سنت در شیعه 2
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سنت یکی از منابع
احکام در
شیعه است. سنت در لغت به معنای
سیره، شیوه صحیح یا ناصحیح و دوام به کار می‌رود و در اصطلاح به سه معنای
قول،
فعل و
تقریر معصوم، معنای در برابر
بدعت و معنای فعل
مستحب به کار رفته است.
واژه
سنت در زبان عربی به معنای
سیره، راه و روش آمده است.
البته برخی مانند خطابی و ازهری آن را مختص به شیوه صحیح دانسته‌اند.
اما از نظر عموم واژه‌شناسان، این کلمه می‌تواند شامل شیوه صحیح، ناصحیح، خوب یا بد باشد.
چنانچه در روایتی از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمده است:
«من سَنَّ سُنَّهً حَسَنَهً فَلَهُ اجرُها واجرُ مَن عَمِلَ بها الی یوم القیامه ومَن سَنَّ سیئه کانَ علیه وِزرُها و وِزرُ من عَمِلَ بها؛
کسی که سنت نیکی را بنیان نهد برای اوست پاداش آن وپاداش کسی که به آن سنت تا
روز قیامت عمل کند و کسی که سنت بدی را بنیان گذارد وگناه آن وکسی که به آن عمل می‌کند بر دوش او خواهد بود».
کسایی سنت را به معنای دوام دانسته است وقتی گفته می‌شود سنّت الماء یعنی پی در پی آن را ریخته است. چنان که به "شیوه عادت شده" نیز گفته شده است.
به نظر می‌رسد در مفهوم لغوی این واژه دو عنصر دخالت دارد:
۱. راه، بدین جهت راغب
سنت الهی را به معنای راه حکمت و اطاعت الهی معنا کرده است.
۲. دوام و استمرار، چنانچه کسایی آن را به معنای دوام دانسته است. بنابراین در صورتی به راه و طریق سنت گفته می‌شود که در اثر تکرار و استمرار دارای دوام و بقا گردد.
بر این اساس اگر کسی یک یا چند بار محدود و غیر مستمرکار خوب یا بدی را انجام دهد نمی‌گویند سنت خوب یا بد او چنین است. از این جهت تا حدودی مفهوم سنت با مفهوم عادت نزدیک است هر چند در مفهوم سنت آگاهی و اراده نقش فعال‌تری دارد.
سنت در اصطلاح در سه معنای قول، فعل و تقریر معصوم، در برابر بدعت و فعل مستحب به کار رفته است.
در این معنا، سنت آن بخش از معارف و احکام
شریعت می‌باشد که به تفصیل در قرآن کریم بیان نشده است زیرا هرچند قرآن کریم تبیان کل شی است با این حال تردیدی نیست که تفاصیل احکام اسلامی در قرآن کریم بیان نشده است و به تصریح خود قرآن این وظیفه برعهده سنت می‌باشد.
چنانکه در قرآن آمده است: «وَاَنْزَلْنَا اِلَیکَ الذِّکْرَ لِتُبَینَ لِلنَّاسِ مَانُزِّل َاِلَیهِمْ؛
ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم تا آنچه را به سوی مردم نازل شده است برای آنان بیان کنی».
علی (علیه‌السّلام) نیز در تفسیر آیه «فَاِن ْتَنَازَعْتُمْ فِی شَیءٍ فَرُدُّوهُ اِلَی اللَّه ِوَالرَّسُولِ»
فرموده است: «فردوه الی الله ان نحکم بکتابه و ردوه الی الرسول ان ناخذ بسنته؛
ارجاع مورد منازعه به خداوند به این است که به کتاب الهی حکم شود و ارجاع آن به پیامبر به این است که به سنت او عمل شود».
اصطلاح دیگر سنت در برابر
بدعت است؛
بدعت عبارتست از داخل کردن حکمی که از دین نیست به عنوان حکمی دینی.
امام علی (علیه السلام) فرموده است: «ما احدثت بدعه الاترک بها سنه؛
بدعتی در دین پدید نیامد مگر اینکه سنتی ترک شد». و در کلامی دیگر فرموده است: «ان افضل عبادا... عندا... امام عادل هدی وهدی فاقام سنه معلومه وامات بدعه مجهوله"
برترین بندگان خداوند نزد او پیشوایی عادل است که خود راه هدایت را یافته و دیگران را به راه حق هدایت می‌کند و در نتیجه سنت معلوم را بر پا می‌دارد و بدعت مجهول را نابودمی سازد».
این اصطلاح بیشتر در میان متکلمان شایع است. در این صورت هر آنچه که افزون بر سنت معصوم در قرآن نیز نباشد و ادعای دینی بودن آن شود، بدعت خواهد بود و در برابر به هر آنچه که در قرآن و سنت معصوم است، سنت اطلاق می‌شود.
این اصطلاح بیشتر در میان فقها رایج است. واژه سنت در صورتی که به طور مطلق و بدون وجود قرینه در
فقه به کار رود به معنای فعل مستحب در برابر
واجب است.
چنانکه درباره
روزه گرفتن سه روز از هر ماه آمده است: «وصوم ثلاثه ایام فی کل شهر سنه»
و درباره روزه ماه
شعبان آمده است: «صوم شعبان حسن وسنه»
و درباره غسل روز عید فطر آمده است: «الغسل یوم الفطر سنه».
با بررسی سه اصطلاح پیش گفته متوجه می‌شویم که در اصطلاح دوم سنت در این معنا در مقابل قرآن قرار نمی گیرد؛ بلکه شامل آن نیز می باشد؛ یعنی، قرآن نیزجزئی از سنت قرار دارد که در برابر بدعت قرار می گیرند.
در اصطلاح سوم نیز هرچند سنت در این معنا در عرض قرآن می‌باشد اما شامل تمام سنت نمی شود. به عبارت دیگر این معنا از سنت تنها بخشی از سنت را شامل می‌شود در حالی که سنت در اصطلاح اول همه سنت را در بر می‌گیرد. بنابراین اصطلاح سوم اخص از اصطلاح اول است.
این واژه ۱۶ بار به صورت مفرد وجمع (سنن) در
قرآن تکرار شده است در بیشتر آیات سنت به خداوند نسبت داده شده است نظیر: «سُنَّةَ اللَّه ِفِی الَّذِینَ خَلَوْا مِن ْقَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّه ِتَبْدِیلًا»
و در مورادی نیز به گذشتگان و امت‌های پیشین نسبت داده شده نظیر: «و یهْدِیکُمْ سُنَنَ الَّذِینَ مِن ْقَبْلِکُمْ»
و «فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْاَوَّلِینَ».
چنانچه از ظاهر آیات آشکار است واژه سنت در آنها به معنای سیره و شیوه خداوند باپیشینیان و قانون کلی حاکم بر جهان است.
سایت ویکی شیعه، برگرفته از مقاله «سنت»، تاریخ بازیابی ۹۸/۳/۲
