• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تقیه از نگاه شیعه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


از جمله مواردی که بعد از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در بین اصحاب آن حضرت مورد تحریف واقع شد، مسئله تقیه بود. لذا در این نوشتار به مسئله تقیه از دیدگاه وهابیت می‌پردازیم.


در لغت از «تقی یتقی» به معنای پرهیز کردن و جانب احتیاط را رعایت کردن می‌آید
[۱] بستانی، فواد افرام، منجد الطلاب، مترجم محمد م، تهران، انتشارات اسلامی، ۱۳۶۰، ص۶۸۹.
ولی در اصطلاح فقهی یعنی شخصی برای حفظ جان یا مال یا آبروی خود یا دیگران مجبور به همراهی با طرف ظالم خود باشد.
[۲] انصاری، مرتضی، المکاسب المحرمه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۴ه ق، چاپ هشتم، ص۳۵۵.

از جمله مواردی که در بین اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بعد از آن حضرت مورد تحریف واقع شد و ماهیت شرعی آن در ظاهر به مسئله‌ای خلاف شرع تبدیل شد و در بین اهل سنت به عملی زشت و بین وهابیت به عملی منافق‌گونه شهرت یافت و باعث انواع تهمتها بر دیگر فرق مسلمین گردید مسئله تقیه بود، همین مسئله بود که یکی از اختلافات اساسی بین فرق اسلامی را به وجود آورد. ولی چون نوشتار در رابطه با وهابیت است به این مسئله بیشتر از دیدگاه وهابیان می‌پردازیم.

محمدبن عبدالوهاب که موسس رسمی وهابیت به شمار می‌رود در این رابطه با صراحت اعلام می‌کند که :
«از واجبات مذهب شیعیان تقیه است و نسبت می‌دهند به جعفر صادق (رضی الله عنه) که گفت: تقیه دین من و دین آباء من است و عده‌ای «ان اکرمکم عند الله اتقاکم»؛
[۳] حجرات/سوره۴۹، آیه۱۳.    
(گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست) را اینگونه تفسیر می‌کنند که هر کس از شما که تقیه‌اش بیشتر باشد نزد خدا مقرب تر است و قطعا پیامبر اسلام فرمودند هر کس که به میل و رای خود قرآن را تفسیر کند کافر شده است»
[۴] محمدبن عبدالوهاب، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقیق:تحقیق الدکتور ناصر بن سعد الرشید، عربستان، مطابع الریاض، چاپ اول، ج۱، ص۲۰.    

در اینجا به دلیل این روایت می‌خواهد کفر شیعیان را ثابت کند. ابن تیمیه مغز متفکر وهابیت آن را نشانه نفاق شیعیان دانسته و می‌گوید:
شیعیان مانند منافقین اند، زیرا مذهب آنها تقیه است.
[۵] ابن تیمیة حرانی، احمد بن عبد الحلیم، منهاج السنة النبویة، تحقیق:د. محمد رشاد سالم، مصر، مؤسسة قرطبة - ۱۴۰۶، چاپ اول، ج۲، ص۹۳.    
[۶] ابن تیمیة حرانی، احمدبن عبدالحلیم، کتب و رسائل وفتاوی شیخ الاسلام ابن تیمیة فی الفقه، تحقیق : عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، عربستان، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، ج۲۸، ص۴۰۲ (شبیه به این حرف) .


وهابی‌ها برای این مطلب به سه دلیل تمسک کرده‌اند:
۱. آلوسی می‌گوید: برخی از اهل سنت به آیه شریفه «فلا تخشوهم و اخشونی» برای حرام بودن تقیه‌ای که شیعیان بدان قائلند تمسک نموده‌اند که تحقیق این مطلب در جای خود خواهد آمد.
[۷] آلوسی بغدادی، ابو الفضل شهاب الدین سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۱۶.    

۲. محمدبن عبدالوهاب می‌گوید: اقتضای تقیه، عدم وثوق به اعمال و اقوال اهل بیت است زیرا ممکن است آنها این کارها را از روی تقیه کرده باشند و این سخنان را از روی تقیه گفته باشند پس هیچ یک از سخنان و اعمال آنها حجت نمی‌باشد.
[۸] محمدبن عبدالوهاب، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقیق:تحقیق الدکتور ناصر بن سعد الرشید، عربستان، مطابع الریاض، چاپ اول، ج۱، ص۱۰.    

۳. محمدبن عبدالوهاب می‌گوید: تقیه در واقع مخالفت امر خدا است و مخالفت امر خدا به خاطر ترس از مردم موجب این می‌شود که انسان به نبی و پیامبر اعتماد نداشته باشد و این از مقام آنها دور است و هر کسی که چنین چیزی را بر پیامبر جایز بداند آنها را ناقص دانسته و ناقص دانستن انبیا کفر است.
[۹] محمدبن عبدالوهاب، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقیق:تحقیق الدکتور ناصر بن سعد الرشید، عربستان، مطابع الریاض، چاپ اول، ج۱، ص۲۰.    


شیعه و امامیه در مقابل این مطلب و استدلالهای آنها اینگونه پاسخ داده‌اند که:
اولا: محمدبن عبدالوهاب آیه «ان اکرمکم عند الله اتقاکم» را بنابر رای خودش از قول شیعه معنا و تفسیر کرد در حالیکه هیچ یک از مفسرین شیعی آن را اینگونه تفسیر نکرده‌اند و معلوم نیست آقای محمدبن عبدالوهاب چقدر با تفاسیر شیعی آشنا بوده و این را از کجا آورده است. بلکه مفسرین شیعه معمولا بدین مضمون که «اشدکم خوفا من الله» (متقین کسانی هستند که بیشتر از خدا ترس و خوف دارند) تفسیر کرده‌اند نه خوفا من الناس (ترس از مردم).
ثانیا : در مورد دلیلی که آلوسی می‌آورد باید گفت: شیعه همه جا تقیه را جایز نمی‌دارند بلکه در مواردی تقیه را حرام دانسته و امر به عدم تقیه می‌کند. مثلا آنجا که حق تهدید بشود و تفکر اسلامی از بین برود به طوری که اگر معرفی نشود، مردم اساس اسلام را به شکل دیگری تصور کنند، مثلا حجر بن عدی تقیه نکرد و شهید شد. شهادتش معاویه را متزلزل کرد. به طوری که حتی عایشه به او عتاب کرد و یا تقیه نکردن میثم تمار و شهادت وی و از همه مهمتر تقیه نکردن امام حسین (علیه‌السّلام) و شهادت آن حضرت و متزلزل کردن حکومت بنی امیه که از شواهد بزرگ عدم تقیه است.
ثالثا: در مورد دلیل محمدبن عبدالوهاب باید گفت که خود شیعه در علوم حدیث راه‌هایی برای شناخت مواضع تقیه از غیر تقیه داشته و این مسئله را به راحتی مرتفع می‌نماید.

۴.۱ - ادله اثبات تقیه

و در مورد دلیل دیگر محمدبن عبدالوهاب باید گفت که وی در کلمات خود تقیه را مخالفت امر خدا قلمداد کرده در حالیکه تقیه عین اطاعت از امر خداست. زیرا ما در آیات و روایات ادله‌ای داریم که بر تقیه دلالت دارند مثل آیه:
«و قال رجل مؤمن من آل فرعون یکتم ایمانه ا تقتلون رجلا ان یقول ربی الله
[۱۰] غافر/سوره۴۰، آیه۲۸.    
؛ و مرد مؤمنی از آل فرعون که ایمان خود را پنهان می‌داشت گفت: آیا می‌خواهید مردی را بکشید به خاطر اینکه می‌گوید: پروردگار من الله است.»
در این آیه تصریح شده است «مرد مومنی که ایمانش را مخفی می‌کرد.» آیا این جز تقیه است؟
در روایات شیعه و اهل سنت نسبت به این مسئله تصریح شده است و تایید آن از نبی مکرم اسلام صادر شده است و روایت اینگونه است که:
زمانی مشرکین عمار را گرفتند و آنقدر اذیتش کردند تا اینکه به نبی مکرم اسلام فحش داده و از بتها به خوبی یاد کرد. سپس، اندوهگین خدمت نبی مکرم اسلام رسید. حضرت فرمود: در قلب تو چه می‌گذرد؟ عمار گفت قلبم مطمئن به ایمان است. حضرت فرمودند: هر وقت دوباره تو را اذیت کردند تو چنان کن و آیه نازل شد که «الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمان»
[۱۱] حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله ابو عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق:مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۱ه - ۱۹۹۰م، چاپ اول، ج۲، ص۳۸۹.    
[۱۲] بیهقی، احمد بن حسین بن علی بن موسی ابو بکر، سنن البیهقی الکبری، تحقیق:محمد عبد القادر عطا، عربستان، مکتبة دار الباز، ۱۴۱۴ - ۱۹۹۴، ج۸، ص۳۶۲.    
[۱۳] خطیب بغدادی، احمد بن علی ابو بکر، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱، ص۱۵۰.    
[۱۴] عز الدین بن اثیر، ابی الحسن علی بن محمد جزری، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق:عادل احمد الرفاعی، بیروت/ لبنان، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۷ ه - ۱۹۹۶ م، چاپ اول، ج۴، ص۴۴.    
[۱۵] سیوطی، عبد الرحمن بن کمال جلال الدین، الدر المنثور، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۳، ج۵، ص۱۷۰.    
[۱۶] آلوسی بغدادی، ابو الفضل شهاب الدین سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۷، ص۴۷۲.    

علاوه بر اینکه خود بزرگان اهل سنت نیز بر جواز تقیه فتوا داده‌اند. مثلا:
ابن عباس می‌گوید: انما التقیه باللسان.
[۱۷] ابن تیمیة حرانی، احمد بن عبد الحلیم، کتب و رسائل و فتاوی شیخ الاسلام ابن تیمیة، تحقیق : عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، عربستان، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، ج۱، ص۳۷۳.

و یا در جای دیگری می‌گویند که مروان از عوف از حسن برای ما گفت که تقیه جایز است برای مومن تا روز قیامت ولی او در قتل تقیه را جایز نمی‌دانست.
[۱۸] کوفی، ابو بکر عبدالله بن محمد بن ابی شیبة، الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، تحقیق:کمال یوسف الحوت، عربستان، مکتبة الرشد، ۱۴۰۹، چاپ اول، ج۶، ص۴۷۴.    


۱. ↑ بستانی، فواد افرام، منجد الطلاب، مترجم محمد م، تهران، انتشارات اسلامی، ۱۳۶۰، ص۶۸۹.
۲. ↑ انصاری، مرتضی، المکاسب المحرمه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۴ه ق، چاپ هشتم، ص۳۵۵.
۳. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۱۳.    
۴. ↑ محمدبن عبدالوهاب، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقیق:تحقیق الدکتور ناصر بن سعد الرشید، عربستان، مطابع الریاض، چاپ اول، ج۱، ص۲۰.    
۵. ↑ ابن تیمیة حرانی، احمد بن عبد الحلیم، منهاج السنة النبویة، تحقیق:د. محمد رشاد سالم، مصر، مؤسسة قرطبة - ۱۴۰۶، چاپ اول، ج۲، ص۹۳.    
۶. ↑ ابن تیمیة حرانی، احمدبن عبدالحلیم، کتب و رسائل وفتاوی شیخ الاسلام ابن تیمیة فی الفقه، تحقیق : عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، عربستان، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، ج۲۸، ص۴۰۲ (شبیه به این حرف) .
۷. ↑ آلوسی بغدادی، ابو الفضل شهاب الدین سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۱۶.    
۸. ↑ محمدبن عبدالوهاب، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقیق:تحقیق الدکتور ناصر بن سعد الرشید، عربستان، مطابع الریاض، چاپ اول، ج۱، ص۱۰.    
۹. ↑ محمدبن عبدالوهاب، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقیق:تحقیق الدکتور ناصر بن سعد الرشید، عربستان، مطابع الریاض، چاپ اول، ج۱، ص۲۰.    
۱۰. ↑ غافر/سوره۴۰، آیه۲۸.    
۱۱. ↑ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله ابو عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق:مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۱ه - ۱۹۹۰م، چاپ اول، ج۲، ص۳۸۹.    
۱۲. ↑ بیهقی، احمد بن حسین بن علی بن موسی ابو بکر، سنن البیهقی الکبری، تحقیق:محمد عبد القادر عطا، عربستان، مکتبة دار الباز، ۱۴۱۴ - ۱۹۹۴، ج۸، ص۳۶۲.    
۱۳. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی ابو بکر، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱، ص۱۵۰.    
۱۴. ↑ عز الدین بن اثیر، ابی الحسن علی بن محمد جزری، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق:عادل احمد الرفاعی، بیروت/ لبنان، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۷ ه - ۱۹۹۶ م، چاپ اول، ج۴، ص۴۴.    
۱۵. ↑ سیوطی، عبد الرحمن بن کمال جلال الدین، الدر المنثور، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۳، ج۵، ص۱۷۰.    
۱۶. ↑ آلوسی بغدادی، ابو الفضل شهاب الدین سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۷، ص۴۷۲.    
۱۷. ↑ ابن تیمیة حرانی، احمد بن عبد الحلیم، کتب و رسائل و فتاوی شیخ الاسلام ابن تیمیة، تحقیق : عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، عربستان، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، ج۱، ص۳۷۳.
۱۸. ↑ کوفی، ابو بکر عبدالله بن محمد بن ابی شیبة، الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، تحقیق:کمال یوسف الحوت، عربستان، مکتبة الرشد، ۱۴۰۹، چاپ اول، ج۶، ص۴۷۴.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «تقیه از نگاه شیعه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۶.    



جعبه ابزار