حقیقت نبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حقیقت نبی از مباحث
علم تفسیر،
کلام و
عرفان است.
نبی در
لغت به یکی از سه معنای خبررسان، والامقام و راهنما آمده است، و در اصطلاح متکلمین، بشری است که برای
هدایت انسان‌ها برانگیخته شده تا
معارف الهی را بدون واسطۀ انسانی دیگر، از
خداوند گرفته و به مردم برساند. در این مقاله به ویژگی‌های
پیامبران با توجه به
آیات قرآن می‌پردازیم.
در معنای لغوی نبی چند احتمال وجود دارد:
الف- نبی از ریشۀ نبا (= خبر) گرفته شده و به معنای کسی است که دارای خبر است و به دیگران خبرهایی را می‌رساند؛
ب- نبی از ریشۀ «نَبْوَة» به معنای بلندی و ارتفاع گرفته شده و نبی به معنای شخصی است که از شانی والا و مقامی بلند برخوردار است؛
ج- نبی به معنای راه و طریق است و پیامبران را از آن جهت نبی گویند که راه‌های هدایت بشری به سوی خداوند هستند.
متکلمان در بیان معنای اصطلاحی نبی آورده‌اند:
«نبی (پیامبر)، بشری است که برای هدایت انسان‌ها برانگیخته شده تا معارف الهی را بدون واسطۀ انسانی دیگر از خداوند گرفته به مردم برساند.»
در تعریف نبی، چند ویژگی است:
۱- پیامبران بشر هستند.
«قُلْ اِنَّمَا اَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یوحَی اِلَیّ؛
بگو من فقط بشری هستم مثل شما (امتیازم این است که) به من
وحی می‌شود.»
۲- پیامبران راه‌های رسیدن به تکامل‌اند و
هدف آفرینش را به
انسان نشان می‌دهند و انسان‌ها با پیروی از پیامبران، سعادت جاودانه یافته و از
گمراهی و رنج و
عذاب الهی رهایی می‌یابند:
«فَاِمَّا یاْتِینَّکُم مِّنِّی هُدًی فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَای فَلَا یضِلُّ وَ لَا یشْقَی؛
هرگاه هدایت من به سراغ شما آید، هر کس از هدایت من پیروی کند نه گمراه می‌شود و نه در رنج خواهد بود.»
۳- پیامبران از سوی خدا آمده‌اند؛ آنان برای انجام ماموریتی از سوی خداوند در میان خلق ظاهر می‌شوند و خود سرانه اقدام به این کار نمی‌کنند:
«هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْاُمِّیینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یتْلُوا عَلَیهِمْ آیاتِهِ و َیزَکِّیهِمْ و َیعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ؛
و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را
تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (
قرآن) و
حکمت می‌آمورد».
۴- میراث پیامبران، مجموعۀ معارف نظری و عملی خاصّی است که بینشی نو و روشی دیگر در زندگی انسان‌ها ایجاد کرده است، کانون اصلی این معارف، کتاب‌های آسمانی است که از
عالم الوهیت نشئت گرفته است:
«و لقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ اُمَّةٍ رَّسُولاً اَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَ اجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ؛
ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از
طاغوت اجتناب کنید».
بخشی از این معارف به گونه‌ای هستند که بشر نمی‌تواند با عقل خویش به آنها دست یابد:
«وَ یعَلِّمُکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ؛
و آنچه را نمی‌دانستید، به شما یاد داد.»
۵- پیامبران این معارف را بدون واسطه انسانی دیگر از خدا می‌گیرند؛ برخلاف اوصیا و جانشینان پیامبر که دست کم بخشی از علوم خود را از یک واسطۀ انسانی یعنی پیامبر، می‌گیرند:
«قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِالْحَقِّ؛
بگو
روح القدس آن را از جانب پروردگارت به حق نازل کرده»
۶- پیامبران منشا معارف خود را عالم الوهیت می‌دانند و معتقدند که حاصل ذهن بشر نیست:
«و َاَنزَلَ اللّهُ عَلَیکَ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ؛
و خداوند، کتاب و حکمت بر تو نازل کرد، و آنچه را نمی‌دانستی به تو آموخت.»
۷- یک وظیفۀ مهم پیامبران دریافت معارف الهی است. آنان مدعی‌اند که آن معارف از جای دیگر به آنها داده می‌شود و آنها دریافت کننده و تابع آن معارف هستند و از خود چیزی بر آن نمی‌افزایند:
«وَ مَا ینطِقُ عَنِ الْهَوَی اِنْ هُوَ اِلَّا وَحْی یوحَی؛
و هرگز از روی
هوای نفس سخن نمی‌گوید، آنچه می‌گوید چیزی جز
وحی که بر او نازل شده، نیست.»
۸- پیامبران وظیفه دارند تا این حقایق را به مردم ابلاغ کنند، پیامبران اساس ماموریت خود را ابلاغ می‌دانند:
«فهل علی الرسل الا البلاغ المبین؛
آیا پیامبران وظیفه‌ای جز ابلاغ آشکار دارند.»
بر این اساس، پیامبران شخصیت‌های برگزیده‌ای هستند که از سوی خدا فرستاده شده و ماموریت یافته‌اند به اصلاح خود و مردم بپردازند.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حقیقت نبی»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۸/۱۹.
