دعا برای دنیا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کریم به
دعا برای
دنیا و بهره مندی نیکیها و رفاه در زندگی، در کنار دعا برای
آخرت توصیه شده است.
در آیات ۲۰۰ و ۲۰۱
سوره بقره به شایسته بودن دعا برای دنیا و بهره مندی نیکیها و
رفاه در زندگی، در کنار دعا برای آخرت اشاره شده است:
«فاذا قضیتم منـسککم فاذکروا الله کذکرکم ءاباءکم او اشد ذکرا فمن الناس من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا و ما له فی الاخرة من خلـق• و منهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار
و چون
آداب ویژه
حج خود را به جای آوردید همان گونه که پدران خود را به یاد می‌آورید یا با یادکردنی بیشتر
خدا را به یاد آورید و از مردم کسی است که می‌گوید پروردگارا به ما در همین دنیا عطا کن و حال آنکه برای او در آخرت نصیبی نیست؛ و برخی از آنان می‌گویند پروردگارا در این دنیا به ما نیکی و در
آخرت (نیز) نیکی عطا کن و ما را از
عذاب آتش (دور) نگه دار.»
در حدیثی از
امام باقر علیه‌السّلام می‌خوانیم که در ایام
جاهلیت هنگامی که از مراسم
حج فارغ می‌شدند در آنجا اجتماع می‌کردند و افتخارات نیاکان خود را بر می‌شمردند و از ایام گذشته آنها و جود و بخشش فراوانشان یاد می‌کردند. (و افتخارات موهومی برای خود بر می‌شمردند) آیات فوق نازل شد و به آنها دستور داد که به جای این کار (نادرست)
ذکر خدا گویند و از نعمتهای بی دریغ خداوند و مواهب او یاد کنند و با همان شور و سوز مخصوصی که در افتخار و مباهات به پدران خود در جاهلیت داشتند نعم الهی را یاد کنند بلکه بیشتر و برتر.
این قسمت از آیات اشاره به خواسته‌های مردم و اهداف آنها از
حج است بعضی جز به مواهب مادی
دنیا نظر ندارند و چیزی غیر از آن از خدا نمی‌خواهند بدیهی است آنها در آخرت از همه چیز بی بهره‌اند.
ولی گروهی هم مواهب مادی دنیا را می‌خواهند و هم مواهب معنوی را بلکه زندگی دنیا را نیز به عنوان مقدمه تکامل معنوی می‌طلبند و این است منطق
اسلام که هم نظر به
جسم و
ماده دارد و هم جان و معنا و اولی را زمینه ساز دومی می‌شمرد و هرگز با انسانهای یک بعدی یعنی آنها که در مادیات غوطه ورند و برای آن اصالت قائلند، یا کسانی که به کلی از زندگانی دنیا بیگانه‌اند سازگار نیست.
در این که منظور از"
حسنة " در این
آیه چیست؟ تفسیرهای مختلفی برای آن ذکر کرده‌اند، در روایتی از
امام صادق علیه‌السّلام به معنی
وسعت رزق و
حسن خلق در
دنیا و خشنودی خدا و
بهشت در آخرت تفسیر شده است (انها السعة فی الرزق و المعاش و حسن الخلق فی الدنیا و رضوان الله و الجنة فی الاخرة).
و بعضی از مفسران آن را به معنی
علم و
عبادت در
دنیا و
بهشت در
آخرت، یا
مال در دنیا، و بهشت در آخرت، یا همسر خوب و صالح در دنیا و بهشت در آخرت دانسته‌اند در حدیثی نیز از
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آمده است:
من اوتی قلبا شاکرا و لسانا ذاکرا و زوجة مؤمنة تعینه علی امر دنیاه و اخراه فقد اوتی فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة و وقی عذاب النار،
" کسی که خدا به او قلبی شاکر، زبانی مشغول به ذکر حق، و همسری با
ایمان که او را در امور دنیا و آخرت یاری کند ببخشد، نیکی دنیا و آخرت را به او داده و از عذاب آتش باز داشته شده"
بدیهی است حسنه به معنی هر گونه خیر و خوبی است و مفهومی وسیع و گسترده دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می‌شود، بنا بر این آنچه در روایات فوق یا کلمات مفسران آمده است بیان مصداقهای روشن آن می‌باشد، و
مفهوم آیه را محدود نمی‌کند، و اینکه بعضی از مفسران تصور کرده‌اند" حسنه" چون در آیه به صورت مفرد نکره است هر گونه نیکی را شامل نمی‌شود و لذا در تعیین
مصداق آن در میان مفسران گفتگو است
اشتباهی بیش نیست زیرا گاه می‌شود که مفرد نکره نیز معنی جنس می‌بخشد و مورد آیه ظاهرا از این قبیل است و به گفته بعضی از مفسران، افراد با ایمان اصل حسنه را از خدا می‌خواهند بدون اینکه نوعی از آن را انتخاب کنند، و همه را واگذار به
مشیت و
اراده و انعام الهی می‌نمایند.
در آخرین آیه، اشاره به گروه دوم کرده (همان گروهی که حسنه دنیا و آخرت را از خدا می‌طلبند) می‌فرماید: " آنها نصیب و بهره‌ای از کسب خود دارند و خداوند سریع الحساب است" (اولئک لهم نصیب مما کسبوا و الله سریع الحساب).
و اختار موسی قومه سبعین رجلا لمیقـتنا فلما اخذتهم الرجفة قال رب... • و اکتب لنا فی هـذه الدنیا حسنة و فی الاخرة انا هدنا الیک... ؛
و موسی از میان قوم خود هفتاد مرد برای
میعاد ما برگزید و چون
زلزله آنان را فرو گرفت گفت پروردگارا اگر می‌خواستی آنان را و مرا پیش از این هلاک می‌ساختی آیا ما را به (سزای) آنچه کم خردان ما کرده‌اند هلاک می‌کنی این جز
آزمایش تو نیست هر که را بخواهی به وسیله آن
گمراه و هر که را بخواهی
هدایت می‌کنی تو سرور مایی پس ما را بیامرز و به ما رحم کن و تو بهترین آمرزندگانی• و برای ما در این
دنیا نیکی مقرر فرما و در
آخرت (نیز) زیرا که ما به سوی تو بازگشته‌ایم فرمود
عذاب خود را به هر کس بخواهم می‌رسانم و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است و به زودی آن را برای کسانی که پرهیزگاری می‌کنند و
زکات می‌دهند و آنان که به آیات ما
ایمان می‌آورند مقرر می‌دارم.»
در آیه ۲۰۰
سوره بقره به شایسته نبودن
دعا، تنها برای
دنیا، بدون دعا برای
آخرت اشاره شده است:
«فاذا قضیتم منـسککم فاذکروا الله کذکرکم ءاباءکم او اشد ذکرا فمن الناس من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا وما له فی الاخرة من خلـق؛
و چون آداب ویژه حج خود را به جای آوردید همان گونه که پدران خود را به یاد می‌آورید یا با یادکردنی بیشتر خدا را به یاد آورید و از مردم کسی است که می‌گوید پروردگارا به ما در همین دنیا عطا کن و حال آنکه برای او در آخرت نصیبی نیست.»
در اینجا
قرآن مردم را به دو گروه تقسیم می‌کند، می‌فرماید: " گروهی از مردم می‌گویند خداوندا! در دنیا به ما (نیکی) عطا فرما ولی در آخرت بهره‌ای ندارند" (فمن الناس من یقول ربنا آتنا فی الدنیا و ما له فی الآخرة من خلاق). (" خلاق" به گفته راغب به معنی فضائل اخلاقی است که انسان کسب می‌کند و در اینجا به گفته مرحوم" طبرسی" به معنی نصیب و بهره آمده است (که نتیجه آن فضائل اخلاقی است))
" و گروهی می‌گویند پروردگارا به ما در دنیا (نیکی) عطا کن و در آخرت (نیکی) مرحمت فرما و ما را از عذاب آتش نگاهدار" (و منهم من یقول ربنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار).
در حقیقت این قسمت از آیات اشاره به خواسته‌های مردم و اهداف آنها در این عبادت بزرگ است بعضی جز به مواهب مادی دنیا نظر ندارند و چیزی غیر از آن از خدا نمی‌خواهند بدیهی است آنها در آخرت از همه چیز بی بهره‌اند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «دعا برای دنیا ».
