند. ولی بعضی این احتمال را داده‌اند که او کتابی ویژه خود داشت (همانند زبور داود) البته نه کتابی که متضمن آئینی جدید و مذهب تازه‌ای باشد. ولی احتمال اول قویتر به نظر می‌رسد. به هر حال منظور از گرفتن کتاب با قوت و قدرت آنست که با قاطعیت هر چه تمامتر و تصمیم راسخ و اراده‌ای آهنین کتاب آسمانی تورات و محتوای آن را اجرا کند، و به تمام آن عمل نماید، و در راه تعمیم و گسترش آن از هر نیروی مادی و معنوی، فردی و اجتماعی، بهره گیرد. اصولا هیچ کتاب و مکتبی را بدون قوت و قدرت و قاطعیت پیروانش نمی‌توان اجرا کرد، این درسی است برای همه مؤمنان و همه رهروان راه الله.
بعد از این دستور، به مواهب دهگانه‌ای که خدا به یحیی داده بود، و یا او به توفیق الهی کسب کرد، اشاره می‌کند.
۱. ما فرمان نبوت و عقل و هوش و درایت را در کودکی به او دادیم (و آتیناه الحکم صبیا).
۲. به او رحمت و محبت نسبت به بندگان از سوی خود بخشیدیم (و حنانا من لدنا). حنان در اصل به معنی رحمت و شفقت و محبت و ابراز علاقه و تمایل است.
۳. به او پاکی روح و جان و پاکی عمل دادیم و زکاة. گرچه مفسران برای زکات، معانی مختلفی کرده‌اند، بعضی آن را به عمل صالح، بعضی به اطاعت و اخلاص، بعضی، نیکی به پدر و مادر، بعضی، حسن شهرت، و بعضی به پاکی پیروان، تفسیر کرده‌اند، ولی ظاهر این است که زکات معنی وسیعی دارد و همه این پاکیزگیها را در بر خواهد گرفت.
۴. او پرهیزگار بود و از آنچه خلاف فرمان پروردگار بود، دوری می‌کرد (و کان تقیا).


و آتیناه الحکم صبیا و حنانا من لدنا و زکاة. حکم در این آیه به فهم و عقل و نیز به حکمت و به معرفت آداب خدمت و همچنین به فراست صادق و نیز به نبوت تفسیر شده، ولیکن از مثل آیه شریفه: و لقد آتینا بنی اسرائیل الکتاب و الحکم و النبوة و نیز آیه اولئک الذین آتیناهم الکتاب و الحکم و النبوة و غیر این دو از آیاتی که کلمه حکم در آنها آمده استفاده می‌شود که حکم غیر از نبوت است و تفسیر آن به نبوت تفسیر صحیحی نیست، و همچنین تفسیرش به معرفت آداب خدمت یا فراست صادق یا عقل هیچ یک درست نیست زیرا از لفظ آیه و همچنین از جهت معنا چیزی که دلالت بر یکی از آنها بکند وجود ندارد.
بله چه بسا از مثل آیه: یتلوا علیهم آیاتک و یعلمهم الکتاب و الحکمة و یزکیهم و آیه:
یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة می‌توان درباره معنای حکم در آیه مورد بحث احتمالی داده و چیزی فهمید، آری با در نظر گرفتن اینکه حکمت بناء نوع (مفید نوعی) از حکم است می‌توان گفت: مراد به حکم همان علم به معارف حقه الهیه و کشف حقایقی که در پرده غیب است، و از نظر عادی پنهان است می‌باشد، و شاید آن مفسری هم که حکم را به فهم تفسیر کرده نظرش همین بوده است، بنابراین معنای آیه این می‌شود: ما به او علم به معارف حقیقی دادیم در حالی که او کودکی نابالغ بوده.


۱. مریم/سوره۱۹، آیه۱۲.    
۲. مریم/سوره۱۹، آیه۱۳.    
۳. مفردات، راغب اصفهانی، ج۱، ص۱۲۹، «حکم».    
۴. تفسیر نمونه، مکارم، ج۱۳، ص۲۳-۲۵.    
۵. جاثیه/سوره۴۵، آیه۱۶.    
۶. انعام/سوره۶، آیه۸۹.    
۷. بقره/سوره۲، آیه۱۲۹.    
۸. جمعه/سوره۶۲، آیه۲.    
۹. ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۴، ص۲۲-۲۳.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکمت».    



جعبه ابزار