جمع موضوعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمع موضوعی به معنی رفع تنافى در ناحیه موضوعات
احکام، در
ادله متعارض است.
جمع موضوعى، مقابل
جمع حکمی و به معنای ایجاد سازگارى میان ادله متعارض به وسیله رفع تنافى در ناحیه موضوع آنها است مانند:
جمع بین
عام و خاص،
مطلق و
مقید و
مجمل و
مبین.
براى مثال،
دلیل عام مى گوید: " اکرم العلما " و دلیل
خاص مى گوید: " لا تکرم الفساق منهم "، حال اگر به مفاد عام عمل شود، اکرام تمام علما، چه فاسق و چه غیر فاسق،
واجب مى گردد و این به خلاف مفاد خاص است که،
حرمت اکرام فاسقان می باشد. براى رفع تنافى و جمع بین دو دلیل مى توان گفت: " اکرم العلما، الا الفساق منهم " که به آن جمع موضوعى مى گویند؛ یعنی به کمک این جمع، دایره شمول موضوع " اکرم العلما " محدود شده و عالمان فاسق از تحت آن خارج مى شود؛ بنا بر این از طریق تصرف در موضوع دلیل عام، تنافى از بین مى رود.
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد ازدیدگاه مذاهب اسلامى، ص ۱۷۳-۱۷۴
جزایری، محمدجعفر، منتهى الدرایة فى توضیح الکفایة، ج ۸، ص ۱۴۶
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
