• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شبیه سازی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شبیه سازى‏ به معنای درست کردن نمونه ای از انسان یا حیوان بدون تلقیح که از مسایل جدید مطرح شده در فقه می باشد




شبیه سازى به تولید نسخه‏ اى مطابق اصل از انسان، حیوان یا گیاه بدون تلقیح سلولهاى جنسى مذكر و مؤنث گفته می شود
[۱] فصلنامه فقه اهل بیت، شماره۵۲،ص۶۳


عمل شبیه سازى كه نوع گیاهى و حیوانى آن در سالهاى اخیر جامه عمل پوشیده و نوع انسانى آن چه بسا در آینده تحقق پیدا كند،



فرایندى است كه با پیمودن مراحل ذیل عملى مى‏ شود:
۱. گرفتن تخمك ى تلقیح نشده از پستاندار ماده و سپس بیرون كشیدن هسته تخمک و به دست آوردن تخمكى فاقد هسته و كروموزوم هاى بیست و سه گانه درباره انسان كه در بردارنده اطلاعات ژنتیك ى است و آنچه باقى مى‏ ماند تنها مایع سیتوپلاسم است كه اساسى‏ ترین كار آن تغذیه جنین مى‏ باشد. البته در سیتوپلاسم تعدادى میتوكندرى وجود دارد كه مقدار اندكى از اطلاعات ژنتیكى را در خود دارد و به جنین منتقل مى ‏سازد.
۲. گزینش یک سلول جسمى- مثلا سلول پوستى- و بیرون كشیدن هسته آن و هدایت آن به درون تخمک فاقد هسته به منظور بازسازى آن.
تخمک بازسازى شده با تخمكهاى طبیعى از دو جهت متفاوت است: نخست آنكه فاقد كروموزومهاى اصلى خویش است و دوم آنكه همه كروموزومهاى لازم(۴۶ كروموزوم)‏ از سلولِ دهنده گرفته شده است.
۳. تحریک تخمک بازسازى شده به كمک داروهاى شیمیایى یا جریان الكتریكى. این عمل، تخمک را فعال و به تقسیم سلولى وادار مى‏ سازد و در نتیجه بدون آنكه لقاح جنسى صورت گیرد، تخمک به فعالیت و تكثیر ادامه مى ‏دهد.
۴. با رسیدن تخمک به مرحله چند سلولى، به رحم مناسب منتقل گشته و در آنجا مراحل جنینى را مى‏ گذراند و پس از گذشت زمان لازم، نوزادى متولد مى‏ شود كه- جز در مورد تأثیرات «دى. ان. اى» موجود در میتوكندرى تخمك- شباهت نسبتاً كاملى به كسى دارد كه هسته سلولى جسمى از او گرفته شده بود و جنسیت او نیز تابع همان شخص است. عنوان یاد شده در مسائل مستحدثه مطرح شده و برخى صاحب نظران نیز در این موضوع مقاله نوشته و مسئله را از بعد شرعى و نیز پیامدهاى اخلاق ى، حقوق ى و اجتماعى آن بررسى كرده‏ اند.
[۲] فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، شماره ۴۴،ص ۶-۷





شكى در جواز شبیه سازى گیاهى نیست؛ چنان كه شبیه سازى حیوانى نیز بنابر دیدگاه فقهایى كه متعرض مسئله شده‏ اند عملى مشروع و جایز است.
[۳] . مجموعه آراى فقهى قضایى در امور حقوقى ج۱،ص۲۳۳-۲۳۴
آنچه مورد بحث و محل دیدگاههاى مختلف قرار گرفته و موضوع اصلى این مدخل مى‏ باشد شبیه سازى انسانى است.
بسیارى از معاصران كه متعرض حكم شبیه سازى شده‏ اند، اصل عمل را صرف نظر از عوارض و پیامدهاى اخلاق ى، اجتماعى و حقوق ى آن، جایز دانسته ‏اند؛ لیكن تعدادى از آنان، آن را به لحاظ مفاسد مترتب بر آن، حرام دانسته ‏اند. بنابر این، از دیدگاه این دسته از فقیهان، شبیه سازى هرچند به حكم اولى جایز است، لیكن به حكم ثانوى به موجب پیامدهاى مفسده دار آن، حرام مى‏ باشد. در مقابل، ظاهر كلام برخى حرمت شبیه سازى فى نفسه و به حكم اولى است. بعضى نیز با در نظر گرفتن پیامدهاى مفسده دار این عمل، آن را در سطحى محدود كه منجرّ به آن مفاسد نگردد، جایز دانسته‏ اند.
[۴] . فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، شماره ۴۴،ص ۸-۱۲
[۵] استفتائات جدید (مكارم)ج۲،ص۶۱۹-۶۲۰
[۷] پژوهش و حوزه (فصلنامه)، شماره۶،ص ۲۶- ۲۷




در اینكه انسان شبیه سازى شده داراى نسب و پدر و مادر است یا نه و در فرض نخست، پدر و مادر او چه كسى است، دیدگاهها مختلف است. برخى، موجود شبیه سازى شده را فاقد نسب و پدر و مادر دانسته و او را فرزند شرعى هیچ یک از صاحب سلول، صاحب تخمک و صاحب رحم نمى ‏دانند.
[۹] پژوهش و حوزه (فصلنامه)، شماره۶،ص۲۶
[۱۰] فقه (كاوشى نو درفقه اسلامى)، شماره۴۴،ص ۴۵-۴۶
برخى پدر او را مرد صاحب سلول و مادر او را زن صاحب تخمک دانسته ‏اند.
[۱۱] فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، شماره۴۴،ص۵۰.
بعضى گفته‏ اند: كودک شبیه سازى شده در صورتى كه سلول گرفته شده از مرد باشد، تنها پدر دارد و اگر از زن باشد، تنها مادر دارد. بنابر این، كودک شبیه سازى شده در صورت نخست، مادر و در صورت دوم پدر ندارد.
[۱۲] فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)،شماره ۴۶،ص ۱۱۰- ۱۱۱
[۱۳] فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۵۵،ص۴۴

در عمل شبیه سازى یا غیر آن، چنانچه تخمک از زنى و رحم از زنى دیگر باشد، آیا صاحب تخمک مادر محسوب مى‏ شود یا صاحب رحِم و یا هر دو؛ بدین معنا كه صاحب تخمک مادر نسبى و صاحب رحِم مادر رضاعى دیدگاهها مختلف است
[۱۴] فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)،شماره ۴۴،ص۵۲-۵۴




براى شبیه سازى پیامدهاى منفى‏ اى شمرده ‏اند كه موجب حكم به عدم جواز آن از دیدگاه برخى شده است. مهم‏ترین این پیامدها عبارت است از:
۱. برچیده شدن تدریجى سنت ازدواج و بروز اختلال در نظام خانواده.
۲. فاقد نسب بودن كودک شبیه سازى شده.
۳. روبه اضمحلال رفتن تنوع گونه‏ هاى انسانى.
۴. احتمال سوء استفاده بزهكار ان حرفه‏اى از این روش و عدم امكان تشخیص آنان در صورت شباهت داشتن به یكدیگر.
برخى از پیامدهاى یاد شده، همچون فاقد نسب بودن، تنها بنابر بعضى مبانى و اقوال است و گروهى- چنان كه گذشت- چنین نوزادى را فاقد نسب نمى ‏دانند. همچنین دیگران از سایر پیامدها پاسخهایى داده و آنها را براى حكم به حرمت كافى ندانسته‏ اند.
[۱۶] پژوهش و حوزه (فصلنامه) شماره ۶،ص ۲۵-۲۷.




 
۱. فصلنامه فقه اهل بیت، شماره۵۲،ص۶۳
۲. فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، شماره ۴۴،ص ۶-۷
۳. . مجموعه آراى فقهى قضایى در امور حقوقى ج۱،ص۲۳۳-۲۳۴
۴. . فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، شماره ۴۴،ص ۸-۱۲
۵. استفتائات جدید (مكارم)ج۲،ص۶۱۹-۶۲۰
۶. صراط النجاة ج۳،ص۳۹۳    
۷. پژوهش و حوزه (فصلنامه)، شماره۶،ص ۲۶- ۲۷
۸. صراط النجاة ج۳،ص۳۹۴     ؛
۹. پژوهش و حوزه (فصلنامه)، شماره۶،ص۲۶
۱۰. فقه (كاوشى نو درفقه اسلامى)، شماره۴۴،ص ۴۵-۴۶
۱۱. فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)، شماره۴۴،ص۵۰.
۱۲. فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)،شماره ۴۶،ص ۱۱۰- ۱۱۱
۱۳. فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۵۵،ص۴۴
۱۴. فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى)،شماره ۴۴،ص۵۲-۵۴
۱۵. صراط النجاة ج۳،ص۳۹۴    
۱۶. پژوهش و حوزه (فصلنامه) شماره ۶،ص ۲۵-۲۷.




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴،ص۶۱۹-۶۲۲    



جعبه ابزار