دعوت مؤمنان به تقوا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند در چندین
آیه از
قرآن کریم مردم و
مسلمانان را به رعایت
تقوا و حفظ
خانواده از
آتش دوزخ دعوت کرده است.
خداوند، فراخوان
مؤمنان به رعایت
تقوا و پرهیز از مخالفت با او است:
«... واتقوا الله...؛
... و از
خدا بپرهیزید ...»
نیز
رعایت
تقوا در همه امور زندگی، باعث موفقیت
انسان در امور زندگی می‌شود، لذا خداوند در چندین
آیه از
قرآن کریم در امور مختلف
انسان را به رعایت تقوا
دعوت کرده است که نمونه‌ای از آنها در ادامه بیان می‌شود.
و در پایان آیه۲۲۳ از
سوره بقره، دستور به
تقوا می‌دهد و می‌فرماید: تقوای الهی پیشه کنید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد، و به
مؤمنان بشارت دهید، بشارت
رحمت الهی و
سعادت و نجات در سایه تقوا (و اتقوا الله و اعلموا انکم ملاقوه و بشر المؤمنین).
از آنجا که مساله
آمیزش جنسی، مساله‌ای است مهم، و با پرجاذبه‌ترین
غرایز انسان سر و کار دارد، خداوند در این جمله‌های آخر، مؤمنان را به دقت در این امر، و پرهیز از هرگونه
گناه و
انحراف، دعوت فرموده و به آنها هشدار می‌دهد که بدانید همگی به ملاقات پروردگار خواهید شتافت و تنها
راه نجات
ایمان و تقوای در سایه ایمان است.
در
آیه ۳۵ از
سوره مائده روی سخن به افراد با ایمان است و به آنها سه دستور برای رستگار شدن داده شده: نخست می‌گوید: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید: تقوا و پرهیزگاری پیشه کنید. (یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله). سپس دستور می‌دهد که، وسیله‌ای برای
تقرب به خدا انتخاب نمائید (و ابتغوا الیه الوسیلة).
و سرانجام دستور به
جهاد در
راه خدا می‌دهد.(و جاهدوا فی سبیله). و نتیجه همه آنها این است که در مسیر رستگاری قرار گیرید. (لعلکم تفلحون).
تقوا را پیشه کنید و در میان خود
اصلاح کنید و برادرانی را که با هم ستیزه کرده‌اند آشتی دهید (فاتقوا الله و اصلحوا ذات بینکم). و
اطاعت خدا و پیامبرش کنید، اگر ایمان دارید (و اطیعوا الله و رسوله ان کنتم مؤمنین). یعنی تنها ایمان با سخن نیست، بلکه جلوه‌گاه ایمان، اطاعت بی قید و شرط در همه مسائل زندگی از فرمان خدا و پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) است، نه تنها در
غنائم جنگی در همه چیز باید
گوش به
فرمان و
تسلیم اوامر آنها باشید.
فاتقوا الله ما استطعتم...، یعنی به مقدار استطاعتی که دارید از خدا پروا کنید (چون سیاق جمله سیاق دعوت و
تشویق به اطاعت خدا و
انفاق و مجاهده در
راه او است) و جمله مورد بحث به خاطر حرف فاء تفریع شده بر جمله نما اموالکم...، در نتیجه معنای آن چنین می‌شود که: به مقدار استطاعتتان از خدا بترسید و از ذره‌ای از آن مقدار را از تقوا و
ترس خدا کوتاه نیایید. در نتیجه
آیه شریفه همان مطلبی را می‌رساند که آیه شریفه: اتقوا الله حق تقاته،
در مقام افاده آن است نه اینکه بخواهد بفرماید هر چه توانستید رعایت تقوی را بکنید و هر مقدار که نتوانستید تقوی را رها کنید چون خدای تعالی به حکم آیه: و لا تحملنا ما لا طاقة لنا به،
به بیش از مقدار طاقت از ما نخواسته آری هر چند این معنا در جای خود صحیح است، لیکن آیه مورد بحث ناظر به آن نیست. از آنچه گذشت دو نکته روشن گردید.
نکته اول اینکه: میان آیه: فاتقوا الله ما استطعتم و آیه: اتقوا الله حق تقاته، هیچ منافاتی نیست، و اختلافی که بین آن دو هست چیزی نظیر اختلاف به مقدار و کیفیت است، در جمله اولی دستور می‌دهد تقوای شما همه مواردی را که در سعه و
قدرت شما است فرا بگیرد، و در دومی دستور می‌دهد تقوای شما در همه موارد متصف به
حقیقت باشد، تقوای صوری و ظاهری نباشد، اولی راجع به کمیت و مقدار تقوا است، دومی مربوط به کیفیت آن است.
نکته دوم اینکه: سخن بعضی از مفسرین که گفته‌اند: جمله: فاتقوا الله ما استطعتم،
ناسخ جمله: اتقوا الله حق تقاته، است، سخن درستی نیست، و فسادش روشن گردید.
دور نگهداشتن
خانواده از
آتش دوزخ، فرمان
خدا به
مؤمنان می‌باشد:
«یـایها الذین ءامنوا قوا انفسکم واهلیکم نارا وقودها الناس والحجارة...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه دارید؛...»
دستور
امر به معروف و نهی از منکر، یک دستور عام است، که همه
مسلمین نسبت به یکدیگر دارند، ولی از
آیات فوق، و روایاتی که درباره
حقوق فرزند و مانند آن در منابع اسلامی وارد شده، به خوبی استفاده می‌شود که
انسان در مقابل
همسر و
فرزند خویش
مسئولیت سنگین‌تری دارد، و موظف است تا آنجا که می‌تواند در
تعلیم و
تربیت آنها بکوشد، آنها را از
گناه بازدارد و به نیکی‌ها
دعوت نماید، نه اینکه تنها به
تغذیه جسم آنها
قناعت کند.
در
حقیقت اجتماع بزرگ از واحدهای کوچکی تشکیل می‌شود که خانواده نام دارد، و هرگاه این واحدهای کوچک که رسیدگی به آن آسانتر است
اصلاح گردد کل
جامعه اصلاح می‌شود، و این مسئولیت در درجه اول بر دوش پدران و مادران است. مخصوصا در
عصر ما که امواج کوبنده
فساد در بیرون خانواده‌ها بسیار قوی و خطرناک است، برای خنثی کردن آنها از طریق تعلیم و تربیت خانوادگی باید برنامه ریزی اساسی‌تر و دقیقتر انجام گیرد. نه تنها آتش‌های
قیامت که آتش‌های
دنیا نیز از درون وجود انسان‌ها سرچشمه می‌گیرد، و هر کس موظف است خانواده خود را از این آتش‌ها حفظ کند. در حدیثی می‌خوانیم: هنگامی که آیه فوق نازل شد، کسی از یاران
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) سؤال کرد: چگونه خانواده خود را از آتش دوزخ حفظ کنم: حضرت (صلیاللهعلیهوآلهوسلم)فرمود: تامرهم بما امر الله، و تنهاهم عما نهاهم الله، ان اطاعوک کنت قد وقیتهم، و ان عصوک کنت قد قضیت ما علیک: آنها را امر به معروف و نهی از منکر می‌کنی، اگر از تو پذیرفتند آنها را از آتش دوزخ حفظ کرده‌ای، و اگر نپذیرفتند
وظیفه خود را انجام داده‌ای.
و در
حدیث جامع و جالب دیگری از
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) آمده است:
الا کلکم راع، و کلکم مسئول عن رعیته، فالامیر علی الناس راع، و هو مسئول عن رعیته، و الرجل راع علی اهل بیته، و هو مسئول عنهم، فالمراة راعیة علی اهل بیت بعلها و ولده، و هی مسئولة عنهم، الا فکلکم راع، و کلکم مسئول عن رعیته:
بدانید همه شما نگهبانید، و همه در برابر کسانی که مامور نگهبانی آنها هستید مسئولید، امیر و رئیس
حکومت اسلامی نگهبان مردم است و در برابر آنها مسئول است، مرد نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسئول،
زن نیز نگهبان خانواده
شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسئول می‌باشد، بدانید همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانی که مامور نگهبانی آنها هستید مسئولید!.
این بحث دامنه دار را با حدیثی از
امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) پایان می‌دهیم،
امام (علیه‌السلام) در تفسیر آیه فوق فرمود:
علموا انفسکم و اهلیکم الخیر، و ادبوهم: منظور این است که خود و خانواده خویش را نیکی بیاموزید و آنها را
ادب کنید.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «مؤمنان».
