دعا برای علم (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

در قرآن کریم به استحباب دعا، برای ازدیاد علم توصیه شده است.

---

در آیه ۱۱۴ سوره طه به استحباب دعا، برای ازدیاد علم اشاره شده است:
«... وقل رب زدنی علمـا؛ پس بلند مرتبه است خدا فرمانروای بر حق و در (خواندن) قرآن پیش از آنکه وحی آن بر تو پایان یابد شتاب مکن و بگو پروردگارا بر دانشم بیفزای.»

۱.۱ - افزون طلبی در علم

از آنجا که نهی از عجله به هنگام دریافت وحی ممکن است این توهم را ایجاد کند که از کسب علم بیشتر، نهی شده بلافاصله با جمله قل رب زدنی علما: " بگو پروردگارا علم مرا زیاد کن" جلو این پندار گرفته شده است، یعنی شتابزدگی درست نیست، ولی تلاش برای افزایش علم لازم است.
بعضی از مفسران نیز گفته‌اند که در جمله اول به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دستور داده شده است که در فهم همه جانبه آیات پیش از تبیین آن در آیات دیگر عجله نکند و در جمله دوم دستور داده شده است که از خدا آگاهی بیشتر نسبت به ابعاد مختلف آیات قرآن بخواهد.
به هر حال جایی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با آن علم سرشار و روح مملو از آگاهی مامور باشد که تا پایان عمر، از خدا افزایش علم بطلبد، وظیفه دیگران کاملا روشن است، در حقیقت از نظر اسلام، علم هیچ حد و مرزی را نمی‌شناسد، افزون طلبی در بسیاری از امور مذموم است، ولی در علم ممدوح است، افراط بد است ولی افراط در علم معنی ندارد. علم مرز مکانی ندارد، تا چین و ثریا نیز باید در طلبش دوید. مرز زمانی ندارد از گاهواره تا گور ادامه دارد.
از نظر معلم مرز نمی‌شناسد چرا که حکمت گمشده مؤمن است نزد هر کس بیابد آن را می‌گیرد و اگر گوهری از دهان ناپاکی بیفتد آن را برمی دارد.
مرز از نظر میزان تلاش و کوشش نیز ندارد به اعماق دریاها فرو می‌رود و کسب دانش می‌کند و حتی در راه کسب آن جان عزیزش را می‌دهد.
به این ترتیب در منطق اسلام کلمه"فارغ التحصیل" یک کلمه بی معنی است، یک مسلمان راستین هرگز تحصیل علمش پایان نمی‌پذیرد، همواره دانشجو است و طالب علم، حتی اگر برترین استاد شود.

۱.۲ - روایت

جالب اینکه در حدیثی از امام صادق علیه‌السّلام می‌خوانیم که به یکی از یارانش فرمود: ما در هر شب جمعه سرور و شادی خاصی داریم، او عرض کرد خداوند این شادی را افزون کند این چه شادی است؟ فرمود:
اذا کان لیلة الجمعة وافی رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم العرش و وافی الائمة (علیه‌السّلام) و وافینا معهم فلا ترد ارواحنا بابداننا الا بعلم مستفاد و لو لا ذلک لانفدنا!:
" هنگامی که شب جمعه می‌شود روح پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ارواح ائمه علیه‌السّلام و ما با آنها به عرش خدا می‌روند و ارواح ما به بدنها باز نمی‌گردد مگر با علم و دانش تازه‌ای و اگر چنین نبود، علوم ما پایان می‌گرفت"!
این مضمون در روایات متعددی با عبارات گوناگون بیان شده و نشان می‌دهد که پیامبر و امامان تا پایان جهان بر علم و دانششان افزوده می‌شود.
در روایت دیگری از پیامبر گرامی اسلام می‌خوانیم که فرمود:
اذا اتی علی یوم لا ازداد فیه علما یقربنی الی الله فلا بارک الله لی فی طلوع شمسه:
" آن روز که فرا رسد و علم و دانشی که مرا به خدا نزدیک کند بر علم من افزوده نشود طلوع آفتاب آن روز بر من مبارک مباد"!
باز در حدیث دیگری از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌خوانیم:
اعلم الناس من جمع علم الناس الی علمه، و اکثر الناس قیمة اکثرهم علما و اقل الناس قیمة اقلهم علما:
" داناترین مردم کسی است که دانش مردم را بر دانش خود بیفزاید، گرانبهاترین مردم کسی است که از همه داناتر باشد و کم بهاترین مردم کسی است که دانشش از همه کمتر باشد" و این است ارزش علم از دیدگاه تعلیمات اسلام.

---