رسائل فی ولایة الفقیه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب « رسائل في ولاية الفقيه» اثر محقق بزرگوار آقاى
محمد كاظم رحمان ستايش ، تعداد دوازده رساله در باب
ولايت فقيه كه توسط فقهاى
شيعه اماميه در سده‌هاى اخير نگاشته شده گردآورى گرديده و ادله آنان در اثبات ولايت براى
فقيه در عصر غيبت و اختيارات فقيه در اين عصر منعكس گرديده است.
هدف گردآورندگان اين مجموعه آن است تا ديدگاه‌هاى فقهاى ديگر
شيعه را نيز در باب ولايت فقيه و شئون مختلف آن ارائه كنند تا معلوم شود كه اين مسئله پايه‌هاى فكرى در ميان ديگر فقهاى نامدار
تشيع هم داشته و پيشينه‌اى ديرينه در فقه
اماميه دارد.
در هر يك از اين رساله‌ها ابتدا مؤلف آن رساله و آثار علمى و فقهى او معرفى شده و ويژگى‌هاى كتاب يا رساله او در مورد
ولايت فقيه توسط محققان كتاب بيان شده آن‌گاه متن رساله ارائه گرديده است.
در ابتداى كتاب تاريخچه‌اى از مبحث ولايت فقيه حتى در عصر حضور معصومين عليهم السلام ارائه شده و دوران
فترت يعنى از آغاز
غيبت كبرى تا زمان حكومت صفويه در
ايران توصيف شده است.
آن‌گاه مجددا بحث از ولايت فقيه در زمان صفويه و قاجاريه مطرح شده و رونق گرفتن دوباره مبحث ولايت فقيه در دوران پس از پيروزى
انقلاب اسلامى در ايران به وسيله
امام خمينى ( ره) توصيف گرديده است.
سپس كلياتى از بحث ولايت فقيه مانند فراز و نشيب‌هاى اين بحث، مشروعيت ولايت فقيه، صلاحيت‌هاى فقيه براى
احراز مسند ولايت و شروط و صفات حاكم اسلامى در كسوت ولايت فقيه ارائه شده و پس از آن دوازده رساله در اين زمينه معرفى و متن آنها نيز آمده است.
اولين رساله به نام«
عوائد الأيام » تأليف
ملا احمد نراقى است كه در آن به بحث در باره
ولايت حاكم و امورى كه فقيه( حاكم اسلامى) در آنها مى‌تواند اعمال ولايت كند پرداخته شده و امورى مانند امر قضاوت، اجراى
حدود و تعزيرات ، تصدى اموال و امور يتيمان و مجانين و ديوانگان، تصدى اموال مجهول المالك، استيفاى حقوق مالى جامعه و مردم، تصرف در اموال امام معصوم(
امور حسبيه ) و برخى ديگر از شئون ولايت فقيه مورد بحث قرار گرفته و ادله آنها از روايات
استخراج گرديده است.
رساله بعدى تحت عنوان«
العناوين » تأليف
مير عبد الفتاح على الحسينى المراغى است كه در اين رساله نيز به معرفى ولى فقيه و مراتب فقها در ولايت پرداخته شده و وظايف و اختيارات شخص فقيه در مورد صدور فتاواى شرعى، تصدى امور حكومت، حل منازعه بين مردم(
قضاوت )،
اقامه حدود شرعى در جامعه، تصدى اموال يتيمان، سفها و مجانين بيان گرديده است.
«
خزائن الأحكام » عنوان رساله بعدى است كه توسط فاضل دربندى نگاشته شده و در آن برخى از شئون و اختيارات ولى فقيه مانند اقامه
جهاد عليه دشمنان و ساير امور دينى بررسى گرديده است.
عنوان رساله بعدى«
ينابيع الولاية » است كه
سيد ابو طالب بن ابى تراب حسينى آن را به رشته تحرير درآورده است. در اين رساله نيز ولايت فقيه در حكومت كردن و تصدى امور حسبه و اجراى
احكام و حدود شرعى در جامعه تبيين گرديده است.
«
مناط الاحكام » تأليف
ملا نظر على طالقانى رساله بعدى است كه در آن ضمن بيان ولايت داشتن فقيه به عنوان يكى از اوليا و شئون ولايى او بررسى شده است.
رساله بعدى تحت عنوان«
رسالة في الولايات » تأليف
محمد على نجفى است كه در آن ادله مختلف ولايت داشتن فقيه در امور دينى و حكومتى ارائه شده و شرايط
ولى فقيه براى احراز ولايت بيان گرديده است.
« ولايت فقيه» تأليف ابو المعالى
محمد بن محمد ابراهيم كلباسى عنوان رساله بعدى است كه ابتدا حدود ولايت
پيامبر صلى الله عليه و آله و
ائمه معصومين عليهم السلام و پس از آن ولايت عامه فقها در عصر
غيبت تبيين شده و ادله عام ولايت فقيه از جانب
امام معصوم عليه السلام براى تصدى امور ولايت در برخى از امور اجتماعى مثل امور حسبه، تصدى بر اموال يتيمان و ديوانگان و شروط اقامه چنين ولايتى بازگو شده است.
عنوان رساله بعدى«
بلغة الفقيه » است كه تأليف
سيد محمد بحر العلوم مى‌باشد و ضمن بيان اقسام ولايت و موارد ثبوت آن، به معيارها و ميزان ولايت فقيه در زمان غيبت پرداخته شده است.
«
بحث في ولاية الحاكم الفقيه » تأليف
محمد تقى نجفى نيز عنوان رساله بعدى است كه در اين رساله نيز ضوابط احراز تصدى ولايت توسط فقيه و تصرفات مختلف صورت گرفته توسط او از لحاظ
ادله شرعى بررسى گرديده است.
عنوان رساله بعدى« ولاية الفقيه» است كه تأليف
مصطفى خمينى است. در اين رساله به صورت مبسوط ادله مختلف ولايت فقيه با استفاده از سيره پيامبر صلى الله عليه و آله،
اجماع علماى دينى و دلايل عقلى مترتب بر آن مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نگارنده، به ضرورت تشكيل حكومت در
اسلام با استفاده از ادله روايى و آيات قرآنى اشاره كرده و ضرورت اعمال ولايت در امور دينى و اجتماعى در عصر غيبت توسط فقيه داراى شرايط را اثبات مى‌كند.
وى به ثبوت ولايت عام فقيه از جانب امام معصوم عليه السلام نيز پرداخته و به برخى از آيات و روايات كه در آن به لزوم تبعيت از امام و كمك كردن به او براى تشكيل حكومت اشاره كرده و براى
استدلال بر ولايت فقيه استناد نموده است. تفويض كردن برخى از امور مشكل به فقيه، تصدى
زعامت و ولايت فقيه و شروط آن و ثمره بحث از ولايت فقيه به لحاظ فقهى و علمى مندرجات ديگر اين رساله مى‌باشد.
«
الهداية إلى من له الولاية » عنوان آخرين رساله مندرج در اين كتاب است كه توسط
سيد محمد رضا گلپايگانى نگاشته شده است. در اين رساله نيز ادله ولايت داشتن فقها و تصدى ولى فقيه بر امور حسبه و اجراى حدود و تعزيرات مورد بحث قرار گرفته است.
در ابتداى هر يك از اين رساله‌ها، رساله مختصرى در باره نويسنده و آثار علمى وى در
فقه و نوع نگرشش به مسئله ولايت فقيه سخن به ميان آمده است. در پايان كتاب، فهرست جامعى از آيات، روايات، كتب، اشخاص و مصادر رساله‌ها ارائه شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
