جاهل مقصر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جاهل مقصر به معنی
جاهل قادر بر تحصیل
حکم شرعى است.
جاهل مقصر، مقابل
جاهل قاصر بوده و به مکلفى گفته می شود که با داشتن
تمکن از تحصیل
احکام، در تحصیل آن ها کوتاهى نموده است ، و به همین خاطر جاهل به حکم شرعى است .
در کتاب "
اصول الفقه " آمده است:
" الجاهل القاصر من لم یتمکن من الفحص او فحص فلم یعثر و یقابله المقصر و هو بعکسه " .
در
علم اصول ، درباره جاهل مقصر از چند نظر بحث شده است:
به این بیان که آیا استحقاق
عقاب دارد یا ندارد ؛
به این بیان که آیا آن عملى را که به جا آورده ،
صحیح است یا خیر .
در مورد استحقاق یا عدم استحقاق عقاب جاهل مقصر چند دیدگاه وجود دارد:
۱ ـ
مشهور معتقدند او به خاطر ترک
تکلیف واقعى عقاب مى شود نه به خاطر ترک
تعلم آن ؛
۲ ـ برخى جاهل مقصر را به خاطر ترک تعلم - مطلقا - مستحق عقاب مى دانند ( نظریه منسوب به مرحوم "
محقق اردبیلى " و "
صاحب مدارک " ) ؛
۳ ـ گروهى نیز جاهل مقصر را به خاطر ترک تحصیل آن علمى که موجب نرسیدن وى به واقع مى شود ، مستحق عقاب مى شمارند ( نظریه مستفاد از کلمات مرحوم "
محقق نائینى " ) ؛
۴ ـ گروهى دیگر ، بین
تکالیف مطلقه و
تکالیف مشروطه و
موقته تفصیل داده گفته اند : در قسم اوّل ، عقاب بر ترک
واقع ، و در قسم دوم بر ترک
تعلّم می باشد ( نظریه مستفاد از کلمات مرحوم "
آخوند خراسانى " در
کفایه) .
اما درباره صحت و عدم صحت اعمال جاهل مقصر گفته شده: اگر
مأمور به را با وجود تمام
اجزا و شرایط و نبود تمام موانع و با
قصد قربت به جا آورد، عمل او صحیح است.
میان فقها مشهور است که عمل جاهل مقصر هر چند مطابق واقع نباشد، در دو جا صحیح است ، اگر چه
عقوبت برجاى خود باقى است:
۱ ـ جایى که
مکلف در موضع قصر ـ جایى که
نماز شکسته مى شود ـ نماز را تمام بخواند ؛
۲ ـ جایی که مکلف در موضع
اخفات ـ
آهسته خواندن ـ نماز را به
جهر بخواند و بر عکس ( گر چه به این استثنا ایراد گرفته شده است ) .
مكارم شیرازی ، ناصر ، انوارالاصول ، ج ۳ ، ص ۲۲۸و۲۳۵
بروجردی ، محمد ، مبانى حقوق اسلامى مختلف الاصول ، ص ۲۲۰-۲۳۳
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
