حجیت خبر واحد خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صحّت استناد به حدیث نقل شده توسط یک راوی است.
حجیت خبر واحد، به معنای صحت استناد به خبر واحد در مقام استدلال به موضوعات و احکام شرعی است.
میان علمای اسلام شیعه و سنی اختلاف وجود دارد که آیا خبر واحد، بدون قرینه قطعی، حجت است یا نه؛ در حقیقت، نزاع علمای شیعه به این برمی گردد که آیا دلیل قاطعی بر حجیت خبر واحد آورده شده است یا خیر، زیرا خبر واحد نزد
علمای شیعه افاده ظن می‌کند و ظن بما هو ظن ارزشی ندارد و برای حجیت آن، به دلیل قطعی نیاز است.
معتقدان به حجیت خبر واحد، مانند مرحوم «
شیخ طوسی » و بیشتر عالمان شیعی، ادعا می‌کنند که برای حجیت آن دلیل قطعی دارند و از باب ظن خاص، حجت است، اما منکرین حجیت خبر واحد، همانند مرحوم «
سید مرتضی » معتقدند چنین دلیل قطعی‌ای وجود ندارد.
به طور کلی، می‌توان گفت در مسئله سه نظریه وجود دارد:
اخباری‌ها اعتقاد دارند روایاتی که در کتاب‌های معروف حدیثی همانند «
کتب اربعه » و «
کامل الزیارات » نقل شده همگی
مقطوع الصدور بوده و از باب قطع
حجیت دارد؛
بعضی هم چون مرحوم « سید مرتضی »، «
سید بن زهره »، «
علامه طبرسی »، «
قاضی ابن براج » و «
ابن ادریس » معتقدند
خبر واحد مجرد از قرینه، مطلقا حجیت ندارد. این دسته برای اثبات مدعای خویش به آیاتی از
قرآن و روایاتی از
سنت و
اجماع تمسک کرده‌اند؛
مشهور فقهای
شیعه خبر واحد مجرد از قراین قطعی را از باب ظن خاص دارای حجیت می‌دانند. این گروه به چند دسته تقسیم می‌شوند:
دسته‌ای تمام روایات «کتب اربعه» را از باب
ظن خاص حجت می‌دانند و عده‌ای دیگر، هم چون مرحوم «
صاحب مناهج » روایات کتب اربعه را به استثنای روایات شاذ و غیر مشهور، حجت می‌دانند.
بعضی هم چون مرحوم «
صاحب معارج الاصول » روایاتی از کتب اربعه را که اصحاب به آن عمل کرده باشند، حجت می‌دانند. در این باره نظرهای دیگری نیز وجود دارد.
بحث درباره حجیت خبر واحد در دو مرحله انجام می‌گیرد:
در مرحله اول، درباره اثبات حجیت خبر واحد به طور فی الجمله در برخی موارد بحث می‌شود در مقابل نظریه‌ای که آن را به طور مطلق حجت نمی‌داند در این مرحله با استناد به آیات (هم چون
آیه نبا و
آیه نفر )،
روایات ،
اجماع و
سیره عقلا بر این موضوع استدلال می‌شود.
در مرحله دوم، بعد از پذیرش این که خبر واحد در برخی موارد حجت است، پیرامون تعیین قلمرو حجیت آن بحث شده و ثابت می‌گردد که
خبر واحد ثقه یا
عادل اگر حسی باشد (نه حدسی) حجیت دارد چه بدون واسطه باشد و چه با واسطه.
اصولیون در این که بحث از حجیت خبر واحد، مسئله اصولی است و یا فقهی، اختلاف دارند؛ مشهور، آن را یک بحث اصولی می‌دانند.
در کتاب «
کفایة الاصول » آمده است:
«و لا یخفی ان هذه المسالة من اهم المسائل الاصولیة».
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «حجیت خبر واحد».
