حریص (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حریص: (حَريصٌ عَلَيْكُم) از مادّۀ «
حرص» به معنى «شدت علاقه به چيزى» است.
بخشى از آيات
سوره توبه به صفات ممتاز
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) كه در تحريك عواطف مردم و جلب احساساتشان اثر عميق دارد اشاره مى‌كند ... این که «او سخت به
هدایت شما علاقه‌مند است» و به آن
عشق مى‌ورزد
(حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ).
جالب اين كه در
آیه مورد بحث به طور
مطلق مى‌گويد: «حريص بر شماست»، در اين جا نه سخنى از هدايت به ميان مى‌آورد و نه از چيز ديگر، اشاره به اين كه به هرگونه
خیر و
سعادت شما، و به هرگونه پيشرفت و ترقى و خوشبختى‌تان عشق مى‌ورزد (و به اصطلاح حذف متعلق دليل بر عموم است).
به موردی از کاربرد حریص در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لَقَدْ جاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُوفٌ رَّحيمٌ) «به
یقین، پيامبرى از ميان شما به سويتان آمد كه رنجهاى شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدايت شما دارد؛ و نسبت به
مؤمنان،
رئوف و مهربان است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: معناى آيه اين است: هان اى مردم! پيغمبرى از جنس خود شما مردم بيامده كه از اوصافش يكى اين است كه از خسارت ديدن شما و از نابود شدنتان ناراحت مى‌شود، و ديگر اينكه او در خيرخواهى و نجات شما چه مؤمن و چه غير مؤمن حريص است، و اينكه او نسبت به خصوص مؤمنين رؤوف و رحيم است، و با اينكه اوصافش چنين است آيا باز هم جا دارد كه از او سرپيچى كنيد؟ نه، بلكه سزاوار است كه از او اطاعت كنيد، چون او رسولى است كه
قیام نكرده مگر با امر
خدا، اطاعت كردن از او اطاعت خدا است، آرى، جا دارد به او نزديك شويد و با او انس بگيريد، چون او هم مثل خود شما
بشر است، پس بهر چه دعوت كرد بپذيريد، و هر خيرخواهى كه نمود بكار ببنديد.
از اين بيان معلوم شد كه قيدهايى كه در كلام اخذ شده و اوصافى كه آورده شده يعنى وصف رسول و من انفسكم و
(عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ ...) همه براى تاكيد آن سفارش آورده شده، دليلش اين است كه در آيه ذيلش مى‌فرمايد:
(فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ).
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حریص »، ص۴۸۴.
