• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صله رحم در فقه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



صِلَه رَحِم: احسان و نیکی کردن به نزدیکان می‌باشد.



مراد از صله در این جا مطلق احسان و نیکی است، هرچند با سلام کردن و دیدار با یکدیگر که بر حسب عادات و رسوم، مختلف است.
[۱] لسان العرب و مجمع البحرین.
[۲] مرآة العقول، ج۱، ص۳۶۳.



مراد از «رحم» خویشاوندان نسبی است که از راه ولادت منتسب به انسان‌اند ـ نه دامادی و شیر خوردن ـ مانند برادر و خواهر نسبی ، عمو، عمّه، خاله، دایی و فرزندان آنان. برخی، رحم را به محارمی که ازدواج با آنان حرام است، اختصاص داده‌اند.
[۳] القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۰.
[۵] مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
[۶] صراط النجاة، تبریزی، ج۵، ص۲۶۱.
از عنوان یاد شده به مناسبت در بابهایی چون هبه ، نکاح و شهادت سخن گفته‌اند.


خداوند در قرآن کریم، قطع رحم را همپای «افساد در زمین» نکوهش کرده است و در جایی دیگر، ارحام را در ردیف خود شمرده و به پروا کردن از خود و ارحام فرمان داده است هر دو سیاق، نشانگر عظمت و اهمیت صله رحم است. در روایات فراوان نیز بر صله رحم تأکید و برای آن فواید زیادی شمرده شده است. امام باقر علیه السّلام می‌فرماید: «صله رحم اعمال انسان را پاک، اموال را زیاد، بلا را دفع و حساب را آسان می‌کند و اجل را به تأخیر می‌اندازد»
امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: «نخستین گوینده در قیامت رحم است که می‌گوید: پروردگار من! هر که در دنیا مرا وصل کرد رحم به جا آورد تو امروز بین خود و او را وصل گردان و هر که در دنیا مرا قطع کرد، تو امروز بین خود و او را قطع کن»
در حدیثی دیگر از آن حضرت آمده است: «صله رحم کن، هرچند با دادن آبی. برترین چیزی که به آن صله رحم می‌شود، خودداری از آزار رسانی به رحم است»


قطع رحم صله رحم حرام است؛ بلکه برخی آن را از گناهان کبیره شمرده‌اند.
[۱۲] مجمع الفائدة، ج۱، ص۳۵۸.
بنابر این، صله رحم در حدی که مکلّف را از عنوان «قاطع رحم» خارج کند، واجب خواهد بود
[۱۳] الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.
و افزون بر آن مستحب است.
[۱۴] القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۴ ـ ۵۳.



مرجع در کیفیت صله رحم عرف است که به اختلاف عادتها و نیز دوری و نزدیکی محل سکونت متفاوت خواهد بود. صله رحم با سلام کردن و احوال پرسی، هدیه دادن و هر نوع کمک مالی و احسان و نیکی ای که مقدور انسان می‌باشد و همچنین ترک آزار و اذیت تحقق می‌یابد.
[۱۵] القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۳.
[۱۶] مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.

هرگاه رحم از کسانی که نفقه آنان ـ در صورت فقر ـ بر انسان واجب است نباشد، آیا از جهت صله رحم، در صورت توانگری، دادن مال به آنان واجب است یا نه؟ برخی قائل به وجوب شده‌اند.
[۱۷] جواهر الکلام، ج۲۸، ص۱۹۱.



(۱) قرآن کریم.
(۲) لسان العرب و مجمع البحرین.
(۳) مرآة العقول.
(۴) القواعد و الفوائد.
(۵) الاقطاب الفقهیة.
(۶) مفاتیح الشرائع.
(۷) صراط النجاة، تبریزی.
(۸) وسائل الشیعة.
(۹) مجمع الفائدة.
(۱۰) جواهر الکلام.


۱. لسان العرب و مجمع البحرین.
۲. مرآة العقول، ج۱، ص۳۶۳.
۳. القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۰.
۴. الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.    
۵. مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
۶. صراط النجاة، تبریزی، ج۵، ص۲۶۱.
۷. محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.    
۸. نساء/سوره۴، آیه۱.    
۹. وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.    
۱۰. وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.    
۱۱. وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۹.    
۱۲. مجمع الفائدة، ج۱، ص۳۵۸.
۱۳. الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.
۱۴. القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۴ ـ ۵۳.
۱۵. القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۳.
۱۶. مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
۱۷. جواهر الکلام، ج۲۸، ص۱۹۱.



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۱۰۲، برگرفته از صله رحم در فقه.    



جعبه ابزار