شیخ محمدرضا مظفر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عالم وارسته، آیت‌الله شیخ محمد رضا مظفر، روز پنجم
شعبان سال ۱۳۲۲ هجری قمری در
نجف اشرف در خاندان علم و کمال به
دنیا آمد.
پدرش فقیه و مجتهد بزرگ، شیخ محمد بن عبدالله از علماء و
مراجع تقلید عصر خود بود.
مادرش نیز
دختر علامه بزرگ،
عبد الحسین طریحی (۱۲۳۵- ۱۲۹۳ هجری قمری) بود. شیخ مظفر به دیدار پدر موفق نگردید و تقریبا ۵ ماه بعد از فوت
پدر به دنیا آمد.
ایشان در خاندانی بزرگ تحت سرپرستی دو برادر محقق و دانشمندش شیخ عبد النبی و شیخ محمد حسن به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و طولی نکشید که در محضر استادان بزرگ
حوزه علمیه نجف اشرف مراحل عالی
اصول و
فقه و
فلسفه را به پایان رسانید.
او در مسیر کسب دانش، تنها به علوم دینی بسنده نکرد و به فراگیری دانش‌های نوین چون
حساب ،
هندسه ،
جبر ، هیئت و عروض روی آورد و در ۲۱ سالگی با بهره گیری از سبکی نو و قالبی جدید کتابی در علم عروض به رشته تحریر درآورد.
او همپای فرهنگ معاصر گام برمی داشت و آن
زمان که هنوز سخنی از فرهنگ نو در حوزه علمیه نجف مطرح نبود و یا به ندرت از آن یاد می‌شد، با تعالیم و مشخصه‌های آن آشنا بود و با آنکه سنین جوانی را می‌گذراند، سعی در آشنا ساختن حوزویان با فرهنگ نوین داشت.
استاد مظفر، با آن روشن بینی ویژه‌ای که داشت می‌کوشید در برنامه‌های درسی حوزه‌های علمی
شیعه تحول و اصلاحی به وجود آورد و گنجینه‌های معارف منطقی
شیعه را به صورت منظم و اصولی و به دور از پیرایه‌ها و امور غیر ضروری عرضه کند.
به دنبال این فکر حیاتی، همراه برادرش استاد محمد حسین مظفر و سایر متفکران آن روز به فکر تاسیس «جمعیة منتدی النشر» در کنار حوزه علمیه هزار ساله نجف اشرف افتاد.
در
سال ۱۳۵۵ هجری قمری، به دنبال تحقق اهداف «جمعیة منتدی النشر»، یک مدرسه عالی برای علوم دینی ساخت و به عبارتی، یک دانشکده
اجتهاد (کلیة الفقه) را پی ریزی و تاسیس کرد و پس از حدود یک سال، وزارت فرهنگ
عراق آن را به رسمیت شناخت.
مواد درسی کلیة الفقه (دانشکده فقه) عبارت بود از:
فقه شیعه دوازده امامی،
فقه تطبیقی ،
اصول فقه ،
تفسیر و مبانی آن،
حدیث و
درایه ، علوم تربیتی و روان شناسی، ادبیات و
تاریخ آن،
جامعه شناسی ،
تاریخ اسلام ،
فلسفه اسلامی ، فلسفه جدید،
منطق ، تاریخ جدید،
اصول تدریس نحو، صرف و آموزش یک زبان بیگانه.
خود ایشان نیز، علاوه بر سرپرستی این دانشکده به تدریس
فلسفه اشتغال داشت.
تاسیس مدارس منتدی النشر گام بعدی استاد مظفر بود که با استقبال بزرگان حوزه نجف و خاندانهای مشهور این شهر مواجه شد و این اقبال عمومی در توسعه این تفکر کارگشا بود. در مدارس منتدی النشر، در طول چند دهه مقاطع تحصیلی زیر دایر بود:
۱- دوره ابتدایی ۲- دوره متوسطه (ثانویه) ۳- دوره پیش دانشگاهی (اعدادیه) این مدارس به نجف اشرف محدود نشد، بلکه بر اساس درخواست بزرگان دینی شهرهای
بصره ،
کاظمین و
حله در آنجا نیز دایر شد.
تاسیس کتابخانه‌ای جنب صحن مطهر
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام و تدوین کتب درسی به شیوه جدید همچون المنطق، اصول الفقه و عقائد الامامیة یک نوسازی در نگارش کتابهای درسی به شمار می‌آید. این سه کتاب جزو کتب درسی حوزه‌های علمیه خصوصا
حوزه علمیه قم می‌باشند.
آیت‌الله مظفر،
خطابه و
تبلیغ متداول در نجف را در شان آن حوزه کهن نمی‌دانست و خطابه حسینی را یکی از مهمترین وسائل تبلیغ می‌شناخت.
وضع موجود حوزه‌ها را رسا نمی‌دانست و افتتاح مؤسسه و مدرسه‌ای برای تربیت خطیب را یگانه راه نجات از آن نارسائی تلقی می‌کرد، تا در آن دانش‌هایی که فرد مبلغ برای تبلیغ به آن نیاز دارد تدریس شود.
گشودن دانشکده وعظ و ارشاد از آرزوهای ایشان بود. در
سال ۱۳۶۳ هجری قمری، مجموعه‌ای به ریاست
خطیب برجسته عراق، شیخ
محمد علی قسام تشکیل شد و کار آزمایشی خود را با بر پایی یک کلاس آغاز کرد. در آن کلاس، درس‌هایی چون
فقه ، علوم عربی، اصول
دین و اصول
حدیث (
علم درایه ) تدریس می‌شد، اما مدت کوتاهی از عمر آن نگذشته بود که بر
اثر حملات پیاپی و اتهام‌های ناروایی که بر آن زده شد تعطیل گشت. در حالی که این مدرسه با اهداف عالی و انگیزه‌ای مخلصانه تاسیس شده بود و هدفی جز زدودن پیرایه‌ها نداشت.
آوازه فعالیت‌ها و موفقیت‌های حرکت اصلاحی آیت‌الله مظفر در محافل علمی آن
زمان پیچید و دلسوزان درد آشنا لب به تحسین او گشودند. آیت‌الله العظمی حاج آقا
حسین بروجردی ، از آیت‌الله مظفر دعوت به عمل آورد تا پیرامون تنظیم مسائل حوزه علمیه قم و برنامه‌های درسی آن تلاش کند. شیخ محمد رضا نیز با اقامت در این حوزه گرانسنگ و نشستهای متعددی با آیت‌الله العظمی بروجردی، تدوین خطوط اساسی، اصلاح دروس حوزه، تنظیم امتحانات و قانونمند کردن مدارس علوم دینی را آغاز کرد.
اما با کمال تاسف، به دلیل وجود مشکلات و موانع، به خصوص حرکت‌های مرتجعانه و ضد اصلاح، این کار به پایان نرسید و عملی نشد.
بیمار شدن پس از مدتی وفات آن مرجع وارسته نیز مزید بر
علت گردید و استاد مظفر به نجف بازگشت.
به اعتراف بسیاری از شخصیت‌های علمی و دینی، اگر آیت‌الله مظفر سرمایه عمر خود را در پی اصلاح حوزه نمی‌گذاشت، بی شک یکی از مراجع تقلید بود.
مجتهدان بزرگی در عصر ایشان بودند که
اجتهاد او را گواهی داده و به او
اجازه اجتهاد داده‌اند. از جمله بزرگانی همچون:
۱- آیت‌الله شیخ
محمد حسین اصفهانی ۲- آیت‌الله شیخ محمد حسن مظفر ۳- آیت‌الله
سید عبد الهادی شیرازی
از میان اساتیدی که آیت‌الله مظفر محضر آنان را درک کرده و در درس آنان شرکت نموده می‌توان به این بزرگان اشاره کرد:
۱- شیخ
محمد طه حویزی ۲- شیخ محمد حسن مظفر ۳- میرزا
محمد حسین نائینی ۴- شیخ
آقا ضیاء الدین عراقی ۵-
میرزا عبد الهادی شیرازی ۶-
سید علی قاضی طباطبائی ۷-
شیخ محمد حسین اصفهانی
آیت‌الله مظفر یکی از نویسندگان نامدار معاصر است که زیبایی تعبیر، رسایی متن، حسن انسجام همراه با استحکام مطالب و دقت نظر در نوشته هایش هویداست.
تالیفات ایشان عبارتند از:
۱-
احکام الیقظة (بیان آراء و اندیشه‌های ملا صدرا) ۲-
اصول الفقه ۳-
تاریخ الاسلام ۴-
تتمة احکام الیقظة ۵- حاشیة المکاسب (کتاب
بیع و
خیارات ) ۶- حریة الانسان و ارتباطها بقضاء الله ۷- دیوان شعر (مشتمل بر ۵ هزار بیت) ۸- رسالة عملیة فی ضوء المنهج الحدیث ۹- الزعیم الموهوب السید ابو الحسن الاصفهانی ۱۰- السقیفة ۱۱- علی هامش السقیفة ۱۲- شرح حال صدر الدین شیرازی (ملا صدرا) ۱۳- شرح حال شیخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهر) ۱۴- شرح حال مولا محمد مهدی نراقی ۱۵- الشیخ الطوسی مؤسس جامع النجف ۱۶- عقائد الامامیة ۱۷- فلسفه ابن سینا ۱۸- الفلسفة الاسلامیة ۱۹- فلسفة الامام علی علیه‌السّلام ۲۰- فلسفة الکندی ۲۱- المثل الافلاطونیة عند ابن سینا ۲۲- مجموعه‌ای از رسائل در علم کلام ۲۳- المنطق ۲۴- النجف بعد نصف قرن ۲۵- مذاکرات شیخ (دست نوشته‌هایی پیرامون اصلاح حوزه و تاسیس منتدی النشر) ضمنا ایشان با انتشار مجلاتی مانند «البذرة» و مجلة النجف و نوشتن مقالات متعددی- با نام صریح یا مستعار- در مجله‌هایی چون العرفان در صیدا، الدلیل، الهاتف و النجف در نجف، الکحلاء در عماره، المرشد العربی در لاذقیه، الفکر در بغداد و الرسالة در مصر قواعد و احکام عالیه اسلام را در معرض مطالعه جهانیان قرار می‌داد.
آیت‌الله شیخ محمد رضا مظفر پس از حدود۶۱
سال زندگی، به سال ۱۳۸۴ هجری قمری از
دنیا رفت. مرقد شریفش در قسمت ورودی
دار السلام نجف اشرف در
حجره خانوادگی ایشان قرار دارد.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
