تقوا و صید در احرام (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از آثار تقوا پیشگی اجتناب
محرم از
صید در حال
احرام است.
اجتناب
مؤمنان از
صید در خشکی در حال
احرام، از آثار تقواپیشگی آنان می‌باشد:
یـایها الذین ءامنوا... واذا حللتم فاصطادوا... واتقوا الله...
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! ... و اما هنگامی که از احرام بیرون آمدید، صید کردن برای شما مانعی ندارد... و از (مخالفت فرمان)
خدا بپرهیزید... .
احل لکم صید البحر وطعامه متـعـا لکم وللسیارة وحرم علیکم صید البر مادمتم حرمـا واتقوا الله...
صید
دریا و
طعام آن برای شما و کاروانیان
حلال است تا (در حال احرام) از آن بهره‌مند شوید ولی ما دام که
محرم هستید، شکار
صحرا برای شما
حرام است و از (نافرمانی) خدایی که به سوی او محشور می‌شوید، بترسید!
در این آیه پیرامون صیدهای دریا سخن به میان آورده، می‌گوید: صید دریا و طعام آن برای شما (در حال احرام) حلال است (احل لکم صید البحر و طعامه).
در اینکه منظور از طعام چیست؟ بعضی از مفسران احتمال داده‌اند که مراد ماهیانی است که بدون صید می‌میرند و بروی
آب می‌مانند، در حالی که می‌دانیم این سخن درست نیست، زیرا ماهی مرده خوردنش حرام است، اگر چه در بعضی از
روایات اهل تسنن تصریح به
حلیت آن شده است. آنچه بیشتر از ظاهر آیه استفاده می‌شود این است که منظور از طعام همان خوراکی است که از ماهیان صید شده ترتیب داده شود، زیرا آیه می‌خواهد دو چیز را مجاز کند نخست صید کردن و دیگر غذای صید شده خوردن. ضمنا از مفهوم این تعبیر فتوای معروفی که در میان فقهای ما وجود دارد، نیز اجمالا استفاده می‌شود که در مورد حیوانات صحرایی نه تنها اقدام به صید کردن حرام است بلکه خوردن
گوشت حیوانات صید شده نیز مجاز نیست.
سپس به
فلسفه این حکم اشاره کرده می‌گوید: این بخاطر این است که شما و مسافران بتوانید بهره ببرید (متاعا لکم و للسیارة). یعنی بخاطر اینکه در حال احرام برای
تغذیه به
زحمت نیفتید و بتوانید از یک نوع صید بهره‌مند شوید، این
اجازه در مورد صید دریا به شما داده شده است. و از آنجا که معمولا مسافران اگر بخواهند ماهی صید شده را با خود ببرند آن را با
نمک آمیخته و به صورت
ماهی شور در می‌آورند، بعضی از مفسران جمله فوق را به اینگونه
تفسیر کرده‌اند که افراد مقیم می‌توانند از ماهی تازه و مسافران از ماهی شور استفاده کنند. اشتباه نشود اینکه در آیه فوق می‌خوانیم صید دریا برای شما حلال شده مفهومش یک حکم کلی و عمومی درباره صیدهای دریا نیست، آن چنان که بعضی پنداشته‌اند، زیرا آیه نمی‌خواهد اصل حکم صیدهای دریا را بیان کند، بلکه هدف آیه این است که به محرم اجازه دهد صیدهای دریا که قبل از احرام برای او حلال بوده در حال احرام از آن استفاده کند، و به تعبیر دیگر آیه اصل
تشریع قانون را بیان نمی‌کند، بلکه ناظر به خصوصیات قانونی است که قبلا تشریع شده است، و به اصطلاح در مقام بیان از نظر عمومیت حکم نیست، بلکه فقط
احکام محرم را بیان می‌کند.
ولی بار دیگر به عنوان تاکید به حکم سابق بازگشته، می‌گوید: مادام که در حال احرام هستید صیدهای صحرایی بر شما حرام است (و حرم علیکم صید البر ما دمتم حرما). و در پایان آیه برای تاکید تمام احکامی که ذکر شد می‌فرماید: از خداوندی که در
قیامت در پیشگاه او محشور خواهید شد بپرهیزید، و با فرمان او مخالفت ننمائید (و اتقوا الله الذی الیه تحشرون).
احل لکم صید البحر:
شکار آبی برای شما حلال است. البته با این آیه، شکارهای تازه، حلال شمرده شده است، وگرنه درباره شکارهای کهنه و حلال بودن آن گفتگویی نیست. چنان که
ابن عباس و
زید بن ثابت و
سعید بن جبیر و
سعید بن مسیب و قتاده و مجاهد گویند.
و طعامه: و خوراکیهای دریا. در اینباره اختلاف است. ابن عباس و ابن عمر و قتاده گویند: مقصود حیوانات مرده است که از روی آب گرفته می‌شوند لکن آنچه مناسب
مذهب ماست، قول دیگری است از ابن عباس بنا به
روایت دیگر و سعید بن مسیب و سعید بن جبیر و مجاهد. بنابراین قول، منظور حیواناتی است که قبلا شکار شده و به نمک پاشیده و نگهداری کرده‌اند، زیرا به نظر ما خوردن گوشت
میته، نه برای محرم جایز است و نه برای غیر محرم. برخی گفته‌اند: منظور میوه‌های و
گیاهان دریایی است.
متاعا لکم و للسیارة: قتاده و ابن عباس و حسن گویند: یعنی اینها منفعتی است برای
مسافر و حاضر. و بقولی یعنی: برای اهل شهرها و دهات، خواه محل باشند، خواه محرم.
و حرم علیکم صید البر ما دمتم حرما: از این جمله، استفاده می‌شود که شکار خشکی، در حال احرام، و همچنین خوردن گوشت حیوانی که دیگران شکار کرده‌اند، برای شخص محرم حرام است. این معنی، از
علی علیه‌السلام و ابن عباس و ابن عمرو سعید بن جبیر است.
عمر و
عثمان و حسن بصری گویند: گوشت حیوانی که دیگری شکار کرده، «شده» بر شخص محرم، حرام نیست. «صید» گاهی
مصدر و به معنای شکار کردن و گاهی به معنای «شکار شده» است. بدیهی است که بهتر است آیه را بر هر دو معنی حمل و حکم حرمت «شکار کردن و شکار» را از آن استفاده کنیم.
و اتقوا الله الذی الیه تحشرون: دستوری است از جانب خداوند متعال که از همه معصیت‌ها و کارهای حرام اجتناب کنند، زیرا سرانجام، روزی که هیچکس بر
سود و
زیان خود یا دیگری قادر نیست، بسوی او بازگشت، خواهند کرد. آن روز،
قیامت است و نیک و بد، سزای خود را می‌بینند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از صيد در احرام».
