• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صفات شیطان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آشنایی با صفات شیطان برای هر مومنی که بخواهد از وسوسه های او در امان باشد نیاز است.



کلمه شیطان، به معنای دور شده و تندخو است.


مراد، همان موجود نافرمان و تندخویی است که از رحمت خدا دور افتاد.
[۱] مفردات راغب، ص۲۶۱.    



او ذی شعور و مکلف و نامرئی و فریبکار است. هر چند پیش از خلقت آدمی، شش هزار سال خدای را عبادت کرد، با ساعتی تکبر، آن را از میان برد.
[۲] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.



چون خداوند، آدم را آفرید، به فرشتگان فرمان داد بر او سجده کنند. شیطان که در میان فرشتگان بود، تکبر ورزید و سر باز زد و به همین روی، کافر گشت.
[۳] تفسیر تبیان، ج۱، ص۱۵۴.    
[۴] بقره/سوره۲، آیه۳۴.    
[۵] ص/سوره۳۸، آیه۷۴.    
. بدین سان، تکبّر و کفر، نخستین صفات ناپسند شیطان‏اند. خلقت شیطان از آتش است و خلقت آدم از خاک. شیطان با قیاس آتش و خاک، خود را از آدم برتر خواند و به تکبر لغزید
[۶] اعراف/سوره۷، آیه۱۲.    
او آدم را مایه خواری خویش پنداشت و سوگند یاد کرد تا از او و فرزندانش انتقام کشد.
[۷] ص/سوره۳۸، آیه۸.    



قرآن کریم از صفت بغض و کینه شیطان و تصمیم او بر انتقام یاد کرده و فرموده است که او از پس و پیش و چپ و راست در کمین آدمیزادگان است.
[۸] اعراف/سوره۷، آیه۱۶ و ۱۷.    
از دیگر صفات شیطان، وسوسه‏گری است. او نعمت‌های مادّی را به رخ آدمی می‏کشد و کالای خاکی را در پیش او می‏آراید و او را وسوسه می‏کند و می‏فریبد.
[۹] حجر/سوره۱۵، آیه۳۹.    

قرآن، انسان را فرمان داده است که برای رهایی از وسوسه شیطان، به خدا پناه آوَرَد.
[۱۰] ناس/سوره۱۱۴، آیه۱-۵.    

چون شیطان را از مقام قرب الهی می‏راندند، از خداوند مهلت خواست تا زنده بماند و تا روز بازپسین فرزندان آدم را به وسوسه اندازد. خداوند نیز به او مهلت داد. از این رو قرآن او را «مُنْظَر» یعنی مهلت داده شده، می‏خواند.
[۱۱] اعراف/سوره۷، آیه۱۴-۱۵.    



مهم‏ترین صفات شیطان بنابر متون دینی عبارت‏اند از ابلیس.
ابلیس به معنای ناامید و مأیوس است. چون شیطان را از درگاه الهی راندند، از رحمت خدا امید بُرید و از آن پس او را «ابلیس» خواندند.
[۱۲] مجمع البحرین، ج۱، ص۲۴۰.    


۶.۱ - وجه تسمیه شیطان به خناس


خناس به معنای پنهانکار است.
[۱۳] ناس/سوره۱۱۴، آیه۴.    
هر گاه آدمی، خدا را یاد کند، بی‏درنگ شیطان از او می‏گریزد و پنهان می‏شود و چون از خدا غفلت ورزد، شیطان بازمی‏آید و در فریب او می‏کوشد
[۱۴] المیزان، ج۲۰، ص۳۹۷.    
احتمال دیگر در وجه این صفت آن است که شیطان با پنهانکاری سراغ آدمی می‏آید و باطل را می‏آراید و حق را می‏پوشاند.
[۱۵] تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۴۷۳.    


۶.۲ - دیگر صفات شیطان


رجیم به معنای آن است که شیطان از رحمت خدا و خیرات رانده شده است و نیز از منازل ملأاعلی.
[۱۶] مفردات راغب، ص۱۶۵.    
[۱۷] مفردات راغب، ص۱۹۰.    
قرآن کریم از ماجرای رانده شدن شیطان چند بار یاد کرده است.
[۱۸] ص/سوره۳۸، آیه۷۷.    
[۱۹] نحل/سوره۱۶، آیه۹۸.    
[۲۰] اعراف/سوره۷، آیه۱۸.    

عدوٌّ مبین که به معنای دشمن آشکار است. دشمنی شیطان با آدمیزادگان از مهم‏ترین صفات او است.
[۲۱] یوسف/سوره۱۲، آیه۵.    
[۲۲] اسرا/سوره۱۷، آیه۵۳.    

شیطان، دشمن همیشگی انسان است و تنها آن‌گاه دست از دشمنی بر می‏دارد که به سختی شکست خورَد؛ چنان که از رسول خدا (ص) نقل است که فرمود: «من به یاری خدا شیطان را تسلیم خویش کردم.»
[۲۳] .کنز العمّال، ج۱، ص۲۴۷.

مارد و مَرید که به معنای سرکش و ویرانگر است. قرآن کریم، این صفت را ناشی از خباثت شیطان می‏داند.
[۲۴] صافات/سوره۳۷، آیه۷.    
[۲۵] نسا/سوره۴، آیه۱۱۷.    
و از عصیان او در برابر خداوند یاد می‏کند.
[۲۶] مریم/سوره۱۹، آیه۴۴.    


۶.۳ - علت نامیده شدن شیطان به صاغر


صاغر که به معنای پست و زبون است. چون شیطان سرکشی کرد، عزت و کرامت خویش را بر باد داد و خداوند او را پست و حقیر خواند
[۲۷] اعراف/سوره۷، آیه۱۳.    

باری، قرآن پاره‏ای صفات دیگر شیطان را به مناسبت‏های متعدّد ذکر کرده است. بنابر آیات قرآن، شیطان، موجودی فاسق است
[۲۸] کهف/سوره۱۸، آیه۵۰.    
، کفور و ناسپاس است
[۲۹] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۷.    
، مشمول لعن الهی است
[۳۰] حجر/سوره۱۵، آیه۳۵.    
، نکوهیده است
[۳۱] اعراف۷/سوره، آیه۱۸.    
، برای انسان، مایه بدی و زشتی است
[۳۲] نساء/سوره۴، آیه ۳۸.    
، همنشینی او، آدمی را خوار می‏سازد
[۳۳] فرقان/سوره۲۵، آیه۲۹.    
، گمراه کننده آشکاراست
[۳۴] قصص/سوره۲۸، آیه۱۵.    
، فتنه می‏آفریند و فریب می‏دهد
[۳۵] اعراف/سوره۷، آیه۲۱.    
، بسیار دروغگو است و وعده‏های دروغ می‏دهد و آرزوها برمی‏انگیزد
[۳۶] نساء/سوره۴، آیه۱۲۰.    
و پیروانش را به سوی دوزخ راه می‏نماید.
[۳۷] نساء/سوره۴، آیه۱۲۱.    



در روایات معصومین (علیهم السلام) نیز صفاتی برای شیطان بر شمرده‏اند. در برخی روایات، وسوسه هنگام عبادات- مانند وسوسه هنگام وضو- از شیطان است
[۳۸] مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۲۳.    
او در فریب انسان بسیار می‏کوشد؛ امّا اگر انسان به خدا پناه آورد، از شیطان کاری بر نمی‏آید و او از انسان توانمندتر نیست
[۳۹] تحف العقول، ص۴۰۰.    
در روایاتی از امام علی (ع) نیز پاره‏ای از صفات شیطان آمده است که از آن جمله است: حسادت، تعصب ناروا، عیب‌جویی، طعنه‌زنی، فخر فروشی و طمع.
[۴۰] نهج‏البلاغه، خطبه۱۹۲.



 
۱. ↑ مفردات راغب، ص۲۶۱.    
۲. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.
۳. ↑ تفسیر تبیان، ج۱، ص۱۵۴.    
۴. ↑ بقره/سوره۲، آیه۳۴.    
۵. ↑ ص/سوره۳۸، آیه۷۴.    
۶. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۲.    
۷. ↑ ص/سوره۳۸، آیه۸.    
۸. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۶ و ۱۷.    
۹. ↑ حجر/سوره۱۵، آیه۳۹.    
۱۰. ↑ ناس/سوره۱۱۴، آیه۱-۵.    
۱۱. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۴-۱۵.    
۱۲. ↑ مجمع البحرین، ج۱، ص۲۴۰.    
۱۳. ↑ ناس/سوره۱۱۴، آیه۴.    
۱۴. ↑ المیزان، ج۲۰، ص۳۹۷.    
۱۵. ↑ تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۴۷۳.    
۱۶. ↑ مفردات راغب، ص۱۶۵.    
۱۷. ↑ مفردات راغب، ص۱۹۰.    
۱۸. ↑ ص/سوره۳۸، آیه۷۷.    
۱۹. ↑ نحل/سوره۱۶، آیه۹۸.    
۲۰. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۸.    
۲۱. ↑ یوسف/سوره۱۲، آیه۵.    
۲۲. ↑ اسرا/سوره۱۷، آیه۵۳.    
۲۳. ↑ .کنز العمّال، ج۱، ص۲۴۷.
۲۴. ↑ صافات/سوره۳۷، آیه۷.    
۲۵. ↑ نسا/سوره۴، آیه۱۱۷.    
۲۶. ↑ مریم/سوره۱۹، آیه۴۴.    
۲۷. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۱۳.    
۲۸. ↑ کهف/سوره۱۸، آیه۵۰.    
۲۹. ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۲۷.    
۳۰. ↑ حجر/سوره۱۵، آیه۳۵.    
۳۱. ↑ اعراف۷/سوره، آیه۱۸.    
۳۲. ↑ نساء/سوره۴، آیه ۳۸.    
۳۳. ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۲۹.    
۳۴. ↑ قصص/سوره۲۸، آیه۱۵.    
۳۵. ↑ اعراف/سوره۷، آیه۲۱.    
۳۶. ↑ نساء/سوره۴، آیه۱۲۰.    
۳۷. ↑ نساء/سوره۴، آیه۱۲۱.    
۳۸. ↑ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۲۳.    
۳۹. ↑ تحف العقول، ص۴۰۰.    
۴۰. ↑ نهج‏البلاغه، خطبه۱۹۲.



پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص۳۲۵-۳۲۷،انتشارات زمزم هدایت.




جعبه ابزار