• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سهولت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سهولت به معنای آسانی و نفی حرج و سختی در دین است که از احکام مرتبط با آن در بابهایى نظیر حج، جهاد، تجارت، طلاق، صید و ذباحه و قضاء سخن گفته‏اند.




سهولت یعنی آسانى که در اینجا منظور سهولت در دین می‌باشد.



احکام شریعت مقدس مبتنى بر سهولت است؛ چه در مقام جعل و تشریع و چه در مرحله پیدایى عوارض و حالاتى همچون بیماری و ناتوانی براى مکلف که موجب حرجى شدن حکم و به مشقت افتادن مکلّف مى‏گردد. در آیات و روایات متعددى بر آسان بودن دین و نفی حرج و سختى از آن تصریح شده است، از جمله در قرآن کریم آمده است: «هُوَ اجْتَبَاکمْ وَ مَا جَعَلَ عَلَیکمْ فِى الدّینِ مِنْ حَرَجٍ؛ او شما را برگزید و بر شما در دینتان مشقت و سختى قرار نداده است». در روایتى از پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله نقل شده است که فرمود: «من بر آیین معتدل و آسان برانگیخته شده‏ام».
[۲] الکافى (کلینى) ج۵، ص۴۹۴.
[۳] وسائل الشیعة ج۸، ص۱۱۶.




از جمله قواعد مهم فقهى قاعده «عسر و حرج» است که مفاد آن برداشته شدن هر گونه حکم حرجی غیر قابل تحمل براى مکلف است. اینک مهم‏ترین احکام مرتبط با عنوان یاد شده در ابواب مختلف فقهى را بیان می‌کنیم.




۴.۱ - سهولت در باب حج



۴.۱.۱ - وجوب حج در صورت ادای دین به سهولت


کسى که به اندازه هزینه حج مالى قرض کرده است، باداشتن توانایى اداى به موقع دِین خود به آسانى و بدون مشقت بنابر قول جمعى، مستطیع و حج بر او واجب مى‏گردد.
[۴] مناسک حج (مراجع)، ص۲۵.


۴.۲ - سهولت در باب جهاد



۴.۲.۱ - انتخاب راه آسان در مرحله اول در دفاع از جان


در دفاع از جان، مال و یا آبرو در برابر مهاجم، ابتدا باید راه آسان‏تر انتخاب شود. بنابر این، در جایى که خطر مهاجم با فریاد زدن دفع مى‏شود، باید به همان بسنده کرد.

۴.۳ - سهولت در باب تجارت



۴.۳.۱ - استحباب سهولت در معامله و وصول طلب


آسان گرفتن در خرید و فروش و نیز در وصول طلب از بدهکار، همچنین پرداخت بدهی به طلبکار مستحب است.

۴.۴ - سهولت در باب طلاق



۴.۴.۱ - جریان حکم حاضر بر شوهر غایب


از شرایط صحت طلاق، وقوع آن در زمان پاکى زن از حیض مى‏باشد؛ لیکن صورت غایب بودن شوهر از این حکم مستثنا است. بنابر این، مردى که در سفر است با عدم آگاهى از حیض بودن همسرش مى‏تواند او را طلاق دهد، مگر در صورتى که امکان آگاهى از وضعیت زن به آسانى براى شوهر فراهم باشد که در این صورت بر او، حکم حاضر جارى مى‏شود نه غایب.

۴.۵ - سهولت در باب صید و ذباحه



۴.۵.۱ - اتخاذ شیوه آسان در ذبح حیوان


مستحب است در ذبح یا نحر حیوان شیوه آسان‏تر اتخاذ گردد تا حیوان کمتر رنج و اذیت ببیند.

۴.۶ - سهولت در باب قضاء



۴.۶.۱ - استحباب سهولت دسترسی به قاضی


بر قاضی مستحب است به منظور سهولت دسترسى ارباب رجوع به وى، در مکانى باز و بدون مانع بنشیند.

۴.۶.۲ - اشکال در صدور حکم غیابی


آیا صدور حکم غیابی علیه کسى که در شهر نیست؛ لیکن احضار وى به آسانى ممکن است، جایز مى‏باشد؟ برخى در جواز صدور چنین حکمى اشکال کرده‏اند.
[۱۳] تفصیل الشریعة (القضاء و الشهادات)، ص۹۳.




 
۱. سوره حج/۲۲ آیه۷۸.    
۲. الکافى (کلینى) ج۵، ص۴۹۴.
۳. وسائل الشیعة ج۸، ص۱۱۶.
۴. مناسک حج (مراجع)، ص۲۵.
۵. التقوی‌ ج۳، ص۳۷.    
۶. شرائع الإسلام ج۴، ص۹۶۷.    
۷. الأحکام ج۱۶، ص۱۸.    
۸. تحریر الوسیلة ج۲، ص۳۲۸.    
۹. هدایة العباد (گلپایگانی) ج۱، ص۵۳.    
۱۰. تحریر الوسیلة ج۲، ص۱۵۱.    
۱۱. قواعد الأحکام ج۳، ص۴۲۶.    
۱۲. تحریر الوسیلة ج۲، ص۴۱۴.    
۱۳. تفصیل الشریعة (القضاء و الشهادات)، ص۹۳.




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۶۵-۵۶۶.    




جعبه ابزار